H πλατυποδία αποτελεί την συνηθέστερη αιτία επίσκεψης ενός παιδιού στον ορθοπαιδικό. Οι περισσότεροι γονείς φτάνουν στο ιατρείο, ανήσυχοι, αναφέροντας ότι στο παιδί τους όταν περπατά, δεν υπάρχει ποδική καμάρα. Πιστεύουν ότι η πλατυποδία θα προκαλέσει πόνο κατά την εφηβική και ενήλικο ζωή , ή ότι αποτελεί «προάγγελο» άλλων συστηματικών μυοσκελετικών παθήσεων. Η εντύπωση αυτή ωστόσο οφείλεται περισσότερο σε δοξασίες και μύθους παρά σε επιστημονικές ενδείξεις (Εικονα 1).
Είναι απαραίτητη η θεραπευτική παρέμβαση; Ποιός είναι ο θεραπευτικός στόχος των ειδικών υποδημάτων, των ορθπαιδικών πελμάτων; Οι γονείς θέλουν να μάθουν και εμείς οι ειδικοί πρέπει να εξηγήσουμε την φυσική πορεία, την εξέλιξη της πλατυποδίας.
Εικόνα 1
ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΠΛΑΤΥΠΟΔΙΑ
Με τον όρο πλατυποδία εννοούμε μία ανατομική παραλλαγή κατά την οποία η ποδική καμάρα είναι χαμηλότερη από το φυσιολογικό (πολλές φορές εξαφανίζεται εντελώς) και αποπλατυσμένη. Ενώ βλαισσοπλατυποδία (εικόνα 2) είναι η ίδια κατάσταση σε συνδυασμό με παρεκτόπιση της πτέρνας έξω.
Εικόνα 2
Έχουν περιγραφεί δύο είδη πλατυποδίας:
Η χαλαρή ή εύκαμπτη πλατυποδία , κατά την οποία η εξάλειψη της ποδικής καμάρας είναι εμφανής μόνο κατά την όρθια στάση και κατά την βάδιση. Φαίνεται να είναι η αντανάκλαση μιας γενικεύμένης συνδεσμικής χαλαρότητας. (εικόνα 3)
Εικόνα 3
Η δύσκαμπτη ή σκληρή πλατυποδία, κατά την οποία η εξάλειψη της ποδικής καμάρας παραμένει σταθερή χωρίς να μεταβάλλεται ανάλογα με τον αν φορτίζεται ή όχι το σκέλος. Οφείλεται συνήθως σε ανωμαλίες ή παθήσεις των οστών του ταρσού (συνοστέωση των οστών του ταρσού, συγγενής κάθετος αστράγαλος κ.τ.λ).
Στην βιβλιογραφία αναφέρεται επίσης και η αντισταθμιστική πλατυποδία. Πρόκειται για δευτεροπαθή παραμόρφωση, οφείλεται δηλαδή σε κάποια άλλη διαταραχή, όπως βράχυνση Αχίλλειου τένοντα, ήπια δύσκαμπτη ιπποποδία, κάτω άκρα σε εξωτερική στροφή (the Charlie Chaplin look) ή ακόμα στην παρουσία επικουρικού σκαφοειδούς (επιπλέον οστάριο στον ταρσό).
Η απουσία ποδικής καμάρας στα νεογέννητα είναι φυσιολογική (80-90% στις Η.Π.Α, παρόμοια αποτελέσματα από μελέτες σε άλλες χώρες). Οφείλεται στη γενικευμένη χαλαρότητα των συνδέσμων επομένως και αυτών του ποδιού καθώς και στο ευμέγεθες λιπώδες σώμα στο πέλμα τους.
Η εύκαμπτη (χαλαρή) πλατυποδία είναι πολύ συχνή. Περίπου το 90% των παιδιών έχει κάποιας μορφής πλατυποδία, που διορθώνεται καθώς μεγαλώνουν, έτσι ώστε, στην ηλικία των 10 ετών μόνο το 4% να έχει ακόμα πλατυποδία. Η λειτουργία των μυών αλλά και των αρθρώσεων στην περιοχή είναι άριστη. Επομένως, η χαλαρή πλατυποδία είναι μια φυσιολογική παραλλαγή στον άκρο πόδα, και όχι μια παραμόρφωση. Συνήθως είναι ασυπτωματική. Ωστόσο μερικές φορές, σπάνια, τα άτομα με χαλαρή, εύκαμπτη πλατυποδία αναφέρουν:
- Πόνο στη φτέρνα, στη ποδική καμάρα, στον αστράγαλο και στο έξω τμήμα του ποδιού (5ο μετατάρσιο)
- Στροφή του αστραγάλου προς τα μέσα
- Εύκολη κόπωση κατά της αθλητικές δραστηριότητες.
Η κλινική εξέταση του παιδιού με πλατυποδία περιλαμβάνει:
- Επισκόπηση του άκρου πόδα στην καθιστική αλλά και στην όρθια θέση
- Tip-toe test (εικόνα 4)
- Έλεγχος χαλαρότητας συνδέσμων.
- Έλεγχος αχιλλείου τένοντος
- Σωματομετρική μελέτη (Β.Μ.Ι)
- Έλεγχος σπονδυλικής στήλης
- Έλεγχος ανατομικού και μηχανικού άξονα των κάτω άκρων
- Επισκόπηση των υποδημάτων του παιδιού
Εικόνα 4
Στόχος της κλινικής εξέτασης είναι να διαγνώσουμε έγκαιρα τον τύπο της πλατυποδίας και να δώσουμε τις κατάλληλες οδηγίες στο παιδί και στους γονείς.
Σε μεγαλύτερα παιδιά άνω των 10 ετών που ασχολούνται με αθλητικές δραστηριότητες είναι απαραίτητο η κλινική εξέταση να συμπληρώνεται με στατικό αλλά κυρίως με δυναμικό πελματογράφημα. Πρόκειται για μια ειδική αναίμακτη, ανώδυνη και χωρίς ακτινοβολία εξέταση κατά την οποία το παιδί στέκεται και κατόπιν βαδίζει σε ένα δυναμοδάπεδο με αισθητήρες πίεσης. (Eικόνα 5). Σκοπός αυτής της εξέτασης είναι ανάλυση της βάδισης, η καταγραφή των δυνάμεων και των πιέσεων στο πόδι κατά την βάδιση, και η κατασκευή ορθοτικών εξατομικευμένων πελμάτων όπου αυτό κρίνεται απαραίτητο.
Εικόνα 5
Ακτινογραφίες δεν είναι αναγκαίες για ασυμπτωματική, χαλαρή πλατυποδία. Στην παθολογική πλατυποδία που συνήθως είναι δύσκαμπτη και επώδυνη χρειάζονται ακτινογραφίες πρόσθιο-οπίσθιες σε όρθια θέση, πλαγιές και λοξές. Χρήσιμες είναι επίσης, σε ορισμένες περιπτώσεις, η αξονική τομογραφία και το σπινθηρογράφημα των οστών.
Παιδιά με χαλαρή ασυμπτωματική πλατυποδία δεν χρειάζονται καμία θεραπεία. Το μόνο που χρειάζεται είναι να αφιερώσει κανείς λίγο χρόνο για να καθησυχάσει τους γονείς εξηγώντας τους ότι η παραμόρφωση θα διορθωθεί, αλλά ακόμα και αν δεν διορθωθεί πλήρως είναι απίθανο να προκαλέσει οποιοδήποτε πρόβλημα στο μέλλον. Φυσιολογικά παιδιά έχουν διαφορετικό ανάστημα (ύψος), φυσιολογικά παιδιά μπορούν να έχουν διαφορετικό ύψος στην ποδική τους καμάρα.
Όσον αφορά τα ειδικά υποδήματα, το μόνο που κάνουν είναι να αλλάζουν τον τρόπο βάδισης, δεν επηρεάζουν την εξέλιξη της πλατυποδίας (δεν διορθώνουν, ούτε προστατεύουν), ενώ και τα παιδιά αισθάνονται άβολα μέσα σ’ αυτά. Αντίθετα υπάρχουν αναφορές ότι παιδιά που δεν φορούν ή φορούν ανοικτά υποδήματα έχουν χαμηλότερα ποσοστά πλατυποδίας από παιδιά που φορούν οποιαδήποτε ειδικά υποδήματα. Το κλειστό παπούτσι καθυστερεί την φυσιολογική ανάπτυξη, την εξέλιξη του ποδιού. Προτρέπουμε τους γονείς να γυμνάζουν τους μύες του ποδιού με διατατικές ασκήσεις αφήνοντας τα παιδιά να περπατούν ξυπόλυτα, η να στέκονται πάνω στα δάκτυλα του ποδιού.
Η χρήση των εξατομικευμένων πελμάτων ειδικής κατασκευής, ωστόσο έχει θέση σε παιδιά που παρουσιάζουν πόνο, σε παιδιά υπέρβαρα, και τέλος σε αυτά που έχουν έντονη αθλητική δραστηριότητα (ποδόσφαιρο, μπάσκετ κ.τ.λ) ελαχιστοποιώντας την πιθανότητα τραυματισμού.
Η φυσικοθεραπεία με διατατικές ασκήσεις έχει ένδειξη στις περιπτώσεις που η πλατυποδία οφείλεται σε βραχύ αχίλλειο τένοντα (το παιδί δεν μπορεί να βαδίσει πατώντας μόνο στις φτέρνες).
Τέλος, σε περιπτώσεις όπου τα συμπτώματα δεν υποχωρούν με την συντηρητική αντιμετώπιση έχει ένδειξη η χειρουργική θεραπεία. Υπάρχουν πολλές τεχνικές χειρουργικής αποκατάστασης της πλατυποδίας. Ωστόσο η τεχνική ή ο συνδυασμός αυτών που θα επιλέξουμε εξατομικεύεται και εξαρτάται από τον τύπο της πλατυποδίας του παιδιού και τον βαθμό, το μέγεθος της παραμόρφωσης.
