Οι ταμπέλες βρίσκονται παντού γύρω μας και σε κάθε λογής πλαίσια, από εξωτερικά ερεθίσματα που πληροφορούν για διακριτά στοιχεία μέχρι και τις εσωτερικεύσεις που ο καθένας κουβαλάει για τους άλλους και τον ίδιο του τον εαυτό.
Αναρωτηθήκατε ποτέ όμως τη συνειδητή και ασυνείδητη δύναμη που μπορεί να ενέχει μια απλή ‘ταμπέλα’ στη λήψη αποφάσεων και εμβαθύνοντας λίγο ακόμα στην πρόκληση μιας συγκεκριμένης διάθεσης και συναισθήματος; Για παράδειγμα, η τιμή ενός ρούχου που αναγράφεται σε μια ταμπέλα θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό το αν θα προβούμε στην αγορά του, για κάποιον άλλο μπορεί η μάρκα αυτού του ρούχου να αποτελεί σημαντικό κομμάτι της ευχαρίστησης που θα αντλήσει φορώντας το, κάποιος άλλος σκόπιμα θα κόψει την ταμπέλα από το ρούχο γιατί για κάποιο λόγο νιώθει δυσφορία να την φοράει… Όλα αυτά όμως ας τα δούμε σε ένα πιο αλληγορικό επίπεδο και σε συνάρτηση με τον ψυχισμό. Τι μπορεί να συμβαίνει όταν κάποιος ‘φοράει’ ταμπέλες που δυσκολεύεται να αποποιηθεί και αυτές οι- πολλές φορές τοποθετημένες εκ των έξω- ταμπέλες δυσχεραίνουν την προσωπική αίσθηση του εαυτού του, τον χειρισμό καταστάσεων και συμβάλλουν σε αυτό που αποκαλείται ‘’ψεύτικος εαυτός’’ (false self από την θεωρία των αντικειμενότροπων σχέσεων του Winnicott).
Eάν το σκεφτούμε θα συνειδητοποιήσουμε ό,τι λίγο πολύ υπάρχει μια ιστορία για όλους μας που ειπώθηκε από όταν ήμασταν ακόμα πολύ μικροί. Οι άνθρωποι γύρω μας έχουν μια εικόνα του ποιοι είμαστε κι εμείς μια εικόνα για εμάς μέσω αφηγήσεων και ιστοριών από τους άλλους. Ενίοτε οι άλλοι νιώθουν την ανάγκη να προβάλλουν μη αποδεκτές ή ανείδωτες πτυχές της προσωπικότητάς τους σε ένα αντικείμενο έξω από τους ίδιους και εμείς γινόμαστε αποδέκτες αυτών. Η οικογένειά μας, οι δάσκαλοι, πολιτικοί και άλλες φιγούρες εξουσίας, οι φίλοι και οι συνεργάτες, όλοι έχουν παίξει τον ρόλο τους στη δημιουργία και διατήρηση της κυρίαρχης εικόνας του ποιοι είμαστε. Η λίστα αν σκεφτούμε ταμπέλες που χρησιμοποιούμε για να περιγράψουμε ανθρώπους είναι ατέρμονη: κυκλοθυμικός, σύζυγος, ιδιοφυία, ενοχλητικός, απαισιόδοξος είναι κάποιες ενδεικτικές ‘ταμπέλες’. Τι συμβαίνει όταν κάποιος νιώθει εγκλωβισμένος σε μια ταμπέλα που δεν περιγράφει τον αληθινό του εαυτό;
Η αφηγηματική ψυχοθεραπεία αποδομεί τους τρόπους με τους οποίους ένας κυρίαρχος ανεπιθύμητος ‘μύθος’ έχει δημιουργηθεί και συντηρείται. Τότε, ξεκινάει η δόμηση ενός αφηγήματος (narrative) που λαμβάνει υπόψη όλα τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας, τις πράξεις και τις εμπειρίες κάποιου, που έχουν αγνοηθεί ή παραγκωνιστεί από τους άλλους. Αυτό επιτρέπει μια πιο ολοκληρωμένη και ικανοποιητική θεώρηση του εαυτού όπου ο ρόλος κάποιου μέσα σε μια ιστορία θα ειδώνεται μέσα από το ειλικρινές πλαίσιο του αληθινού του εαυτού, θα επαναδιαπραγματεύεται και θα ορίζει μελλοντικούς του ρόλους σε αντίστοιχα σενάρια ή καταστάσεις. ‘Ενας βασικός στόχος είναι το πρόβλημα πλέον να μη θεωρείται ένα με την ύπαρξη, παρά μια ξεχωριστή οντότητα που με κατάλληλες στρατηγικές επιζητώνται λύσεις για αυτήν. Αυτή η προσέγγιση απελευθερώνει το άτομο από το βάρος των ενοχών ή της ντροπής και κατευθύνει την ψυχική ενέργεια να χρησιμοποιηθεί αντ’ αυτών στην αναζήτηση λύσεων. Επιπλέον, με αυτόν τον τρόπο χαρακτηριστικά της ιδιοσυγκρασίας που μέχρι πρότινος δημιουργούσαν δυσαρέσκεια στο άτομο, επαναδιαπραγματεύονται και πολλές φορές έρχεται η συνειδητοποίηση πως ακόμα και ταμπέλες που θεωρούνταν βάρος ή ανεπιθύμητες μπορεί να αποτελέσουν εργαλεία για πρόοδο και ισορροπία εάν χρησιμοποιηθούν όπως πραγματικά θέλουμε.
Αυτό το πλαίσιο θεραπείας και σκέψης επιτρέπει στο άτομο να αναζητήσει ποιος είναι ο μοναδικός του τρόπος που πραγματικά σκέφτεται , νιώθει και πράττει χωρίς τον κίνδυνο να ταμπελοποιηθεί κατά την πορεία της αναζήτησης. Θεραπευτής και θεραπευόμενος δουλεύουν στη δεδομένη στιγμή με το αφηγηματικό υλικό, επαναπροσδιορίζοντας τα συνηθισμένα αφηγηματικά μοτίβα κι ανοίγοντας νέες πιθανότητες στα συμπεράσματα και την ανάπτυξή τους. Γεγονότα που αναφέρονται στις ιστορίες τους, οι άνθρωποι που πλαισιώνονται στα θέματα της αφήγησής τους ως σημαντικοί και οι φωνές που υπερτερούν στην αφήγηση, όλα ειδώνονται μέσα σε έναν νοερό χώρο όπου το άτομο νιώθει την ασφάλεια να κινηθεί σε διάφορους ρόλους και να δει τις ιστορίες του μέσα από διαφορετικές προοπτικές καθώς κι ότι υπάρχουν και άλλα πιθανά ‘αφηγήματα’ για αυτήν. Αυτές οι πολλαπλές ιστορίες θα βοηθήσουν να επεκταθεί η οπτική του για την προέλευση του προβλήματος.
Ας σκεφτούμε λοιπόν, τι προσπαθούμε να επιτύχουμε αφηγούμενοι μια ιστορία, ειδικά σε συναισθηματικό επίπεδο, και πώς οι τρέχουσες αφηγηματικές στρατηγικές μας δουλεύουν για εμάς;
*Σημαντικό να σημειωθεί πως η παρούσα σύντομη αναφορά στην Αφηγηματική Ψυχοθεραπεία (Narrative Therapy/ Narrative Coaching) δεν συνιστά ολοκληρωμένη περιγραφή της καθώς και ότι πάντα στην επιλογή της κατάλληλης ψυχοθεραπευτικής παρέμβασης είναι σημαντικό να λαμβάνονται υπόψη ιδιοσυγκρασιακά στοιχεία προσωπικότητας του ατόμου ώστε να επιλεγεί η καταλληλότερη και ασφαλέστερη για αυτόν.
Γράφει: Μπουρδάνου Ελένη, Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια
ΠΗΓΗ: www.genenutrition.gr
