Ο αυτισμός είναι μια δια βίου νευρολογική διαταραχή του εγκεφάλου που περιορίζει την ικανότητα ενός ατόμου να επικοινωνήσει και να συσχετιστεί με άλλους ανθρώπους. Εμφανίζεται πρώτη φορά στα μικρά παιδιά, με το φάσμα του να κυμαίνεται από ήπιο έως σοβαρό. Άτομα με αυτισμό μπορεί να έχουν εξαιρετικές ικανότητες, ενώ άλλα να αγωνίζονται ακόμα και να μιλήσουν. Οι διαταραχές του φάσματος του αυτισμού επηρεάζουν περίπου 1 στα 88 παιδιά των Ηνωμένων Πολιτειών σύμφωνα με τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC, Autism Spectrum Disorder Prevalence, 2008) με τα αγόρια να έχουν μεγαλύτερη συχνότητα(1 στα 54) από τα κορίτσια (1 στα 252).
Παρά το γεγονός ότι υπάρχει διαμάχη σχετικά με το αν η αύξηση του αριθμού των περιπτώσεων του αυτισμού είναι πραγματική ή είναι αποτέλεσμα της αυξημένης ευαισθητοποίησης αλλά και της βελτίωσης της διαγνωστικής κλίμακας, παραμένει σαφές ότι ο αυτισμός είναι μια διαταραχή που παράγει σημαντικές προκλήσεις για τις οικογένειες των αυτιστικών ατόμων και την κοινωνία γενικότερα. Μέχρι σήμερα, δεν υπάρχει σαφής αιτιολογία ή γνωστή θεραπεία.
Η διάγνωση του αυτισμού γίνεται συνήθως πριν την ηλικία των 3 χρόνων και χαρακτηρίζεται από διαταραχές στις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, καθυστέρηση της ομιλίας και της γλωσσικής ανάπτυξης και περιοριστικές επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές. Μερικά παιδιά μπορεί να αναπτύσσονται κανονικά μέχρι 18-24 μηνών και στη συνέχεια να σταματήσουν ή να χάσουν τις δεξιότητες τους.
Επειδή δεν υπάρχει καμία γνωστή θεραπεία, δίνεται έμφαση στον έγκαιρο εντοπισμό και την παρέμβαση, με στόχο τη μεγιστοποίηση της ποιότητας ζωής για τα παιδιά με διαταραχές του φάσματος του αυτισμού.
Αυτισμός και διατροφή
Τα παιδιά με αυτισμό έχουν ασυνήθιστα διατροφικά μοντέλα και μία μελέτη έδειξε ότι η χαμηλή όρεξη, το μικρό εύρος των προτιμώμενων τροφίμων και οι πεπτικές διαταραχές του αυτόνομου νευρικού συστήματος ήταν σημαντικά πιο συχνά στην αυτιστική ομάδα σε σύγκριση με τα υπόλοιπα παιδιά. Τα πεπτικά προβλήματα είναι κοινά σε παιδιά με αυτισμό και περίπου το 30% μπορεί να καταναλώσει μη εδώδιμα είδη (πχ χαρτί). Για τη μείωση των συμπτωμάτων του αυτισμού στα παιδιά, χρησιμοποιούνται συχνά ειδικές δίαιτες όπως η δίαιτα χωρίς γλουτένη (που βρίσκεται στο σιτάρι) και η δίαιτα χωρίς καζεΐνη (πρωτεΐνη γάλακτος) αλλά και άλλες αλλαγές στη διατροφή, όπως η χρήση συμπληρωμάτων ω-3 λιπαρών οξέων βιταμίνης Β6 και μαγνησίου. Μέχρι στιγμής, δεν υπάρχουν αρκετά στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι συγκεκριμένες αλλαγές στη διατροφή μειώνουν τα συμπτώματα του αυτισμού.
Δίαιτα χωρίς γλουτένη/ καζεΐνη
Η δίαιτα χωρίς γλουτένη/ καζεΐνη είναι μία από τις πολλές εναλλακτικές θεραπείες για τα παιδιά με αυτισμό. Με αυτήν την περιοριστικού τύπου διατροφή, όλα τα τρόφιμα που περιέχουν γλουτένη (που βρίσκεται στο σιτάρι, το κριθάρι και τη σίκαλη) και καζεΐνη (που βρίσκεται στο γάλα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα) αφαιρούνται από το καθημερινό διαιτολόγιο του παιδιού.
Τον τελευταίο καιρό, η δημοτικότητα της έχει αυξηθεί καθώς πολλοί γονείς αναφέρουν βελτίωση των συμπτωμάτων του αυτισμού στο παιδί με αυτό το διατροφικό σχήμα. Ανάμεσα στα οφέλη που αναφέρονται είναι οι βελτιώσεις στην ομιλία και τη συμπεριφορά. Λίγη έρευνα έχει γίνει, όμως, στην δίαιτα χωρίς γλουτένη/ καζεΐνη στον αυτισμό. Το 2010, μια τυχαιοποιημένη κλινική δοκιμή για τη χρήση της δίαιτας χωρίς καζεΐνη και γλουτένη δεν βρήκε επαρκή αποδεικτικά στοιχεία με σαφές όφελος. Ωστόσο, ήταν μια σχετικά μικρής έκτασης μελέτη. Ως εκ τούτου, δεν υπάρχει σαφή απάντηση αν αυτή η δίαιτα λειτουργεί πραγματικά και βελτιώνει τα συμπτώματα των παιδιών με αυτισμό.
Για παράδειγμα, η βελτίωση αυτή μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι η νέα δίαιτα αντικαθιστά τα επεξεργασμένα τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη και λίπος με πιο υγιεινά τρόφιμα, όπως ολόκληρους κόκκους ρυζιού, φρούτα και λαχανικά. Είναι σημαντικό λοιπόν σημαντικό να εξεταστούν αυτοί οι παράμετροι γιατί μια αυστηρή δίαιτα ελεύθερη γλουτένης/ καζεΐνης απαιτεί σκληρή δουλειά και μπορεί να είναι δαπανηρή.
Πώς λειτουργεί μια διατροφή χωρίς γλουτένη/ καζεΐνη στον αυτισμό;
Το όφελος μιας δίαιτας ελεύθερης γλουτένης/ καζεΐνης βασίζεται στη θεωρία ότι τα παιδιά με αυτισμό μπορεί να έχουν αλλεργία ή υψηλή ευαισθησία σε τροφές που περιέχουν γλουτένη ή καζεΐνη. Παιδιά με αυτισμό, σύμφωνα με τη θεωρία αυτή, μεταβολίζουν τα πεπτίδια των πρωτεϊνών των τροφίμων που περιέχουν γλουτένη και καζεΐνη διαφορετικά από τους άλλους ανθρώπους. Εικάζεται λοιπόν ότι αυτή η διαφορά στη μεταβολική διαδικασία μπορεί να επιδεινώσει τα αυτιστικά συμπτώματα. Ορισμένοι πιστεύουν ότι ο εγκέφαλος αντιμετωπίζει αυτές τις πρωτεΐνες, ως ψευτο-οπιούχα όπως τα χημικά προϊόντα. Η αντίδραση σε αυτές τις χημικές ουσίες, πιστεύεται ότι, οδηγεί ένα παιδί να ενεργήσει με έναν ορισμένο τρόπο. Οι ερευνητές έχουν διαπιστώσει μη φυσιολογικά επίπεδα των πεπτιδίων σε σωματικά υγρά ατόμων με συμπτώματα του αυτισμού.
Υπάρχουν στοιχεία που υποδεικνύουν ότι τα τρόφιμα που περιέχουν γλουτένη και καζεΐνη συμβάλλουν σημαντικά στο φάσμα των διαταραχών του αυτισμού και πρέπει να περιοριστούν από τη διατροφή. Σε καλά οργανωμένες μελέτες, το 80 %των ασθενών με κάποια διαταραχή του αυτισμού βελτιώθηκε μετά τον αυστηρό διαιτητικό αποκλεισμό αυτών των ουσιών. Αναφέρεται επίσης σε μελέτη ότι 13 στους15 αυτιστικούς ασθενείς έδειξαν βελτίωση της συμπεριφοράς μετά από τον περιορισμό της καζεΐνης και της γλουτένης για ένα έτος. Η ιδέα πίσω από τη χρήση της δίαιτας είναι η μείωση των συμπτωμάτων και η βελτίωση της κοινωνικής και γνωστικής συμπεριφοράς και της ομιλίας.
Ποια τρόφιμα περιέχουν γλουτένη;
Η γλουτένη είναι μια πρωτεΐνη που βρίσκεται στους σπόρους αρκετών δημητριακών, όπως κριθάρι, σίκαλη και σιτάρι. Ένας τεράστιος αριθμός τροφίμων περιέχουν γλουτένη. Σε μια δίαιτα ελεύθερη γλουτένης, απαγορεύεται το κοινό ψωμί και τα προϊόντα δημητριακών. Γλουτένη παρέχει τη δομή/σύνδεση στα ψημένα προϊόντα. Αν και είναι πολύ δύσκολο να αποφευχθεί η γλουτένη, πολλά καταστήματα, ιδίως τα βιολογικά καταστήματα τροφίμων, παρέχουν τρόφιμα χωρίς γλουτένη. Η γλουτένη μπορεί να βρεθεί στα τηγανισμένα τρόφιμα που αλευρώνονται, ακόμη και στα καλλυντικά. Ακόμα, είναι σημαντικό να διαβάζονται τις ετικέτες των τροφίμων για εντοπισμό πρόσθετων τροφίμων που περιέχουν γλουτένη
Ποια τρόφιμα περιέχουν καζεΐνη;
Η καζεΐνη είναι μια πρωτεΐνη που βρίσκεται στα γαλακτοκομικά προϊόντα και άλλα τρόφιμα που περιέχουν λακτόζη. Ακόμη και στα γαλακτοκομικά προϊόντα χωρίς λακτόζη μπορεί να περιέχεται καζεΐνη. Επειδή πολλά προϊόντα σόγιας και γαλακτοκομικά προϊόντα απομίμησης περιέχουν επίσης καζεΐνη, είναι σημαντικό να διαβάσετε προσεκτικά τις ετικέτες σε μια αυστηρή δίαιτα χωρίς καζεΐνη.
Επειδή η δίαιτα ελεύθερης καζεΐνης στον αυτισμό περιορίζει τα γαλακτοκομικά προϊόντα, θα πρέπει να βεβαιωθείτε ότι η δίαιτα του παιδιού έχει άλλες καλές πηγές ασβεστίου και βιταμίνης D. Και τα δύο είναι απαραίτητα για γερά κόκαλα και δόντια. Συζητήστε με το γιατρό του παιδιού σας για τα εμπλουτισμένα τρόφιμα ή / και συμπληρώματα για να αποφευχθούν τυχόν διατροφικές ελλείψεις.
Αν και υπάρχει κάποια επιστημονική αξία στη διατροφή ελεύθερης γλουτένης/ καζεΐνης παρόλα αυτά, η αποτελεσματικότητα μιας τέτοιας δίαιτας στον αυτισμό δεν έχει υποστηριχθεί από την ιατρική έρευνα. Στην πραγματικότητα, μια ανασκόπηση των πρόσφατων και παλαιότερων μελετών κατέληξε στο συμπέρασμα ότι υπάρχει έλλειψη επιστημονικών αποδείξεων για να συμπεράνουμε αν αυτή η διατροφή είναι χρήσιμη ή όχι.
Ωμέγα-3 λιπαρά οξέα και αυτισμός
Τα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα είναι απαραίτητα για τη φυσιολογική ανάπτυξη και τη λειτουργία του εγκεφάλου και πιστεύεται πως είναι σε θέση να μεταβάλλουν την αναπτυξιακή πορεία γεγονός που συνδέεται με τις διαταραχές του αυτιστικού φάσματος. Ολοένα και περισσότερες ενδείξεις καταδεικνύουν ότι ελλείψεις ή ανισορροπίες των λιπαρών οξέων μπορεί να συμβάλλουν σε νευροαναπτυξιακές διαταραχές στην παιδική ηλικία, συμπεριλαμβανομένης της διαταραχής συγκέντρωσης, της υπερκινητικότητας, της δυσλεξίας, της δυσπραξίας, καθώς και στις διαταραχές του αυτιστικού φάσματος. Μελέτες έχουν δείξει ότι τα επίπεδα των ω-3 λιπαρών οξέων ήταν σημαντικά χαμηλά σε παιδιά με αυτιστικές διαταραχές.
Αρκετές μικρές μελέτες συμπέραναν ότι τα ω-3 λιπαρά οξέα μπορεί να μειώσουν τα συμπτώματα που σχετίζονται τον αυτισμό όπως η επαναλαμβανόμενη συμπεριφορά και η υπερκινητικότητα, καθώς και τη βελτίωση της κοινωνικοποίησης και ότι μπορεί να είναι αποτελεσματικά στη θεραπεία της επιθετικότητας και της παρορμητικότητας.
Ο πιθανός μηχανισμός των ω-3 μπορεί να είναι η βελτίωση της παραγωγής και της ισορροπίας των νευροδιαβιβαστών σεροτονίνης και ντοπαμίνης του εγκεφάλου. Οι γονείς παιδιών με αυτισμό που λάμβαναν συμπληρώματα και διατροφή πλούσια σε ω-3 ανέφεραν βελτίωση στη γενική υγεία, στις συνήθειες του ύπνου, στις γνωστικές και κινητικές δεξιότητες, τη συγκέντρωση, την επαφή με τα μάτια και της κοινωνικότητας, καθώς και μειώσεις στην ευερεθιστότητα, την επιθετικότητα και την υπερκινητικότητα.
Παρόλα αυτά υπάρχουν πολύ λίγα επιστημονικά στοιχεία μέχρι στιγμής σχετικά με την αποτελεσματικότητα των ω-3 λιπαρών οξέων και απαιτείται περαιτέρω μελέτη ώστε να γίνουν αξιόπιστες συστάσεις.
Αυτισμός και θηλασμός
Η μεταγεννητική ανάπτυξη του ανθρώπινου εγκεφάλου απαιτεί μια σειρά λιπαρών οξέων και το περιεχόμενο του ανθρώπινου γάλακτος παίζει σημαντικό ρόλο στις αλλαγές της ανάπτυξης του εγκεφάλου. Μέχρι την ηλικία των 3, ο εγκέφαλος ενός αυτιστικού παιδιού υποβάλλεται σε μια έκρηξη ανάπτυξης και είναι μεγαλύτερη από εκείνη ενός μη- αυτιστικού παιδιού στην ίδια ηλικία. Έχει προταθεί ότι η σίτιση μέσω θηλασμού μπορεί να προστατεύσει τα βρέφη από τον αυτισμό. Ερευνητές μελετώντας τον απογαλακτισμό σε 145 αυτιστικά βρέφη σε σύγκριση με μια ομάδα ελέγχου 224 μη-αυτιστικών παιδιών, διαπίστωσαν ότι τα παιδιά στην ομάδα ελέγχου θήλασαν για περισσότερο χρονικό διάστημα από ότι τα αυτιστικά βρέφη.
Αν και δεν έχει αποδειχτεί αν το μητρικό γάλα μειώνει άμεσα τον κίνδυνο για τις διαταραχές του φάσματος του αυτισμού, ωστόσο, υπάρχει ισχυρή συσχέτιση ανάμεσα στη σίτιση με φόρμουλες γάλακτος από τη γέννηση ή της πρόωρης διακοπής του θηλασμού και της ανάπτυξης αυτισμού.
Γράφει: Ναταλία Ντελίκου Μπενέτου, Διαιτολόγος – Διατροφολόγος
ΠΗΓΗ: www.genenutrition.gr
