Ο πληθυσμός της γης γηράσκει και η θέση της χειρουργικής στην αποκατάσταση παθήσεων της τρίτης ηλικίας δεν αποτελεί πια ουτοπία! Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια και με βάση τα στατιστικά στοιχεία των Ηνωμένων Εθνών διαπιστώνεται ότι πάνω από το 40% του πληθυσμού των ανεπτυγμένων χωρών θα είναι πάνω από 65 ετών μέχρι το 2035. Είναι πλέον πραγματικότητα επίσης ότι πάνω από το 40% των χειρουργικών επεμβάσεων εκλεκτικών και επειγόντων στον Δυτικό κόσμο αφορούν ασθενείς άνω των 65 ετών και αυτό το ποσοστό τείνει να αυξηθεί. ‘Έτσι λοιπόν τα τελευταία χρόνια έχει γίνει αντικείμενο ιδιαίτερης μελέτης η συνολική «συμπεριφορά» του ηλικιωμένου χειρουργικού ασθενή από πολλές συναφείς Ιατρικές ειδικότητες λόγω των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών που παρουσιάζει η συγκεκριμένη ομάδα ασθενών.
Η χειρουργική του ηλικιωμένου παρουσιάζει σύνθετα προβλήματα που σχετίζονται με το ρίσκο και το όφελος γι’ αυτό λοιπόν κρίνεται πιο αναγκαία η εξειδικευμένη γνώση στην αντιμετώπιση των γηριατρικών χειρουργικών ασθενών και είναι πλέον θέμα πολλών Ιατρικών ειδικοτήτων οι οποίες θα πρέπει να βρίσκονται σε αρμονική συνεργασία ώστε να επιτυγχάνεται το καλύτερο δυνατό και επιθυμητό αποτέλεσμα. Έχει ξεκινήσει λοιπόν μια προσπάθεια ανάπτυξης ενός κοινού κώδικα επικοινωνίας μεταξύ των επιστημόνων των διαφόρων ειδικοτήτων (χειρουργών, γεροντολόγων, ογκολόγων, ακτινοθεραπευτών, αναισθησιολόγων, καρδιολόγων, πνευμονολόγων, ψυχιάτρων κλπ) ο οποίος θα βασίζεται σε κοινούς τρόπους αξιολόγησης των ηλικιωμένων ασθενών οι οποίοι διαφέρουν σαφώς από αυτούς με μικρότερη ηλικία λόγω της μακροχρόνιας επίδρασης επίκτητων συνηθειών, περιβαλλοντολογικών και εργασιακών συνθηκών αλλά και γενετικών παραγόντων στον οργανισμό τους. Επίσης γίνεται μια προσπάθεια διαχωρισμού (σε νεότερους ηλικιωμένους και γηρεότερους) και ομαδοποίησης (με κοινά παθολογικά νοσήματα) των ηλικιωμένων για την καλύτερη εφαρμογή κοινών πρωτοκόλλων μελέτης και διαχείρισης ώστε να επιτυγχάνουμε το μέγιστο και κάλλιστο δυνατό αποτέλεσμα.
Η στρατηγική της χειρουργικής σε νεότερες ηλικίες διαφέρει σαφώς από αυτή στους ηλικιωμένους και συνοπτικά μπορούμε να πούμε ότι στους νέους στοχεύει στην ίαση της νόσου ενώ στους ηλικιωμένους στην ίαση εάν είναι δυνατόν, πάντα με μεγάλη φροντίδα. Στους νέους η διερεύνηση και η διάγνωση της νόσου είναι απαραίτητα στοιχεία ενώ στους ηλικιωμένους η διερεύνηση γίνεται κατά τις επιθυμίες και το συμφέρον του ασθενούς. Η τελική ίαση είναι ο στόχος στο νέο και θα πρέπει να επιτυγχάνεται ακόμη και με επιθετική χειρουργική ενώ στον ηλικιωμένο εάν δεν μπορεί να επιτευχθεί ίαση γίνεται παρηγορητική επέμβαση. Στο νέο η διατήρηση της ζωής πρέπει να επιτυγχάνεται με κάθε κόστος ενώ στον ηλικιωμένο σημασία έχει η διατήρηση της λειτουργικής ικανότητας και των εφεδρειών του ασθενούς.
Στην τρίτη ηλικία παρατηρείται μια μεγάλη διαφορά της πραγματικής από την βιολογική ηλικία πράγμα που δεν παρατηρείτε σε νεότερες ηλικίες. Βασικό ρόλο σ’ αυτό παίζουν τα συνυπάρχοντα νοσήματα αλλά και οι «λειτουργικές εφεδρείες» του κάθε ηλικιωμένου ξεχωριστά. Όλα αυτά καθιστούν δύσκολο ακόμη και το ορισμό του ηλικιωμένου ασθενή και καθιστούν αναγκαία την ύπαρξη εξειδικευμένων πλέον κέντρων για την διαχείριση των σύνθετων αυτόν προβλημάτων.
Ορισμένες αρχές και στόχοι πάνω στις οποίες βασίζεται η γηριατρική και η γεροντολογική επιστήμη είναι: α) η διατήρηση και η μεγιστοποίηση του προσδόκιμου επιβίωσης του ηλικιωμένου με την μέγιστη αυτόνομη λειτουργικότητα., β) η μείωση της αναπηρίας, της ανικανότητας του stress και του πόνου ώστε να υποφέρει το λιγότερο δυνατόν ο ασθενής και να διαθέτει την μέγιστη ανεξαρτησία, γ) η βελτίωση της ποιότητας και της αξιοπρέπειας της ζωής του ασθενούς.
Η επίτευξη όμως αυτών των στόχων παρουσιάζει κάποιες ιδιαιτερότητες και δυσκολίες τις οποίες καλείται να δώσει λύση η γηριατρική επιστήμη. Για παράδειγμα δηλαδή ο ηλικιωμένος ασθενής παρουσιάζει διαφορετική κλινική εικόνα σε σχέση με την ίδια παθολογία σε νεότερες ηλικίες ασθενών και εδώ βασικό ρόλο παίζουν τα συνοδά νοσήματα, η μη έγκαιρη προσέλευση σε νοσηλευτικό ίδρυμα, η καθυστερημένη διάγνωση χειρουργικών νοσημάτων, οι μειωμένες λειτουργικές εφεδρείες συστημάτων, η πτωχή αντοχή σε έντονο stress στον πόνο και τις επιπλοκές. Βασικό ρόλο παίζει και η κοινωνική κατάσταση του ηλικιωμένου το κοινωνικό το οικονομικό και το μορφωτικό του επίπεδο. Έχει επίσης διαπιστωθεί ότι η επείγουσα χειρουργική αντιμετώπιση των ηλικιωμένων έχει κακά αποτελέσματα και κρίνεται αναγκαία η βέλτιστη προεγχειρητική ετοιμασία του ασθενούς. Για να επιτευχτεί αυτό είναι αναγκαία η ολοκληρωμένη γνώση και αντίληψη της νόσου, η λεπτομερής φυσική εξέταση του ηλικιωμένου ασθενούς, ο κατάλληλος εργαστηριακός έλεγχος για την ορθή διάγνωση η καλή προεγχειρητική φροντίδα και προετοιμασία η κατάλληλη αναισθησιολογική φροντίδα η ψυχιατρική υποστήριξη, το άριστο χειρουργείο, η καλή χειρουργική τεχνική, η κατάλληλη μετεγχειρητική παρακολούθηση σε μονάδα εντατικής θεραπείας και η περιεγχειρητική παρακολούθηση.
Στόχος λοιπόν της γηριατρικής επιστήμης, η οποία αναπτύσσεται πλέον και στην χώρα μας, είναι να αξιολογεί μεμονωμένα πλέον κάθε ηλικιωμένο μαζί με τα προβλήματά του και να στοχεύει στην βελτίωση της ποιότητας της ζωής του ασθενούς που είναι σαφώς σπουδαιότερο και σημαντικότερο από μια προβληματική παράταση. Παρεμβάσεις γίνονται για την βελτίωση της γενικής κατάστασης και θρέψης του ασθενούς πριν από κάθε επιχειρούμενη χειρουργική αποκατάσταση με εκτεταμένη αξιολόγηση των λειτουργικών εφεδρειών του ασθενούς, αλλά και εξετάζονται εναλλακτικές μορφές θεραπείας παρόλη την απόφαση για χειρουργείο.
Είναι σαφές ότι όλα αυτά στόχο έχουν την συνολική μελέτη του ηλικιωμένου και του προβλήματός του που με συνεχή συνεργασία και εκτεταμένη ενημέρωση των οικείων του για το ασφαλές σχέδιο διαχείρισης επιτυγχάνεται η βελτίωση της ποιότητας ζωής του ηλικιωμένου.
