«Τα παιδιά αρχικά αγαπούν τους γονείς τους. Μεγαλώνοντας τους κρίνουν και κάποιες φορές τους συγχωρούν» Oscar Wilde
Στον πυρήνα της σχέσης μεταξύ μητέρας και κόρης υπάρχει ένας δεσμός βαθύτερος από οποιοδήποτε άλλο βιώνει η κόρη-παιδί. Αυτός ο δεσμός είναι βασισμένος στην αγάπη και την φροντίδα αλλά και σε ένα γενικότερο αρχετυπικό μηχανισμό μεταβίβασης από γενιά σε γενιά των μυστηρίων της γυναικείας φύσης. Η σχέση αυτή είναι πολύ δυνατή, ίσως η σχέση με την μεγαλύτερη επιρροή στη γυναίκα. Η σχέση της κόρης με την μητέρα της λειτουργεί ως βάση για την σχέση της κόρης με τον ίδιο της τον εαυτό. Η σχέση αυτή δίνει σε μεγάλο βαθμό σχήμα στο μέλλον της κόρης και αντανακλά το παρελθόν της μητέρας, όχι μόνο το προσωπικό της παρελθόν αλλά και την πολιτιστική της κληρονομιά, την εκάστοτε κοινωνικοοικονομική κατάσταση, την ιστορία της οικογένειας της. Όλα αυτά επηρεάζουν με συνειδητούς και ασυνείδητους τρόπους την ανατροφή των παιδιών της. Η ανατροφή της κόρης μάλιστα είναι ακόμη περισσότερο φορτισμένη από την προσωπική ιστορία της μητέρας γιατί κατά κάποιον τρόπο η μητέρα μεγαλώνει τον εαυτό της και ξαναζεί την δική της παιδική ηλικία μέσω της κόρης της. Όταν μια κόρη γεννιέται, υπάρχει πάντα εκεί (φανερά ή κρυφά) το ερώτημα του κατά πόσον θα μοιάζει στην μητέρα της (δεν ισχύει το ίδιο με τα αγόρια, είναι ούτως ή άλλως διαφορετικοί). Οι μητέρες περιμένουν σε ασυνείδητο επίπεδο, οι κόρες τους να είναι σαν τις ίδιες: να έχουν το ίδιο αξιολογικό σύστημα, να εκτιμούν και να απορρίπτουν ό,τι και οι ίδιες. Έτσι, η σχέση είναι πολύπλοκη, φορτισμένη με ασυνείδητο υλικό που συχνά μεταφέρεται από γενιά σε γενιά. Είναι μια σχέση δύσκολη και συχνά αντιφατική αλλά ο δεσμός και η επίδραση του στη ζωή και των δύο γυναικών (κυρίως στη ζωή της κόρης) είναι μεγάλος: φαίνεται ότι καμιά γυναίκα δεν μπορεί να «ξεμπερδέψει» με αυτόν, τον «κουβαλάει» μέχρι το τέλος.
Ο αρχαίος ελληνικός μύθος της Δήμητρας και της Περσεφόνης εκφράζει συμβολικά αυτόν τον αρχετυπικό δεσμό και τα στάδια εξέλιξης του. Η Περσεφόνη, μοναχοκόρη της θεάς Δήμητρας, περιπλανιέται ψάχνοντας λουλούδια. Στην περιπλάνηση της, απομακρύνεται πολύ από την μητέρα και τελικά απάγεται από τον Άδη που την κάνει γυναίκα του. Η Δήμητρα, θυμωμένη και θλιμμένη, προκαλεί τον πρώτο χειμώνα περιμένοντας την κόρη της να γυρίσει. Γιορτάζει την επιστροφή της με τον ερχομό της άνοιξης. Γιατί όμως η κόρη γύρισε στην μητέρα; Αναπτυξιακά, η κόρη κάποια στιγμή μετά την εφηβεία διαχωρίζεται από την μητέρα και αποκτά την αυτονομία της ως γυναίκα. Όμως, η επιτυχής ολοκλήρωση του αποχωρισμού οδηγεί στο επόμενο στάδιο: την επανένωση, το ξανασμίξιμο., το στάδιο στο οποίο ξανασυναντιούνται η μητέρα και η κόρη, δύο ενήλικες γυναίκες συνδεδεμένες με ένα βαθύ δεσμό. Το στάδιο αυτό συχνά εξελίσσεται σε μια τρυφερή και υποστηρικτική σχέση και από τις δύο μεριές. Ακόμη πιο συχνά όμως αυτό που προεξάρχει είναι ο πόνος και ο θυμός για μια σχέση συγκρουσιακή και απογοητευτική, με κακή επικοινωνία, παρεξηγήσεις, απουσία κατανόησης και υποστήριξης και συναισθηματική αποξένωση.
Γιατί η σύγκρουση μητέρας και ενήλικης κόρης είναι τόσο συχνή;
Η Rosjke Hasseldine (ψυχοθεραπεύτρια με ειδικό ενδιαφέρον για τα θέματα των γυναικών και την σχέση μητέρας-κόρης) πιστεύει ότι η σχέση μητέρας και κόρης είναι ο καθρέφτης στον οποίο αντανακλώνται οι συναισθηματικές και κοινωνικές συνθήκες μέσα στις οποίες ζουν οι μητέρες. Σύμφωνα με την ίδια, γενιές ολόκληρες γυναικών έμαθαν να μην είναι ορατές, δηλαδή να μην κάνουν ορατές τις προσωπικές συναισθηματικές τους ανάγκες και μάλιστα να πιστεύουν ότι αυτή η σιωπή είναι φυσιολογική και πρέπουσα για την γυναίκα. Οι μητέρες πιο συγκεκριμένα είναι αυτές που αυτονόητα φροντίζουν χωρίς παράλληλα να παίρνουν πάντα και οι ίδιες φροντίδα. Μητέρες με αναπάντητες και ακάλυπτες συναισθηματικές ανάγκες τείνουν να στρέφονται στο κοντινότερο τους θηλυκό, δηλαδή την κόρη τους γιατί σε αυτήν βλέπουν την επόμενη γενιά γυναικών που οφείλει να φροντίζει τις ανάγκες των άλλων. Δημιουργείται έτσι μια σχέση όπου μητέρα και κόρη , έχοντας μάθει να αρνούνται τις ανάγκες τους, στρέφονται η μία στην άλλη για να καλύψουν το κενό που αρνούνται αλλά υπάρχει. Αυτό συχνά γίνεται από την μεριά της μητέρας μέσα από συναισθηματικούς εκβιασμούς, δημιουργία ενοχών, στάση μάρτυρα, επικοινωνία αναγκών μέσα από συνεχείς ασθένειες και άλυτα προβλήματα, συνεχείς επικρίσεις για τις επιλογές της κόρης κλπ. Κάποιες μητέρες φέρονται στην κόρη τους σαν να είναι αυτές η αιτία του κενού τους. Άλλες αποσύρονται συναισθηματικά από τη ζωή της κόρης τους γιατί η ελευθερία της επόμενης γενιάς είναι εξαιρετικά οδυνηρή για αυτές (τους θυμίζει τα δικά τους ανολοκλήρωτα όνειρα, σχέδια κλπ.). Από την μεριά τους, οι κόρες θυμώνουν για την παθητική ή εκδικητική στάση της μητέρας, για τις απόψεις της, για τις παρεμβάσεις και επικρίσεις της ή για την απουσία από την ζωή τους. Η Rosjke καταλήγει ότι στις οικογένειες όπου οι γυναίκες αντιμετωπίζονται ως σημαντικές, όπου οι ανάγκες τους ακούγονται και είναι σεβαστές και όπου τα κορίτσια μεγαλώνουν μαθαίνοντας ότι έχουν το δικαίωμα να περιμένουν από τους άλλους να τις «ακούνε» και να τις σέβονται, η σύγκρουση μητέρας και κόρης είναι μικρότερη.
Η Rosjke προτείνει κάποιους τρόπους καλύτερης επικοινωνίας και επίλυσης της σύγκρουσης για τις μητέρες και τις ενήλικες κόρες τους:
– Να έχουν και οι μητέρες και οι κόρες τη δική τους ζωή, τις δικές τους φιλίες και το δικό τους υποστηρικτικό περιβάλλον.
– Να κατανοούν και να σέβονται τη προσωπική τους μοναδικότητα και τις διαφορές ανάμεσα στις γενιές..
– Να αλληλοσέβονται την ιδιωτικότητα κα τα όρια τους.
– Να παίρνουν την ευθύνη για τις προσωπικές τους συναισθηματικές ανάγκες και επιλογές.
– Να αισθάνονται ελεύθερες να κάνουν και να μαθαίνουν από τα δικά τους λάθη.
– Να αναπτύξουν κριτική ματιά απέναντι στις κοινωνικές επιταγές των ρόλων που πληγώνουν και βλάπτουν την συναισθηματική υγεία και την σχέση των γυναικών με τον εαυτό τους και με τους άλλους.
Κατά την διάρκεια της παιδικής ηλικίας , η κόρη χρειάζεται μια μητέρα που έχει συναίσθηση της προσωπικής της μοναδικότητας και συναισθηματικής ταυτότητας, που νιώθει άνετα να βάζει όρια στο περιβάλλον της, που επωφελείται από τον προσωπικό της κύκλο φίλων για υποστήριξη, συμβουλή και αίσθηση αξίας, που νιώθει κύρια του εαυτού και της ζωής της, που νιώθει άνετα με την έκφραση όλων των συναισθημάτων (ακόμη και του θυμού) τόσο από την ίδια όσο και από την κόρη της.
Κατά την διάρκεια της εφηβείας, η κόρη χρειάζεται να ενθαρρύνεται να νιώθει ότι έχει τον έλεγχο του σώματος και των σκέψεων της, να κάνει τις κατάλληλες επιλογές για την ίδια, να εκφράζει τον θυμό της με ασφάλεια (χωρίς δηλαδή συνέπειες όπως διάλυση της σχέσης, δημιουργία ενοχών κλπ.), να βλέπει τον εαυτό της να δοκιμάζει και να επιτυγχάνει σε μια σειρά ρόλων και να αναπτύξει κριτική ματιά απέναντι σε πιθανά κοινωνικά μηνύματα σχετικά με τον ρόλο της και την εικόνα του σώματος της.
Γράφει: Αγγελική Μενεδιάτου, Ψυχολόγος, Μ.Α. Κλινικής Ψυχολογίας
ΠΗΓΗ: www.genenutrition.gr
