Παρά την πρόοδο της Ιατρικής, ο πονοκέφαλος εξακολουθεί να αποτελεί δύσκολο θεραπευτικό πρόβλημα. Στο παρελθόν προσπαθούσαν με πρακτικά μέσα όπως γητειές ή και πάγο, ο οποίος αρκετές φορές ήταν αποτελεσματικός. Σε πρωτόγονες κοινωνίες φαίνεται ότι σε απελπιστικές καταστάσεις καταφεύγουν σε κρανιοανατρήσεις για να φύγουν τα κακά πνεύματα. Αργότερα, όταν ο Ελληνικός πολιτισμός δημιούργησε κάλλος και φως, ο πονοκέφαλος γέννησε κάτι καλό, την Αθηνά (δηλαδή την θεά της σοφίας). Είναι γνωστό ότι σπουδαίοι άνθρωποι έπασχαν από ημικρανία και έχει παρατηρηθεί μετά από κάθε επεισόδιο ημικρανίας ακολουθεί περίοδος πνευματικής διαύγειας και δημιουργικότητας. Έτσι ας εισάγουμε και μία μικρή δόση αισιοδοξίας ακόμα και στον πονοκέφαλο . Αναλυτές του κόστους που προκύπτει από προβλήματα υγείας έχουν καταλήξει ότι λόγω της κεφαλαλγίας, χάνονται πολλές ώρες και μέρες εργασίας με σημαντικό κόστος για το άτομο και την οικονομία. Φυσικά ο συχνός και έντονος πονοκέφαλος επηρεάζει την ποιότητα της ζωής του ασθενούς
Ο πονοκέφαλος είναι ένα σύμπτωμα μία κλινική εκδήλωση, δεν είναι ασθένεια γιατί συχνά το άτομο, μετά που θα περάσει ο πονοκέφαλος, είναι τελείως φυσιολογικό. Εάν ο πονοκέφαλος είναι η μόνη εκδήλωση, τότε είναι η νόσος καθεαυτή και ονομάζεται ιδιοπαθής κεφαλαλγία. Συνήθως επαναλαμβάνεται από χρόνια (συχνά από μικρής ηλικίας) και είναι καλοήθους αιτιολογίας. Από την άλλη πλευρά, εάν ο πονοκέφαλος προκαλείται από συγκεκριμένη νόσο, τότε λέγεται δευτεροπαθής κεφαλαλγία και μπορεί να χρήζει διερεύνησης. Έντονος βήχας μπορεί να προκαλέσει πονοκέφαλο και ένα μικρό ποσοστό των ατόμων που εμφανίζουν αυτό το σύμπτωμα μπορεί να έχουν υποκείμενο νόσημα. Επίσης υποψία για δευτερογενή κεφαλαλγία εγείρεται όταν ο πονοκέφαλος είναι νέο σύμπτωμα, αρχίζει μετά την ηλικία των 55 χρόνων ή έχει αλλάξει χαρακτήρα. Εάν το άτομο κάνει εμετό πριν από τον πονοκέφαλο, ή έχει πυρετό ή σημεία συστηματικής νόσου τότε η κεφαλαλγία χρήζει διερεύνησης.
ΤΙ ΤΥΠΟ ΠΟΝΟΚΕΦΑΛΟΥ ΕΧΩ;;;
Ενώ υπάρχουν πολλοί τύποι κεφαλαλγιών, τρές είναι οι κύριες κατηγορίες ιδιοπαθούς πονοκεφάλου. Η κεφαλαλγία από ένταση, η αθροιστική κεφαλαλγία και η ημικρανία.
Η κεφαλαλγία από ένταση (επεισοδιακή ή χρόνια), προσβάλλει όλες τις ηλικίες και θεωρείται ότι οφείλεται σε ψυχική ένταση ή stress. Η χαλάρωση βοηθάει, όπως και τα αντιφλεγμονώδη και τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα. Οι ανωμαλίες στον αυχένα (αυχενικό σύνδρομο) συχνά συνυπάρχουν σε αυτούς τους ασθενείς (όπως και σε πολλούς φυσιολογικούς) αλλά μάλλον δεν ευθύνονται για την κεφαλαλγία.
Αθροιστική κεφαλαλγία. Παρουσιάζεται κατά ώσεις ή ομάδες επεισοδίων (ορυμαγδός κεφαλαλγιών), συχνά ως κεραυνός εν αιθρία, μετά από μεγάλα διαστήματα κατά τα οποία το άτομο ήταν ελεύθερο συμπτωμάτων.
Η ημικρανία χωρίζεται σε ημικρανία με αύρα, ημικρανία χωρίς αύρα, οφθαλμοπλγηγική ημικρανία, κ.α. Η ημικρανία είναι αρκετά συχνή κατάσταση καθόσον προσβάλλει το 15% των γυναικών και το 6% των ανδρών. Υποχωρεί κατά την κύηση και μετά την εμμηνόπαυση. Συχνά χειροτερεύει πριν από την περίοδο.Γυναίκες που παίρνουν αντισυλληπτικά έχουν
μεγαλύτερη πιθανότητα να παρουσιάσουν ημικρανία καθώς και της επιπλοκές της. Κατά την ημικρανία, ο πονοκέφαλος είναι συνήθως μονόπλευρος (εξ ου και η ημικρανία) και καμιά φορά χτυπάει και στο μάτι. Συνοδικά συμπτώματα είναι ναυτία,οι εμετοί, η δυσανεξία στο φως ή στους ήχους και σε κάποιες περιπτώσεις και η διάρροια. Η συχνότητά της ποικίλλει από μία ή περισσότερες φορές το χρόνο, τον μήνα ή και την εβδομάδα κ.α. Όταν συμβαίνει συχνά, δημιουργεί περισσότερα προβλήματα στο άτομο που πάσχει.
Κατά την κρίση της κλασσικής ημικρανίας ο έντονος πονοκέφαλος διαρκεί (αν δεν χορηγηθεί η κατάλληλη θεραπευτική αγωγή) από λίγες ώρες μέχρι και 1-2 ημέρες . Στη φάση αυτή ο άρρωστος αισθάνεται καλύτερα εάν παραμείνει ξαπλωμένος σε ένα ήσυχο και σκοτεινό δωμάτιο σταματώντας κάθε δραστηριότητα. Σε αρκετές περιπτώσεις η ημικρανία περνάει μετά που θα κοιμηθεί το άτομο.
Κατά την ημικρανία με αύρα, φαινόμενα από την όραση προηγούνται του πονοκεφάλου. Τα φαινόμενα αυτά συμπεριλαμβάνουν φωτεινές γραμμές, γραμμές ζικ-ζακ (ή τειχοψία), σπινθυρίζουσες περιοχές ή σκοτεινές περιοχές στο οπτικό πεδίο (συχνά με λαμπερές άκρες) που αυξάνονται και επεκτείνονται εν είδη C και βαθμιαία χάνονται στον ορίζοντα του οπτικού πεδίου.Το άτομο σαν να βλέπει οχυρωμένη μεσαιωνική πόλη εξού και ονομάστηκαν fortification spectra ή φάσματα οχύρωσης. Ορισμένα άτομα παρουσιάζουν μουδιάσματα στην μία πλευρά του προσώπου ή του σώματος, ή και μυϊκή αδυναμία στην μία πλευρά του σώματος και των άκρων, παραισθήσεις, διαταραχές της ομιλίας κ.ά. Αυτά τα επεισόδια λέγονται “επιλεγμένη ημικρανία”
ΕΠΙΒΑΡΥΝΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ
Παρόλο που η αιτία της ημικρανίας δεν είναι γνωστή, αποτελεί παράδειγμα νόσου, οι εκδηλώσεις της οποίας σχετίζονται με περιβαλλοντικούς παράγοντες που δρουν επί εδάφους γενετικής προδιάθεσης. Εκλυτικοί παράγοντες είναι συχνά διαιτητικοί λόγοι (ορισμένες τροφές που έχει καταναλώσει το άτομο, ή η αποφυγή γεύματος),η έλλειψη ύπνου, η συναισθηματική φόρτιση, καθώς και συνδυασμοί αυτών. Επίσης το λεγόμενο jet lag , ορισμένα φάρμακα , ή και η υπερκόπωση μπορεί να σχετίζονται με την ημικρανία. Όσον αφορά την γενετική προδιάθεση, είναι σαφές ότι ορισμένες μορφές ημιπληγικής ημικρανία (προκαλεί παράλυση του ημίσεος του σώματος) οφείλονται σε μεταλλάξεις γονιδίων, δηλαδή είναι κωδικοποιημένες στο DNA του ασθενούς.
ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΤΟΥ ΠΟΝΟΚΕΦΑΛΟΥ
Η παθοφυσιολογία της ημικρανίας δεν έχει πλήρως κατανοηθεί. Υπάρχουν ενδείξεις για διαταραχές της αιμάτωσης του εγκεφάλου, όπως υποάρδευση ου φλοιού που ξεκινάει από πίσω και επεκτείνεται προς τα μπροστά. Για χρόνια η ημικρανία λεγόταν αγγειακή κεφαλαλγία Οι πιο σύγχρονες απόψεις, όμως θεωρούν ότι η ημικρανία οφείλεται σε ανωμαλίες των νευρικών κυττάρων (νευρωνική θεωρία ή η θεωρία του άδειου νευρώνα) και ειδικότερα σε ελάττωση ορισμένων νευροδιαβιβαστών (σεροτονίνης ή 5HT, κτλ), ανωμαλίες των οποίων έχουν συσχετισθεί με την ψυχική διάθεση αλλά και τον ύπνο. Συνυπάρχει και η λεγομένη επεκτεινόμενη καταστολή της λειτουργίας του εγκεφάλου.Φαίνεται ότι υπάρχουν διαταραχές στον πυρήνα της ραφής του μεσεγκεφάλου, τα κοίτταρα του οποίου χρησιμοποιούν τον νευροδαιβιβαστή σεροτονίνη (5HT). Είναι γνωστό ότι οι τρυπτάνες, τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την άμεση αντιμετώπιση του επεισοδίου της ημικρανίας, δρουν στους υποδοχείς 5HT-1Β .Επίσης συνυπάρχει δυσλειτουργία της ντοπαμίνης, της νορεπινερφρίνης, κ.α. , που μπορεί να έχει γενετική βάση.
Μαζί με την πρόοδο του φάσματος οχύρωσης (που βλέπουν ασθενείς κατά την αύρα) συνυπάρχει και επεκτεινόμενη καταστολή της λειτουργίας του εγκεφάλου. Συνυπάρχει ερεθισμός τριδύμου, απελευθέρωση αγγειοκκινητικών πεπτιδίων και φλεγμονή.
ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ
Η ημικρανία αντιμετωπίζεται με πολλούς τρόπους. Ο απλούστερος είναι να πάρει κανείς αναλγητικά στην αρχή της εμφάνισης των συμπτωμάτων. Η απλή ασπιρίνη, ή άλλα αντιφλεγμονώδη φάρμακα είναι αποτελεσματικά σε ορισμένους ασθενείς εάν τα πάρουν νωρίς. Για μερικούς αυτό είναι αρκετό, ενώ για άλλους τα απλά αναλγητικά δεν βοηθάνε. Για την αντιμετώπιση των οξέων ημικρανικών κρίσεων χρησιμοποιούνται οι λεγόμενες τρυπτάνες , που κρίνονται αποτελεσματικές (όμως υπάρχουν ορισμένες αντενδείξεις), ενώ μερικές φορές, η επιτυχής αντιμετώπιση της ημικρανίας απαιτεί την συνδυασμένη χρήση φαρμάκων διαφόρων κατηγοριών. Οι θεραπείες αυτές πρέπει να χορηγούνται στην αρχήν των συμπτωμάτων προκειμένου να προλάβουν την εξέλιξη του κύκλου της ημικρανίας.
Εάν το άτομο έχει συχνές ημικρανίες μπορεί να χρειάζεται χρόνια θεραπεία για την “πρόληψη των επεισοδίων”».
Για την πρόληψη χρησιμοποιούμε φάρμακα που δρουν στους λεγόμενους β- υποδοχείς ή στους διαύλους ασβεστίου , κ.α. αλλά πρέπει να τα παίρνει ο ασθενής επί καθημερινής βάσης. Μερικοί ασθενείς βοηθούνται και με φάρμακα που είναι αντιεπιληπτικά.
Το άγχος για το επόμενο επεισόδιο (ο επαπειλούμενος κίνδυνος) παίζουν σημαντικό ρόλο στον τρόπο που ασθενής αντιμετωπίζει το πρόβλημα του. Λέγεται ότι ο πόνος περνάει, αλλά όχι και η ανάμνηση του πόνου. Η προσμονή του πόνου προκαλεί ψυχική ένταση και το άγχος αυξάνει την αίσθηση του πόνου, ή τον τρόπο που ο ασθενής αντιδρά στον πόνο. Αυτός ο φαύλος κύκλος μπορεί να σπάσει εάν ασθενής έχει κάποια σιγουριά ότι εάν τον πιάσει ο πονοκέφαλος θα έχει κάτι για να τον αντιμετωπίσει. Πολλές φορές η καθησύχαση, η σιγουριά ότι μπορεί να πάρει κάτι αποτελεσματικό επαρκεί
Υπάρχουν ασθενείς που έρχονται στο Ιατρείο για ημικρανία, αλλά τελικά αποδεικνύεται ότι ο πονοκέφαλός τους υποκρύπτει κάποια άλλη κατάσταση που πρέπει να διαγνωστεί νωρίς. Για παράδειγμα, κάποιος που έχει πόνο πάντα από την ίδια πλευρά της κεφαλής (η ημικρανία έχει την τάση να αλλάζει πλευρά), συμπεριλαμβανομένου και του ματιού του, μπορεί να έχει γλαύκωμα, ή άλλος να νομίζει ότι έχει ημικρανία και τελικά να πάσχει από ιγμορίτιδα.
Υπάρχουν άτομα μεγάλης ηλικίας, με δήθεν ημικρανία, που στην πραγματικότητα πάσχουν από κροταφική αρτηρίτιδα. Οι περιπτώσεις αυτές πρέπει να διαγνωστούν και θεραπευθούν άμεσα καθόσον οιανδήποτε καθυστέρηση στην έναρξη της σωστής θεραπείας εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους όπως τύφλωση ή άλλες επιπλοκές.
