Οι περισσότεροι άνθρωποι ξεκινούν το κάπνισμα στην εφηβεία, σε μια προσπάθεια για ανεξαρτησία, ωριμότητα και ενηλικίωση. Σημαντικό ρόλο με μεγάλη επίδραση στην έναρξη του καπνίσματος έχουν οι καπνοβιομηχανίες, που δαπανούν μεγάλα ποσά στις διαφημίσεις, ώστε να παρουσιάσουν το κάπνισμα ως συναρπαστική και λαμπερή δραστηριότητα. Το αποτέλεσμα; Ένας στους δυο καπνιστές που εθίζεται στη νικοτίνη σε νεαρή ηλικία και συνεχίζει να καπνίζει σε όλη του τη ζωή, τελικά πεθαίνει πρόωρα από κάποια ασθένεια που σχετίζεται με το κάπνισμα…
Κάθε τσιγάρο που καπνίζουμε αφαιρεί 5½ λεπτά από τη ζωή μας. Κάθε 10 δευτερόλεπτα ένας άνθρωπος πεθαίνει στη γη εξαιτίας του καπνίσματος. Το 1994 υπήρξαν 3 εκατομμύρια θύματα, ενώ το 2025 αναμένεται να ξεπεράσουν τα 10 εκατομμύρια. Η Ελλάδα συνεχίζει να έχει το θλιβερό προνόμιο να είναι πρώτη σε καπνιστές σε όλη την Ευρώπη και τρίτη στον κόσμο μετά την Κύπρο και την Κούβα. Το 43% του ελληνικού πληθυσμού καπνίζει, γεγονός που κοστίζει 15.000 θανάτους το χρόνο. Από αυτούς 3.500 θάνατοι ανδρών και 500 θάνατοι γυναικών οφείλονται στον καρκίνο του πνεύμονα.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, το κάπνισμα αυτό καθαυτό είναι νόσος και μάλιστα η συχνότερη χρόνια νόσος του ανεπτυγμένου κόσμου. Η πιο σοβαρή χρόνια επίπτωση της νικοτίνης είναι η ανάπτυξη εξάρτησης, που οφείλεται σε νευροβιολογικό μηχανισμό. Οι πιο διακεκριμένοι ερευνητές σ’ αυτό τον τομέα πιστεύουν ότι το τμήμα του εγκεφάλου που παίζει σημαντικό ρόλο στη διαδικασία εθισμού αντιδρά στη νικοτίνη με τον ίδιο τρόπο που αντιδρά σε άλλες εθιστικές ουσίες, όπως είναι για παράδειγμα η κοκαΐνη ή η ηρωίνη. Έτσι, οι καπνιστές εθίζονται στη νικοτίνη και η διακοπή του καπνίσματος εξελίσσεται σε πολύ δύσκολη υπόθεση…
Το κάπνισμα επιδεινώνει όλα τα νοσήματα. Οι ασθένειες όμως, που κατά κύριο λόγο οφείλονται στο κάπνισμα, είναι η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ), ο καρκίνος με κυρίαρχο εκείνον του πνεύμονα, η στεφανιαία νόσος και γενικά αγγειοπάθειες κεντρικές και περιφερικές οι οποίες μπορεί να γίνουν απειλητικές για τη ζωή. Μπορεί επίσης να προκαλέσει εύκολη κόπωση, μείωση της όσφρησης και της γεύσης, ανικανότητα ή σοβαρά προβλήματα στη γενετήσια ζωή του καπνιστή και επιτάχυνση της διαδικασίας της σωματικής γήρανσης.
Στον καπνό των τσιγάρων υπάρχουν περισσότερες από 4.000 χημικές ουσίες είτε ως αέρια, είτε ως μικροσκοπικά σωματίδια. Εκτός από τη νικοτίνη, η οποία είναι ένα ιδιαίτερα ισχυρό δηλητήριο, οι συνέπειες στην υγεία οφείλονται στις 2.500 τοξικές ουσίες που περιέχονται στα φύλλα καπνού και στις περίπου 4.000 ουσίες που παράγονται κατά την καύση του. Ενδεικτικά αναφέρουμε τη νικοτίνη, την πίσσα και το μονοξείδιο του άνθρακα. Η νικοτίνη σε μεγάλες ποσότητες είναι εξαιρετικά τοξική, η πίσσα είναι μια καρκινογόνος ουσία που εναποτίθεται στους πνεύμονες και στο αναπνευστικό σύστημα και απορροφάται σταδιακά. Η πίσσα είναι παρασκεύασμα πολλών διαφορετικών χημικών ουσιών, συμπεριλαμβανομένης της φορμαλδεΰδης, του αρσενικού, του κυανιδίου και του βενζολίου. Το μονοξείδιο του άνθρακα δεσμεύει την αιμοσφαιρίνη των ερυθρών αιμοσφαιρίων ευκολότερα από το οξυγόνο, μειώνοντας τα επίπεδα οξυγόνου, γεγονός που είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο για όσους υποφέρουν από χρόνιες πνευμονικές-καρδιακές παθήσεις.
Υπάρχει ασφαλής τρόπος να καπνίζει κάποιος;
Η απάντηση είναι κατηγορηματικά ΟΧΙ. Όλοι οι τύποι τσιγάρων είναι επικίνδυνοι. Δεν υπάρχει ασφαλές τσιγάρο. Έρευνες δείχνουν ότι ακόμα και το κάπνισμα μικρού αριθμού τσιγάρων όπως 1 έως 4 ημερησίως μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες για την υγεία, όπως αυξημένο κίνδυνο για καρδιαγγειακή και θάνατο σε νεότερη ηλικία.
Κάποιοι μάλιστα πιστεύουν ότι προτιμώντας τσιγάρα με χαμηλή περιεκτικότητα σε πίσσα και νικοτίνη, κάνουν το κάπνισμα ασφαλέστερο, αλλά αυτό είναι μύθος. Αυτοί οι καπνιστές συνήθως καταλήγουν να καπνίζουν περισσότερα τσιγάρα ή να καπνίζουν περισσότερο κάθε τσιγάρο, εισπνέοντας πιο βαθιά ή κρατώντας περισσότερο τον καπνό ώστε να προσλάβουν την ίδια ποσότητα νικοτίνης που χρειάζονται.
Ακόμα και εκείνοι που δεν εισπνέουν τον καπνό διατρέχουν σοβαρό κίνδυνο. Όποτε ο καπνός αγγίζει ζωντανά κύτταρα, προκαλεί βλάβη. Και στους καπνιστές πίπας και πούρου, που συνήθως δεν εισπνέουν τον καπνό, υπάρχει αυξημένος κίνδυνος καρκίνου ιδιαίτερα του ανώτερου αναπνευστικού, του στόματος, της γλώσσας και των χειλιών, χωρίς να μειώνουν τον κίνδυνο πρόκλησης εμφράγματος.
Υπάρχουν κίνδυνοι από το παθητικό κάπνισμα;
Περίπου 3.000 θάνατοι από καρκίνο του πνεύμονα και 35.000-40.000 θάνατοι από καρδιαγγειακή νόσο αποδίδονται κάθε χρόνο στο παθητικό κάπνισμα, το οποίο επιδεινώνει το άσθμα και προκαλεί αναπνευστικά νοσήματα όπως χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, ερεθισμό των ματιών, πονοκεφάλους, ναυτία και ζάλη. Τα παιδιά, οι γονείς των οποίων καπνίζουν, έχουν περισσότερες πιθανότητες να υποφέρουν από άσθμα, πνευμονία και βρογχίτιδα.
Πώς το κάπνισμα επηρεάζει την εγκυμοσύνη
Στις γυναίκες που επιθυμούν να τεκνοποιήσουν, το κάπνισμα αμέσως πριν ή κατά την εγκυμοσύνη μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένους κινδύνους τόσο για τη μητέρα, όσο και για το μωρό.
Σε μια πρόσφατη μελέτη βρέθηκε ότι οι καπνίστριες έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να χρειαστούν διάστημα μεγαλύτερο από ένα χρόνο μέχρι να καταφέρουν να συλλάβουν απ’ ότι οι γυναίκες που δεν καπνίζουν. Διατρέχουν επίσης αυξημένο κίνδυνο αποβολής, αιμορραγίας στη διάρκεια της εγκυμοσύνης, γέννησης βρέφους με μικρό βάρος και θανάτου στην κούνια, πρόωρου τοκετού. Αρκετές μελέτες επίσης έχουν αποδείξει ότι υπάρχει σχέση μεταξύ του καπνίσματος, της εξωμήτριας κύησης και της γέννησης παιδιών με συγγενείς ανωμαλίες. Περίπου 10% των θανάτων των βρεφών θα μπορούσαν να είχαν προληφθεί, αν δεν υπήρχε κάπνισμα στην εγκυμοσύνη. Όταν μια έγκυος γυναίκα καπνίζει, όλα τα βλαβερά συστατικά του καπνού μπαίνουν στην κυκλοφορία του αίματος και περνάνε στο μωρό εμποδίζοντάς το να αναπτυχθεί κανονικά.
Πώς μπορεί κάποιος να διακόψει το κάπνισμα
Η διακοπή του καπνίσματος για την πλειονότητα των καπνιστών δεν είναι εύκολη και για πολλούς αποτελεί δια βίου πρόβλημα. Στα περισσότερα μεγάλα νοσοκομεία της Ελλάδας σήμερα λειτουργούν ιατρεία βοήθειας διακοπής ή απεξάρτησης από το κάπνισμα.
Αρχικά λαμβάνεται ένα λεπτομερές ιστορικό του ασθενούς και στη συνέχεια επιλέγεται η θεραπεία, η οποία μπορεί να είναι υποστηρικτική ή φαρμακευτική ή συνδυασμός και των δύο. Στη φαρμακολογική θεραπεία περιλαμβάνονται υποκατάστατα νικοτίνης ή φάρμακα που δρουν πιο κεντρικά σε ειδικούς νικοτινικούς ή μη ειδικούς υποδοχείς στο κεντρικό νευρικό σύστημα.
Τα τελευταία χρόνια στη μάχη κατά του καπνίσματος οι ιατροί έχουν ένα ακόμα ισχυρό όπλο, τη φαρμακευτική ουσία βαρενικλίνη, η οποία κυκλοφορεί σε μορφή χαπιού. Δεν είναι αντικαταθλιπτικό, δεν περιέχει νικοτίνη και τα μέχρι στιγμής αποτελέσματα είναι άκρως ενθαρρυντικά, χωρίς να υπάρχουν ιδιαίτερες παρενέργειες. Τώρα αν και με το χάπι κατά του καπνίσματος είστε από εκείνους που δεν είδαν αποτέλεσμα, δεν έχετε παρά να περιμένετε μέχρι το τέλος του 2010, οπότε και λέγεται ότι θα κυκλοφορήσει το εμβόλιο κατά του καπνίσματος.
Το Ιατρείο Διακοπής Καπνίσματος πάντως απευθύνεται σε όλους τους καπνιστές που θέλουν να απαλλαγούν από το κάπνισμα και δεν μπορούν να το καταφέρουν μόνοι τους. Απευθύνεται ακόμα σε όσους έχουν εμπειρία προηγούμενη αποτυχημένης προσπάθειας με ή χωρίς βοήθεια, γιατί το κάπνισμα είναι μια νόσος με πολλές υποτροπές και κάθε προσπάθεια αυξάνει σημαντικά το ποσοστό επιτυχίας. Η αλήθεια είναι ότι η δύναμη του εθισμού είναι τεράστια, γι’ αυτό ενώ το 70-85% δηλώνει ότι θέλει να διακόψει το κάπνισμα μόνο το 3-5% το καταφέρνει μόνο του.
Τα συμπτώματα στέρησης ναι μεν είναι δυσάρεστα, αλλά αξίζει να τα υποφέρουμε. Συνήθως είναι προσωρινά και είναι προϊόν της προσαρμογής του οργανισμού στη μακροχρόνια χρήση της ναρκωτικής ουσίας. Συνήθως απαιτείται μια περίοδος επαναπροσαρμογής, όταν η ναρκωτική ουσία δεν λαμβάνεται πλέον.
Στην περίπτωση του καπνίσματος μερικά από τα συμπτώματα στέρησης είναι τα εξής:
– Αίσθημα κατάθλιψης και κακής διάθεσης.
– Αϋπνία.
– Ευερεθιστότητα, απογοήτευση ή θυμός.
– Δυσκολία συγκέντρωσης, αυξημένη νευρικότητα.
– Αυξημένη όρεξη – αύξηση βάρους.
Αυτά τα συμπτώματα στέρησης μπορούν να εμφανιστούν από μερικές ώρες και να διαρκέσουν 6-8 εβδομάδες μετά τη διακοπή του καπνίσματος.
Ευεργετικές αλλαγές στην υγεία από τη διακοπή του καπνίσματος
Όταν ένας άνθρωπος διακόψει το κάπνισμα, το σώμα αρχίζει να διορθώνει τις βλάβες σχεδόν αμέσως. Σε διάστημα μερικών ετών από τη διακοπή του καπνίσματος ο κίνδυνος καρκίνου των πνευμόνων μειώνεται στο μισό του αντίστοιχου κινδύνου που διατρέχει ένας καπνιστής, ενώ ο κίνδυνος καρδιακής προσβολής μειώνεται στα ίδια επίπεδα με τον κίνδυνο που διατρέχει ένα άτομο που δεν έχει καπνίσει ποτέ.
Χρόνος από την διακοπή- Ευεργετικές αλλαγές :
20 λεπτά -Η αρτηριακή πίεση και η καρδιακή συχνότητα επιστρέφουν στα φυσιολογικά επίπεδα.
8 ώρες -Τα επίπεδα νικοτίνης και μονοξειδίου του άνθρακα στο αίμα μειώνονται στο μισό, ενώ τα επίπεδα οξυγόνου επιστρέφουν σε φυσιολογικά όρια.
24 -ώρες Το μονοξείδιο του άνθρακα αποβάλλεται από το σώμα. Οι πνεύμονες αρχίζουν να αποβάλλουν τη βλέννη και άλλα υπολείμματα του καπνίσματος.
48- ώρες Δεν υπάρχει πλέον νικοτίνη στο σώμα. Η γεύση και η όσφρηση βελτιώνονται σημαντικά.
72- ώρες Η αναπνοή γίνεται πιο εύκολη, καθώς οι βρόγχοι χαλαρώνουν και αυξάνουν τα επίπεδα ενέργειας.
2-12 -εβδομάδες Βελτιώνεται η κυκλοφορία.
3-9- μήνες Βελτιώνεται ο βήχας, η δύσπνοια και τα αναπνευστικά συμπτώματα, καθώς η πνευμονική λειτουργία αυξάνεται κατά 10%.
5 χρόνια- Ο κίνδυνος καρδιακής προσβολής μειώνεται στο μισό του κινδύνου που διατρέχει ένας καπνιστής.
10 -χρόνια Ο κίνδυνος καρκίνου των πνευμόνων μειώνεται στο μισό του κινδύνου που διατρέχει ένας καπνιστής. Ο κίνδυνος καρδιακής προσβολής μειώνεται στα ίδια επίπεδα με αυτόν του μη καπνιστή.
ΠΗΓΗ: Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία
