Το μητρικό γάλα αποτελεί την ιδανική τροφή για τα βρέφη και το πολυτιμότερο δώρο ζωής με ευεργετικές προεκτάσεις στην οικογένεια, την κοινωνία, την οικονομία και την υγεία. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ), τη UNICEF και άλλους παγκόσμιους έγκυρους επιστημονικούς οργανισμούς ο αποκλειστικός θηλασμός για τους πρώτους έξι μήνες ακολουθούμενος από συνεχιζόμενο μητρικό θηλασμό για τουλάχιστον δύο χρόνια σε συνδυασμό με την προσθήκη θρεπτικών στερεών τροφών αποτελούν το κλειδί για τη μελλοντική υγεία. Αποκλειστικός θηλασμός σημαίνει ότι το βρέφος τρέφεται αποκλειστικά και μόνο με μητρικό γάλα, χωρίς να παίρνει καμιά άλλη στερεή ή υγρή τροφή. Τα πλεονεκτήματα για την υγεία των παιδιών είναι πολλά και αναντικατάστατα. Το μητρικό γάλα αποτελεί το μοναδικό γάλα που είναι ειδικά σχεδιασμένο για τον άνθρωπο, αποτελεί την πιο πλήρη διατροφή, είναι εύπεπτο και πλούσιο σε αντισώματα και άλλους παράγοντες (όπως ζωντανά κύτταρα του ανοσοποιητικού, ορμόνες, αυξητικούς παράγοντες, αντιμικροβιακές και αντιφλεγμονώδεις ουσίες) που προστατεύουν από σοβαρές λοιμώξεις (ωτίτιδες, λοιμώξεις αναπνευστικού, γαστρεντερίτιδες, μηνιγγίτιδες κ.λ.π.). Τα παιδιά που θηλάζουν έχουν επιπλέον μικρότερη πιθανότητα ανάπτυξης αλλεργιών, καρκίνου, σακχαρώδη διαβήτη, παχυσαρκίας, φλεγμονωδών νοσημάτων εντέρου, τερηδόνας και ορθοδοντικών ανωμαλιών στην παιδική και ενήλικο ζωή. Επίσης αναφέρεται προστατευτική δράση για το σύνδρομο αιφνιδίου βρεφικού θανάτου. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα παιδιά που θηλάζουν για μεγάλο χρονικό διάστημα είναι και πιο έξυπνα (έχουν 8-10 περισσότερους βαθμούς νοημοσύνης ΙQ). Επιπλέον η μητέρα μπορεί να χάσει τα κιλά της εγκυμοσύνης πιο εύκολα, καθώς το μέγεθος της μήτρας συρρικνώνεται γρηγορότερα και καταναλώνει επιπλέον περίπου 600 θερμίδες ημερησίως, έχει μικρότερη απώλεια αίματος και ταχύτερη ανάρρωση από τον τοκετό, μικρότερο κίνδυνο ανάπτυξης οστεοπόρωσης, καρκίνου μαστού και ωοθηκών. Το μητρικό γάλα είναι έτοιμο προς κατανάλωση, στην κατάλληλη θερμοκρασία και είναι δωρεάν! Το κόστος των βρεφικών γαλάτων είναι πολύ μεγάλο και το μελλοντικό οικονομικό κόστος από τις συνέπειες στην υγεία ακόμη μεγαλύτερο. Το πιο σημαντικό ίσως είναι η δυνατότητα για προσφορά άμεσης ικανοποίησης στις ανάγκες του βρέφους και το μοναδικό δέσιμο που αναπτύσσεται ανάμεσα στη μητέρα και το βρέφος. Εξάλλου η κατανάλωση βρεφικού γάλατος δεν είναι άμοιρη κινδύνων, καθώς σηψαιμίες και θάνατοι έχουν αναφερθεί από μολυσμένα γάλατα στις Η.Π.Α, τοξικές ουσίες και καρκινογόνα έχουν ανιχνευτεί κατά καιρούς με πρόσφατο το παράδειγμα της μελαμίνης, ακατάλληλες παρτίδες συσκευασιών ενίοτε αποσύρονται, μέχρι και εγκαύματα ή αφυδάτωση από λάθη στην προετοιμασία έχουν συμβεί. Έχει υπολογιστεί ότι κάθε χρόνο πεθαίνουν 1.5 εκατομμύρια βρέφη σε όλο τον κόσμο επειδή δεν θηλάζουν.
Παρά τις παγκόσμιες συστάσεις, δυστυχώς στην Ελλάδα ένα μικρό ποσοστό των γυναικών (περίπου 10%) θηλάζουν αποκλειστικά για έξι μήνες τα βρέφη τους και ακόμη μικρότερο ποσοστό συνεχίζουν το θηλασμό και μετά το πρώτο έτος της ζωής. Μερικοί υπεύθυνοι παράγοντες είναι η ελλιπής ή λανθασμένη ενημέρωση, η ανεπαρκής υποστήριξη από το άμεσο και ιατρονοσηλευτικό περιβάλλον, η γρήγορη επιστροφή της μητέρας στην εργασία, το κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο και η ηλικία της μητέρας και η παράνομη διαφήμιση και διακίνηση προϊόντων βρεφικού γάλακτος. Επιπλέον υπάρχουν πολλοί μύθοι και δοξασίες που κυκλοφορούν χωρίς να είναι αληθείς, για αυτό το λόγο θα γίνει μία προσπάθεια να ξεκαθαριστούν κάποιες από τις πολλές λανθασμένες αντιλήψεις.
• Ο μητρικός θηλασμός «χαλάει το στήθος»: ΛΑΘΟΣ! Η δομή του μαστού στη γυναίκα αλλάζει κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και ο θηλασμός επιτρέπει τη σταδιακή επαναφορά του μαστού στην πρότερη του κατάσταση.
• Λίγες γυναίκες έχουν αρκετό γάλα: ΛΑΘΟΣ! Οι περισσότερες γυναίκες, με σπάνιες εξαιρέσεις, έχουν όσο γάλα χρειάζεται για να αναπτυχθεί το βρέφος τους. Η παραγωγή του γάλατος είναι θέμα «ζήτησης και προσφοράς», δηλαδή το γάλα παράγεται ανάλογα με τις ανάγκες του ή των βρεφών που θηλάζουν. Έτσι οι μητέρες αν θηλάζουν τα μωρά τους ανάλογα με τις ενδείξεις πείνας τους και αποφεύγουν τη χορήγηση συμπληρωμάτων θα μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες τους ακόμη και στην περίπτωση πολύδυμων κυήσεων.
• Τις πρώτες 3-4 ημέρες δεν υπάρχει αρκετό γάλα: ΛΑΘΟΣ! Το πρωτόγαλα αποτελεί μία συμπυκνωμένη τροφή πλούσια σε θρεπτικά και ανοσολογικά συστατικά και αποτελεί τη μοναδική τροφή που χρειάζεται το νεογέννητο. H χορήγηση συμπληρωμάτων με μπιμπερό χωρίς σοβαρό ιατρικό λόγο παρεμβαίνει στη φυσιολογική διαδικασία της λακτογένεσης και μπορεί να έχει καταστροφικά αποτελέσματα για τη επιτυχία του μητρικού θηλασμού και την υγεία του μωρού.
• Ο μητρικός θηλασμός είναι επώδυνος: ΛΑΘΟΣ! Παρά το γεγονός ότι οι θηλές μπορεί να έχουν μία ήπια ευαισθησία που συνήθως υποχωρεί την πρώτη εβδομάδα, ο μητρικός θηλασμός δεν είναι επώδυνος. Επώδυνες και πληγωμένες θηλές συνήθως είναι αποτέλεσμα λαθών στην τοποθέτηση του μωρού και θα πρέπει να αντιμετωπίζονται άμεσα.
• Το μωρό πρέπει να θηλάζει 10-20 λεπτά από το κάθε στήθος: ΛΑΘΟΣ! Τα νεογέννητα δεν έχουν χρονόμετρο. Ένα νεογέννητο μπορεί να χρειαστεί ακόμη και 45 λεπτά προκειμένου να αδειάσει το ένα στήθος και αυτό γιατί δεν θηλάζει συνέχεια αλλά κάνει και ενδιάμεσα διαλείμματα. Η μητέρα μπορεί να βοηθήσει το βρέφος να θηλάσει αποτελεσματικά και γρηγορότερα με σωστή τοποθέτηση του βρέφους και συμπιέζοντας με το χέρι της το στήθος (breast compressions) έτσι ώστε να επιταχύνει τη διαδικασία.
• Πως θα γνωρίζω αν το μωρό μου τρώει αρκετά? Θα πρέπει να μετράμε το γάλα που καταναλώνει ένα βρέφος που θηλάζει για να ξέρουμε με ασφάλεια πόσο τρώει: ΛΑΘΟΣ! Τα μωρά που θηλάζουν σε αντίθεση με αυτά που πίνουν ξένο γάλα ξέρουν ακριβώς πόσο θέλουν να φάνε και δεν τρώνε περισσότερο. Για αυτό το λόγο δεν γίνονται και παχύσαρκα. Η μητέρα δεν χρειάζεται να αντλεί το γάλα της για να ξέρει πόσο παράγει, καθώς καμία αντλία ακόμη και οι πιο ισχυρές νοσοκομειακές δεν είναι τόσο αποτελεσματικές όσο το μωρό. Το θέμα της επιτυχίας της άντλησης έχει να κάνει και με ψυχολογικούς παράγοντες της μητέρας καθώς καμία μητέρα δεν είναι σχεδιασμένη να αντλεί το γάλα της με μία μηχανή. Πως όμως θα ξέρει αν το μωρό της τρώει αρκετά? Ιδιαίτερα τις πρώτες ημέρες της ζωής που είναι και οι πιο κρίσιμες ο καλύτερος τρόπος για να είναι κανείς σίγουρος ότι το μωρό σιτίζεται ικανοποιητικά είναι η καταμέτρηση των βρεγμένων πάνων και των κοπράνων του μωρού. Μετά την 3η-5η ημέρα ζωής αναμένουμε τουλάχιστον 6-8 πάνες με αρκετά διαφανή ούρα και 3-5 χαλαρές κιτρινωπές (τύπου μουστάρδας) κενώσεις. Το μωρό θηλάζει τουλάχιστον 8-10 φορές την ημέρα, τουλάχιστον κάθε 1 ½ -3 ώρες (από την έναρξη του προηγούμενου γεύματος) μετά τη 2η ημέρα ζωής. Η διάρκεια των γευμάτων ποικίλλει και μπορεί να παρατείνεται ακόμη και 45 λεπτά από το κάθε στήθος. Ουσιαστικά τα νεογέννητα τρώνε «όλη μέρα και νύχτα». Παρατηρώντας κανείς τον τρόπο με τον οποίο «πιπιλάει» και καταπίνει ένα βρέφος (καλά ανοιχτό στόμα-παύση-κλείσιμο στόματος που αντιστοιχεί σε ένα ρυθμικό κύκλο πιπίλισμα-κατάποση-αναπνοή) μπορεί να γνωρίζει η μητέρα αν το μωρό πραγματικά τρώει ή απλά «παίζει». Τα νεογέννητα τις πρώτες μέρες ζωής φυσιολογικά χάνουν λίγο βάρος, σε ποσοστό όμως που συνήθως δεν ξεπερνά το 7-10% του βάρους γέννησης, ενώ την 10η-14η ημέρα ζωής συνήθως έχουν επανακτήσει το αρχικό βάρος γέννησης.
• Τα μωρά θηλάζουν με πρόγραμμα κάθε 3-4 ώρες: ΛΑΘΟΣ! Ο μητρικός θηλασμός γίνεται με βάση τις ενδείξεις πείνας του μωρού. Η μητέρα θα πρέπει να παρατηρεί το μωρό της ενώ εκείνο κοιμάται για πιθανά σημάδια πείνας. Τα μωρά που αρχίζουν να πεινούν, ο ύπνος τους γίνεται αρχικά ελαφρύς, κάνουν κινήσεις, μετά ξυπνούν και κοιτούν γύρω-γύρω, κάνουν γκριμάτσες και γυρίζουν το κεφάλι δεξιά και αριστερά, ανοιγοκλείνουν το στόμα, πλαταγίζουν τα χείλια, φέρνουν το χέρι στο στόμα ή κουνάνε τα χέρια, είναι ανήσυχα. Ακολούθως αρχίζουν να γκρινιάζουν και να κλαίνε ενώ το παρατεταμένο κλάμα αποτελεί το τελευταίο σημάδι πείνας. Είναι προτιμότερο να θηλάζετε το μωρό προτού αρχίσει να κλαίει, γιατί όταν πεινάσει τόσο πολύ είναι εκνευρισμένο και δυσκολεύεται να πιάσει σωστά το στήθος.
• Ο μητρικός θηλασμός δεν προσφέρει τίποτε μετά τους έξι μήνες: ΛΑΘΟΣ! Καταρχήν το ανοσοποιητικό σύστημα των παιδιών δεν είναι ώριμο μέχρι τα 3 έτη. Μάλιστα το μητρικό γάλα περιέχει περισσότερους ανοσολογικούς παράγοντες το δεύτερο χρόνο, προκειμένου να ανταποκρίνεται στην συχνότερη και υψηλότερη έκθεση των παιδιών σε περισσότερες πηγές λοίμωξης. Το μητρικό γάλα περιέχει ειδικούς αυξητικούς παράγοντες που βοηθούν το ανοσολογικό σύστημα αλλά και άλλα όργανα όπως ο εγκέφαλος και το έντερο να ωριμάσουν. Τα παιδιά που πηγαίνουν σε παιδικό σταθμό και συνεχίζουν το θηλασμό αρρωσταίνουν λιγότερο συχνά και λιγότερο σοβαρά και έτσι η μητέρα δεν αναγκάζεται να απουσιάζει συχνά από τη δουλειά της. Επιπλέον τα παιδιά που θηλάζουν και απογαλακτίζονται από μόνα τους (συνήθως μεταξύ 2-4 ετών) είναι γενικά πιο ανεξάρτητα και πιο σίγουρα στον εαυτό τους παρά τις αντίθετες αντιλήψεις που επικρατούν. Οι μελέτες δείχνουν ότι επειδή έχουν δεχτεί την ανακούφιση και την ασφάλεια που προσφέρει ο μαστός μέχρι να είναι από μόνα τους έτοιμα να σταματήσουν, νιώθουν πιο σίγουρα και ανεξάρτητα και προχωρούν μπροστά γνωρίζοντας ότι πέτυχαν κάτι μόνα τους. Ο σταδιακός και φυσικός απογαλακτισμός αποτελεί ένα σταθμό-ορόσημο στην ψυχοκινητική εξέλιξη του παιδιού. Το να πιέζουμε τα παιδιά να γίνουν πιο ανεξάρτητα προτού να είναι έτοιμα δεν είναι καλό. Δεν υπάρχει καμία βιασύνη. Θα έρθει γρήγορα ο καιρός που θα φύγουν από το σπίτι μόνα τους. Υπάρχουν βέβαια και παθολογικές περιπτώσεις σχέσεων μητέρας-παιδιού που χρησιμοποιούν το θηλασμό όπως και άλλα (π.χ. την εκπαίδευση της τουαλέτας, το φαγητό) προκειμένου να δημιουργήσουν μία παθολογική σχέση υπερ-εξάρτησης. Όμως σε αυτές τις περιπτώσεις το πρόβλημα δεν είναι ο θηλασμός αλλά η παθολογία στην ψυχολογία της μητέρας, γιατί ακόμη και αν δε θηλάζει το παιδί η μητέρα θα βρίσκει άλλους τρόπους προκειμένου να το ελέγχει.
Για να γίνει μία καλή αρχή ιδανικά μόλις γεννηθεί το μωρό, εφόσον είναι υγιές και σταθερό καρδιο-αναπνευστικά μπορεί να σκουπιστεί και να τοποθετηθεί άμεσα γυμνό πάνω στο γυμνό στήθος της μητέρας σκεπάζοντας το με μία βαμβακερή κουβερτούλα. Αν αφεθεί εκεί ανενόχλητο για τουλάχιστον μία ώρα, θα «μπουσουλίσει» μόνο του και θα θηλάσει συνήθως χωρίς καμία βοήθεια. Η ενστικτώδης αυτή ικανότητα του διατηρείται για τις πρώτες δύο ώρες της ζωής και ακολούθως κουρασμένο από το στρες του τοκετού και τις καινούριες εντυπώσεις πέφτει σε βαθύ ύπνο για αρκετές ώρες. Η επαφή με το δέρμα της μητέρας αποτελεί την πιο αποτελεσματική «θερμοκοιτίδα» διατηρώντας τη θερμοκρασία του μωρού φυσιολογική και μειώνοντας την πιθανότητα εμφάνισης υπογλυκαιμίας ενώ η επαφή με τη φυσιολογική μικροβιακή χλωρίδα του δέρματος της μητέρας το προστατεύει από επικίνδυνες λοιμώξεις. Δυστυχώς στα περισσότερα σύγχρονα μαιευτήρια η πρακτική αυτή δεν εφαρμόζεται και το μωρό αποχωρίζεται άμεσα από τη μητέρα του προκειμένου να γίνουν μη επείγοντες χειρισμοί και εξετάσεις που αυξάνουν το στρες των νεογέννητων. Οι μητέρες πρέπει να μένουν μαζί με τα παιδιά τους καθ’ όλη την διάρκεια της διαμονής τους στο νοσοκομείο ακόμη και την νύχτα (rooming-in) αλλά και κατά την παιδιατρική εξέταση. Δεν πρέπει να αποχωρίζεται το νεογέννητο από την μητέρα του αν δεν υπάρχει σοβαρός ιατρικός λόγος. Η επαφή δέρμα-με-δέρμα ενθαρρύνεται όσο το δυνατό περισσότερο. Αποφεύγεται η χορήγηση πιπίλας και συμπληρωμάτων με μπιμπερό ιδιαίτερα τις πρώτες έξι εβδομάδες ζωής για την αποφυγή της σύγχυσης θηλών αλλά και για να δέχεται το στήθος όλα τα ερεθίσματα που χρειάζεται για την έναρξη και επαρκή παραγωγή γάλακτος. Το μυστικό στην επιτυχία είναι η σωστή τοποθέτηση του μωρού στο στήθος.
Πως θα τοποθετήσετε το μωρό
• Πλύνετε τα χέρια σας. Δεν χρειάζεται να πλένετε το στήθος ή τις θηλές σας πριν το θηλασμό.
• Δημιουργήσετε μία ατμόσφαιρα χαλάρωσης. Κατεβάστε τα τηλέφωνα και έχετε κοντά σας κάτι για να πίνετε. Μπορεί να αισθανθείτε δίψα όσο θηλάζετε. Να έχετε κοντά σας ότι πιθανώς χρειαστείτε, μαξιλάρια, πάνες για το ρέψιμο. Ετοιμάστε τα πριν ξυπνήσει το μωρό γιατί μπορεί όταν ξυπνήσει να πεινάει και να κλαίει, έτσι ώστε να μην καθυστερήσετε περισσότερο.
• Όταν είστε έτοιμη να ξεκινήσετε, καθίστε σε ένα αναπαυτικό κάθισμα με μαξιλάρια πίσω από την πλάτη ή ξαπλώστε στο πλάι, ότι σας βολεύει και βάλετε κάποιο υποπόδιο ώστε τα πόδια σας να είναι λίγο ψηλότερα.
• Τοποθετήστε μαξιλάρια κάτω από το μωρό έτσι ώστε η μύτη του μωρού να είναι στο ύψος της θηλής σας. Με την αντίστοιχη παλάμη (π.χ. δεξί μαστός-δεξιά παλάμη) συγκρατείστε το στήθος με τα 4 δάχτυλα από κάτω και τον αντίχειρα από πάνω (σχήμα «C» ή «U»), δηλαδή ο μαστός να είναι μέσα στην παλάμη και όχι η θηλή ανάμεσα στα δάχτυλα «σαν τσιγάρο». Με το άλλο χέρι υποστηρίζετε το μωρό στο σώμα και τον αυχένα του κεφαλιού (Βλ. εικόνα). Το κεφάλι και το σώμα του μωρού πρέπει να είναι σε ευθεία και η κοιλιά του μωρού πρέπει να βλέπει προς το σώμα σας. Το κεφάλι του μωρού δεν πρέπει να είναι στραμμένο δεξιά ή αριστερά, ούτε να βρίσκεται σε κάμψη ή μεγάλη έκταση (δοκιμάστε να καταπιείτε με το κεφάλι στραμμένο ή σκυμμένο και θα δείτε πόσο δύσκολο είναι!).
• Είναι προτιμότερο το μωρό να ακουμπάει γυμνό πάνω στο δέρμα σας. Η άμεση σωματική επαφή έχει ευεργετικές ιδιότητες για τα νεογέννητα και εν γένει για το θηλασμό.
• Μπορείτε να χαϊδέψετε με τη θηλή σας το μάγουλο του μωρού κοντά στο στόμα για να το διεγείρετε να ανοίξει το στόμα, ή να κάνετε και εσείς “ααα” ανοίγοντας το στόμα για να σας μιμιθεί. Όταν το μωρό θα έχει ανοίξει καλά το στόμα, τότε φέρνετε με απαλές κινήσεις το μωρό προς το στήθος και όχι το στήθος προς το μωρό. Μη σκύβετε προς το μωρό γιατί τότε θα πονέσει η πλάτη σας. Και ποτέ μη σπρώχνετε το μωρό με βία προς το στήθος.
• Περιμένετε με υπομονή μέχρι το μωρό να ανοίξει καλά το στόμα. Η κατεύθυνση της θηλής θα πρέπει να είναι προς την οροφή του στόματος του μωρού. Προσοχή μην λυγίσετε το λαιμό του μωρού προς τα εμπρός. Τα χείλια του μωρού θα πρέπει να είναι προς τα έξω (αυτό δεν είναι εύκολο να το δείτε). Τα μάγουλα και το πηγούνι ακουμπούν στο στήθος, η μύτη είναι ελεύθερη να αναπνέει. Το μωρό συνήθως παίρνει τη θηλή και ένα τμήμα της θηλαίας άλω.
• Δεν θα πρέπει να αισθάνεστε πόνο ή δυσφορία όσο τρώει το μωρό. Κοιτάξτε τα μάγουλα του μωρού, δε θα πρέπει να βαθουλώνουν την ώρα που τρώει. Μπορεί να δείτε στη γωνία του αυτιού τις κινήσεις κατάποσης. Δεν θα πρέπει να ακούτε ηχηρά πλαταγίσματα.
• Στην αρχή το μωρό πιπιλάει γρήγορα. Μετά από περίπου ένα λεπτό αρχίζει να κατεβαίνει γάλα και τότε αλλάζει ο ρυθμός και το βάθος του πιπιλίσματος. Ο ρυθμός είναι λίγο πιο βραδύς, ρυθμικός με περιστασιακές μικρές παύσεις. Γενικά ακολουθεί το πρότυπο «πιπίλισμα-κατάποση-αναπνοή»-ενίοτε μικρή παύση και επανάληψη του κύκλου.
• Αν το μωρό έχει πιάσει πολύ επιφανειακά τη θηλή θα πρέπει να το βγάλετε προσεκτικά βάζοντας το δάχτυλο σας στη γωνία του στόματος ανάμεσα στα ούλα του μωρού προκειμένου να μη σας τραυματίσει. Προσπαθήσετε ξανά με υπομονή, μπορεί να χρειαστεί πολλές φορές μέχρι να πιάσει σωστά το μωρό το στήθος.
Εικόνα 1. Θέση τοποθέτησης του νεογέννητου στο στήθος
Τα νεογέννητα και οι νέες μητέρες συχνά χρειάζονται κάποια βοήθεια και υποστήριξη τις πρώτες ημέρες. Η αναζήτηση βοήθειας από εξειδικευμένο προσωπικό και υποστηρικτικό προς το θηλασμό όπως οι μαίες, ιατροί, πιστοποιημένοι σύμβουλοι γαλουχίας IBCLC και σύμβουλοι του διεθνούς οργανισμού μητέρων La Leche League International έχουν συμβάλλει σημαντικά στην επιτυχία, την αύξηση των ποσοστών του μητρικού θηλασμού και την επίλυση προβλημάτων.
Η UNICEF και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ξεκίνησαν το 1991 μία πρωτοβουλία γνωστή ως «Νοσοκομεία Φιλικά προς τα Βρέφη» σε μια προσπάθεια να εξασφαλισθεί ότι όλες οι υπηρεσίες μητρικής φροντίδας, είτε είναι μεμονωμένες είτε νοσοκομειακά συγκροτήματα θα υποστηρίζουν τις μητέρες να παίρνουν τις σωστές αποφάσεις για τη διατροφή του παιδιού τους, απαλλαγμένες από εμπορικά συμφέροντα. Αξίζει να σημειωθεί ότι μέχρι στιγμής μόνο ένα νοσοκομείο στην Ελλάδα βρίσκεται στη διαδικασία της αξιολόγησης για το συγκεκριμένο τίτλο.
Ο μητρικός θηλασμός αποτελεί αναφαίρετο δικαίωμα στη ζωή για κάθε παιδί και μητέρα. Όλες οι μητέρες μπορούν να θηλάσουν τα παιδιά τους αρκεί να το θέλουν και να βρουν την κατάλληλη υποστήριξη και βοήθεια.
Χρήσιμες πληροφορίες στο διαδίκτυο:
1. UNICEF: http://www.unicef.gr/news/2008/bf08.php
2. Σύνδεσμος Θηλασμού Ελλάδος: www.llli.org
3. Ο Ελληνικός κόμβος για το θηλασμό: www.thilasmos.net
4. Γαλαξίας Σύλλογος Πιστοποιημένων Συμβούλων Γαλουχίας: http://www.thilasmosonline.info/
5. World Alliance for Breastfeeding Action. http://www.waba.org.my/
6. Άρθρα σχετικά με το μητρικό θηλασμό δημοσιευμένα από τον παιδίατρο και πιστοποιημένο σύμβουλο γαλουχίας Dr. Jack Newman: http://www.nbcionline.org/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=5&Itemid=17.
