Η ψυχογενής στυτική δυσλειτουργία, δηλαδή η στυτική δυσλειτουργία που οφείλεται σε αμιγώς ψυχολογικά αίτια, απασχολεί ως πρόβλημα σημαντικό ποσοστό του αντρικού πληθυσμού όλων των ηλικιών, των κοινωνικοοικονομικών ομάδων, των μορφωτικών επιπέδων κλπ.
Σε πολλές περιπτώσεις το πρόβλημα αντιμετωπίζεται περιστασιακά και παρέρχεται ή, σε άλλες περιπτώσεις, ταλαιπωρεί τον άντρα για αρκετό χρονικό διάστημα και καθίσταται χρόνιο. Το βέβαιο πάντως είναι ότι η στυτική δυσλειτουργία βιώνεται από τον ίδιο τον άντρα και πιθανώς και από τη σύντροφό του ως μια κατάσταση ματαιωτική και ταπεινωτική και σίγουρα δύσκολη στο χειρισμό, νοητικό και συναισθηματικό.
Το γεγονός αυτό οφείλεται στην υψηλή «επένδυση» της αντρικής αυτοεικόνας και αυτοεκτίμησης στο αντρικό γεννητικό όργανο, το φαλλό, και τη λειτουργία της στύσης ως σύμβολο της αντρικής δύναμης και επάρκειας. Η παραμικρή «δυσκολία» στη στυτική λειτουργία, έστω και συμπτωματική, εύκολα γιγαντώνεται και εξελίσσεται σε ανησυχία, εκνευρισμό, καταστροφολογική σκέψη και άγχος απόδοσης κατά τη διάρκεια της ερωτικής πράξης.
Πολλοί άντρες θεωρούν ότι το πρόβλημα της στυτικής δυσλειτουργίας θα διαρκέσει για πάντα, θα τους απασχολεί για πάντα ή ότι έχουν στιγματιστεί για πάντα! Πολλές γυναίκες επίσης αντιδρούν με άγνοια ή αίσθηση υποτίμησης, γεγονός που δυσχεραίνει ακόμη περισσότερο την κατάσταση.
Πότε συμβαίνει
Η ψυχογενής στυτική δυσλειτουργία ουσιαστικά προκύπτει όταν ο άντρας αγχώνεται. Το άγχος δυσχεραίνει τη γενικότερη αίσθηση χαλάρωσης και ομαλής λειτουργίας του σώματος αλλά, κυρίως, την ομαλή λειτουργία του φυσικού αντανακλαστικού της στύσης. Η στιγμή όμως που κάθε άντρας αγχώνεται διαφέρει κατά περίπτωση.
Ένας άντρας μπορεί να αγχώνεται κατά τη διάρκεια των προκαταρκτικών σταδίων της ερωτικής πράξης, ενώ κάποιος άλλος να νιώθει ότι το άγχος του κορυφώνεται σε επόμενα στάδια κατά τα οποία η στιγμή της διείσδυσης πλησιάζει, για παράδειγμα, πριν από τη διείσδυση ή κατά τη διάρκεια της διείσδυσης. Πολλοί άντρες επίσης δεν έχουν στύση κατά τη διάρκεια της ερωτικής πράξης, διατηρούν όμως τη στυτική τους λειτουργία κατά τη διάρκεια του αυνανισμού ή του στοματικού έρωτα.
Μπορεί επίσης να επέρχεται ικανοποιητική στύση όσο είναι ντυμένοι αλλά να χάνεται εύκολα μόλις το πέος εκτεθεί «γυμνό». Η συμπεριφορά της συντρόφου παίζει επίσης καθοριστικό ρόλο: ένας άντρας μπορεί να χάσει τη στύση του κατά τη διάρκεια της ερωτικής πράξης αν αντιληφθεί ότι η σύντροφός του είναι επικριτική, απαιτητική, «επιβάλλεται» ή αποπειράται να πάρει τον έλεγχο της κατάστασης.
Η στυτική δυσλειτουργία μπορεί να είναι και «περιστασιακή». Μπορεί να αντιμετωπίζεται μόνο κατά την επαφή με μια περιστασιακή ερωτική σύντροφο, αλλά να μην εκδηλώνεται κατά τη σεξουαλική επαφή με τη σύζυγο. Ή, αντίθετα, ένας άντρας μπορεί να μην λειτουργεί επαρκώς με την ερωμένη του την οποία θαυμάζει και βρίσκει εξαιρετικά ελκυστική, αλλά να λειτουργεί απολύτως φυσιολογικά με τη σύζυγο την οποία βρίσκει βαρετή και νιώθει θυμό και πικρία απέναντί της.
Πρωτογενής και δευτερογενής στυτική δυσλειτουργία
Η πρωτογενής στυτική δυσλειτουργία αναφέρεται σε περιπτώσεις κατά τις οποίες ο άντρας δεν έχει λειτουργήσει ποτέ επαρκώς σε επίπεδο στύσης και είναι περισσότερο σπάνιες. Στις περιπτώσεις αυτές μπορεί να επιτυγχάνεται ικανοποιητική στύση μέσω αυνανισμού ή να επέρχονται αυθόρμητες στύσεις υπό άλλες περιστάσεις ή συνθήκες, όχι όμως κατά τη διάρκεια της ερωτικής πράξης. Οι περιπτώσεις πρωτογενούς στυτικής δυσλειτουργίας οφείλονται κυρίως σε βαθύτερα ψυχολογικά αίτια, που αγγίζουν βαθύτερες ζώνες της ψυχικής σφαίρας.
Πολλές τέτοιες περιπτώσεις αντρών έχουν συχνά ανατραφεί σε ένα οικογενειακό περιβάλλον όπου η συναισθηματική έκφραση και επικοινωνία δεν ήταν αποδεκτά ή θεωρούντο απολύτως «θηλυπρεπείς» συμπεριφορές. Ο πατέρας δεν έχει στηρίξει το γιο στην επιβεβαίωση της ανδρικής του ταυτότητας και ο γιος έχει μάθει να φοβάται τα συναισθήματά του, να ντρέπεται για τον εαυτό του κοκ. Αποφεύγει να πλησιάσει το αντίθετο φύλο, φοβάται την αποτυχία, τον ανταγωνισμό με τους άλλους άντρες και πανικοβάλλεται στην ιδέα και μόνο της σεξουαλικής επαφής καθώς πάντα εγκυμονεί ο φόβος της «αποτυχίας».
Το υψηλότερο όμως ποσοστό του αντρικού πληθυσμού εντάσσεται στις περιπτώσεις δευτερογενούς στυτικής δυσλειτουργίας, στις περιπτώσεις δηλαδή εκείνες που ο άντρας έχει αντιμετωπίσει μία ή και περισσότερες φορές κατά τη διάρκεια της ερωτικής του ζωής προβλήματα στυτικής λειτουργίας τα οποία έχουν παρέλθει και ουσιαστικά εντάσσονται μέσα στα πλαίσια της φυσιολογικής σεξουαλικής συμπεριφοράς. Οι άντρες με δευτερογενή στυτική δυσλειτουργία έχουν λειτουργήσει απολύτως φυσιολογικά για αρκετό χρονικό διάστημα πριν από τη δημιουργία του προβλήματος και αντιμετωπίζουν πρόσφατα ή έχουν αντιμετωπίσει στο παρελθόν δυσκολίες στυτικής λειτουργίας.
Είναι γεγονός όμως ότι πολλά περιστατικά δευτερογενούς στυτικής δυσλειτουργίας ουσιαστικά εκκινούν από απλές και ασήμαντες αφορμές, όπως η κούραση της καθημερινότητας, το στρες λόγω επαγγελματικών ή άλλων υποχρεώσεων ή και από «απλές» παρεξηγήσεις ανάμεσα στο ζευγάρι που όμως εύκολα «γιγαντώνονται», παρερμηνεύονται και μπορούν να εξελιχθούν σε σημαντικά προβλήματα που απαιτούν ειδική αντιμετώπιση.
Φαύλος κύκλος
Στο σημείο αυτό υπεισέρχεται η σημασία της δημιουργίας ενός φαύλου κύκλου συμπεριφοράς ως σημαντικού παράγοντα αιτιότητας και εγκαθίδρυσης (διατήρησης) ενός προβλήματος στυτικής δυσλειτουργίας. Όπως προαναφέρθηκε, δυσκολίες στυτικής λειτουργίας μπορεί να προκύψουν από καθαρά τυχαίους ή συμπτωματικούς λόγους, όπως για παράδειγμα, η κόπωση της ημέρας, η έλλειψη ερωτικής διάθεσης σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή κοκ.
Αυτά τα περιστατικά συνήθως εύκολα παρέρχονται και δεν τους αποδίδεται ποτέ ιδιαίτερη σημασία από το ίδιο το ζευγάρι. Αν όμως το ζευγάρι αρχίσει να «εστιάζει» στα περιστατικά αυτά και να τους δίνει ιδιαίτερη σημασία, να παρερμηνεύει, να αναρωτιέται για τους λόγους που συνέβη αυτό που συνέβη και, κυρίως, για το «αν» και «πότε» θα ξανασυμβεί, αρχίζει σταδιακά να εγκαθίσταται ένας φαύλος κύκλος άγχους και αρνητικής σκέψης που διατηρεί και εγκαθιστά ουσιαστικά ένα πρόβλημα στυτικής δυσλειτουργίας.
Σε αυτή την περίπτωση η επόμενη ερωτική επαφή προσεγγίζεται από τον ίδιο τον άντρα αλλά και από τη σύντροφό του με αγωνία και την ασυνείδητη επιθυμία να διαπιστωθεί αν πράγματι «υπάρχει πρόβλημα» και «αν όλα θα λειτουργήσουν φυσιολογικά»! Μπορεί μάλιστα να επιδιωχθεί άμεσα ερωτική επαφή προκειμένου να ελεγχθεί τι ακριβώς συμβαίνει! Έτσι όμως ο άντρας είναι ήδη αρνητικά προκατειλημμένος, αγχωμένος, με έντονη τάση αυτοπαρατήρησης και κριτικής, στοιχεία που δεν τον βοηθούν ιδιαίτερα.
Υπό αυτές τις περιστάσεις είναι πολύ φυσικό η στυτική δυσλειτουργία να προκύψει και πάλι λόγω του άγχους που επικρατεί και όχι επειδή υπάρχει κάποιο πρόβλημα στυτικής λειτουργίας. Οι υποψίες όμως έχουν ήδη εγκατασταθεί στην ερωτική σχέση του ζευγαριού και ένα πρόβλημα στυτικής δυσλειτουργίας έχει αρχίσει να «γεννάται» ουσιαστικά βάσει ενός τυχαίου γεγονότος. Το ζευγάρι έχει εμπλακεί σε φαύλο κύκλο αρνητικών σκέψεων και προσδοκιών, πιστεύει ότι «έχει αποκτήσει πρόβλημα» και αναρωτιέται για τη σεξουαλική του απόδοση και ευχαρίστηση. Το ερώτημα «τι θα γίνει αν δεν μπορέσουμε ξανά…», έχει πια εγκατασταθεί στη σχέση απειλητικά…
Ιατρικοποίηση του προβλήματος
Ένας δεύτερος σημαντικός παράγοντας που συντελεί στη δημιουργία και, κυρίως, την εγκαθίδρυση ενός προβλήματος στυτικής δυσλειτουργίας είναι και η τάση «ιατρικοποίησης» του προβλήματος. Στα ψυχοσωματικά προβλήματα ο πάσχων δεν μπορεί να «συνδέσει» εύκολα την ψυχική, συναισθηματική του κατάσταση με τη σωματική του λειτουργία. Για παράδειγμα, αναφέρει ότι πονάει το στομάχι του χωρίς να αναρωτιέται ποτέ τι ένιωθε, τι σκεφτόταν, πώς ήταν, όταν ξεκίνησε ο πόνος αυτός. Θεωρεί ότι το σώμα του μπορεί να λειτουργεί πάντα, ανεξάρτητα από οτιδήποτε άλλο. Παρόμοια, ένα πρόβλημα στύσης θεωρείται τις περισσότερες φορές ότι αφορά τη λειτουργία ενός συγκεκριμένου οργάνου του σώματος, του φαλλού, το οποίο, αν δεν λειτουργεί σωστά, κάποιο ιατρικό πρόβλημα θα υπάρχει το οποίο πρέπει να θεραπευτεί
Για το λόγο αυτό πολλοί άντρες απευθύνονται άμεσα σε ιατρό αναζητώντας ειδικά φαρμακευτική αγωγή προκειμένου να θεραπεύσουν το πρόβλημα της στυτικής δυσλειτουργίας. Η ψυχογενής στυτική δυσλειτουργία όμως αφορά τη διαχείριση της ψυχολογικής κατάστασης του άντρα και της συντρόφου του κατά τη διάρκεια της ερωτικής πράξης. Υψηλό ποσοστό αντρών δυσκολεύεται να διαχειριστεί τη συναισθηματική του κατάσταση και να κατανοήσει την ολότητα λειτουργίας ψυχής και σώματος κατά τη διάρκεια της ερωτικής πράξης. Ότι το σεξ αποτελεί ψυχοσυναισθηματική επικοινωνία και όχι μια πρακτική λειτουργία που λειτουργεί ανεξάρτητα από οτιδήποτε άλλο συμβαίνει εκείνη τη στιγμή στο σώμα, την ψυχή και το περιβάλλον γύρω μας.
Επίδραση σχέσης
Παρόμοια, πολλά ζευγάρια θεωρούν ότι η σεξουαλική λειτουργία, και η «στύση» ειδικότερα, μπορούν να λειτουργούν ανεξάρτητα από την ποιότητα της σχέσης και της επικοινωνίας τους. Μια επιθετική, καταστροφική σχέση μπορεί κυριολεκτικά να «καταστρέψει» τη στύση ενός άντρα και να δημιουργήσει ένα πρόβλημα στυτικής δυσλειτουργίας. Πολλές γυναίκες επίσης «ευνουχίζουν» τους συντρόφους τους συμπεριφερόμενες καταστροφικά κατά την ερωτική πράξη ως μια έκφραση της επιθετικότητάς τους. Πολλές φορές και οι ίδιες δεν το συνειδητοποιούν και δηλώνουν χαρακτηριστικά ότι δεν αποδοκιμάζουν ποτέ το σύντροφό τους. Η γλώσσα του σώματος όμως και η αρνητική ενέργειά τους δηλώνουν πολύ διαφορετικά πράγματα.
Σε άλλες περιπτώσεις η γυναίκα μπορεί να νιώθει απόρριψη και να απειλείται από τη στυτική δυσλειτουργία του συντρόφου της, για παράδειγμα, να νιώθει ότι δεν του αρέσει, ότι θα την εγκαταλείψει κοκ. Υπό αυτές τις περιστάσεις, προσπαθεί να αντιμετωπίσει την άμεση ανάγκη της για επιβεβαίωση απαιτώντας κυριολεκτικά από το σύντροφό τους να «αποδώσει» σεξουαλικά, δημιουργώντας έντονη πίεση, γεγονός που μεγεθύνει ακόμη περισσότερο το πρόβλημα και καθιστά την κατάσταση πιο δύσκολη.
Στο σημείο αυτό υπεισέρχεται και πάλι η τάση θεώρησης της σεξουαλικής πράξης ως μιας λειτουργίας μηχανικής, πρακτικής, που μπορεί να λειτουργεί ανεξάρτητα από οτιδήποτε άλλο συντελείται κατά τη διάρκεια της ερωτικής πράξης. Όμως, η ποιότητα της σχέσης του ζευγαριού και η συναισθηματική επικοινωνία μεταξύ τους καθρεφτίζονται άμεσα στην ποιότητα της σεξουαλικής τους ζωής και επομένως και στην ικανοποιητική ή μη λειτουργία της στύσης!
Άμεσοι αιτιολογικοί παράγοντες
Τρεις σημαντικοί αιτιολογικοί παράγοντες μπορούν να λειτουργήσουν άμεσα αρνητικά κατά τη διάρκεια της ερωτικής πράξης και να επιφέρουν στυτική δυσλειτουργία: ο φόβος της αποτυχίας, η πίεση για «απόδοση» και η μη δυνατότητα του άντρα να αφεθεί (λόγω ενοχής, ενδοψυχικής σύγκρουσης κλπ.) στα ερωτικά του αισθήματα.
Ο φόβος της αποτυχίας, με πιθανό συνοδοιπόρο αυτού το φόβο της εγκατάλειψης από τη σύντροφο σε περίπτωση αποτυχίας, θεωρούνται κατά βάση πολύ ισχυροί «ευνουχιστικοί» παράγοντες. Ο φόβος μιας επερχόμενης αποτυχίας της στύσης μπορεί να μην επιτρέπει στον άντρα να χαλαρώσει και να λειτουργήσει φυσιολογικά κατά τη διάρκεια της ερωτικής πράξης, να τον οδηγεί σε έντονη αυτοπαρατήρηση και επικριτική στάση απέναντι στον εαυτό του αυξάνοντας το άγχος του και την ένταση που νιώθει εκείνη τη στιγμή. Η επανάκτηση της εμπιστοσύνης και της αυτοπεποίθησης θεωρούνται πολύ σημαντικά βήματα.
Η πίεση και η απαίτηση για «απόδοση» επιφέρουν σημαντικά δυσμενείς επιδράσεις. Πολλές φορές εκκινούν από την ίδια τη γυναίκα η οποία, όπως προαναφέρθηκε, πανικοβάλλεται από τη στυτική δυσκολία και απαιτεί από το σύντροφό της να λειτουργήσει φυσιολογικά προκειμένου να της αποδείξει πόσο την αγαπά, πόσο ελκυστική είναι κοκ. Το παράδοξο στοιχείο όμως είναι ότι πολλές σχετικές απαιτήσεις για «απόδοση» τίθενται και από τον ίδιο τον άντρα και την αντίληψη ή νοοτροπία που φέρει σχετικά με την αναμενόμενη σεξουαλική του συμπεριφορά: ότι «ένας άντρας πρέπει να μπορεί να λειτουργεί πάντα»! Πολλά προβλήματα στυτικής δυσλειτουργίας εκκινούν υπό την επήρεια σχετικών προσδοκιών και περιστάσεων.
Η διαδικασία της σεξουαλικής διέγερσης όμως, για άντρες και γυναίκες, αποτελεί μια φυσική αυθόρμητη αντίδραση στην αίσθηση της ερωτικής έλξης και διέγερσης. Δεν μπορεί να απαιτείται… Πολλές γυναίκες αναπτύσσουν επίσης σχετικά προβλήματα σεξουαλικής δυσλειτουργίας υπό την επήρεια παρόμοιων λανθασμένων προσδοκιών και αντιλήψεων. Η χαλάρωση, ψυχική και σωματική, είναι απαραίτητη, γι’ αυτό και σε πολλές περιπτώσεις στυτικής δυσλειτουργίας συνιστάται η προσπάθεια σεξουαλικής επαφής και συνεύρεσης του ζευγαριού «χωρίς διείσδυση», έτσι ώστε οι δύο σύντροφοι να απαλλάσσονται από το άγχος «απόδοσης» και την επήρεια αρνητικών σκέψεων και προσδοκιών.
Τέλος, προκειμένου το φυσικό αντανακλαστικό της στύσης να μπορεί να λειτουργήσει αυθόρμητα, χωρίς εξωτερικές επιδράσεις και παρεμποδίσεις, θα πρέπει ο άντρας να μπορεί να αφήνεται στις αισθήσεις και την εμπειρία που βιώνει εκείνη τη στιγμή. Η τάση αυτοπαρατήρησης, οι έμμονες ιδέες, το υπέρμετρο ενδιαφέρον για τη γνώμη και την κριτική στάση της συντρόφου και η υπέρμετρη ανησυχία και ενασχόληση με την ποιότητα της «απόδοσής» του δεν του επιτρέπουν να αφεθεί στις αισθήσεις της στιγμής. Η διαδικασία αυτή είναι άμεσα ανασταλτική και μπορεί κάλλιστα να διασπάσει την προσοχή του και την ικανότητά του να λειτουργήσει ικανοποιητικά κατά τη διάρκεια της ερωτικής πράξης.
Συμπερασματικά, η ψυχογενής στυτική δυσλειτουργία, και ιδιαίτερα η δευτερογενής στυτική δυσλειτουργία, αποτελεί μια διαταραχή η οποία στην πλειονότητα των περιπτώσεων εκκινεί από ασήμαντες αφορμές και αιτίες, οι οποίες όμως στη συνέχεια μεγεθύνονται και αποκτούν τεράστια σημασία λόγω της υπερβολικής επένδυσης στη λειτουργία της στύσης και τη δύναμη του φαλλού στην απόδοση και λειτουργία της σεξουαλικής πράξης. Είναι σημαντικό το ζευγάρι να κατανοήσει ότι η στυτική λειτουργία δεν αποτελεί μια «μηχανή» η οποία πρέπει πάντα και υπό οποιεσδήποτε συνθήκες να λειτουργεί τέλεια! Ο επαναπροσδιορισμός της σημασίας της στύσης και η αλλαγή νοοτροπίας περί της σεξουαλικής πράξης βοηθούν σε πολλές περιπτώσεις μικρές δυσκολίες να ξεπερνιούνται πιο εύκολα και να θεωρούνται φυσιολογικές και αναμενόμενες.
Είναι σημαντικό το βάρος της συναισθηματικής επένδυσης και οι προσδοκίες σχετικά με τη λειτουργία της στύσης να μεταφέρονται άμεσα σε αυτό που διαδραματίζεται ανάμεσα στο ζευγάρι κατά τη στιγμή της ερωτικής πράξης, στα συναισθήματά τους, τις σκέψεις τους, τις προσδοκίες τους. Αυτά επέφεραν το πρόβλημα της στύσης και αυτά μπορούν, αν κατανοηθούν και διαχειριστούν κατάλληλα εκείνη τη στιγμή, να την επαναφέρουν! Πολλοί μύθοι επικρατούν σχετικά με τη στυτική λειτουργία οι οποίοι πρέπει σταδιακά να αρχίσουν να καταρρίπτονται!
Γράφει: Τζελέπη Ειρήνη, Συμβουλευτική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια, Pg.Dipl., MSc
ΠΗΓΗ: www.genenutrition.gr
