Ο καρκίνος του νεφρού είναι ένας από τους 12 συχνότερους παγκοσμίως, καθώς αντιπροσωπεύει ποσοστό περίπου 4% των συμπαγών όγκων. Υπολογίζεται ότι διαγιγνώσκεται ετησίως σε περισσότερους από 84.000 Ευρωπαίους. Ανάμεσά τους συμπεριλαμβάνονται σχεδόν 2.000 Έλληνες.
Ο καρκίνος του νεφρού συνήθως αναπτύσσεται σε άτομα ηλικίας άνω των 60 ετών. Οι περισσότεροι από τους ασθενείς αναπτύσσουν νεφροκυτταρικό (ή διαυγοκυτταρικό) καρκίνο. Είναι ο πιο συχνός καρκίνος του νεφρού και αντιπροσωπεύει το περίπου 75% των κρουσμάτων του, κατά τον παθολόγο-ογκολόγο Λουκά Κοντοβίνη, από την Ογκολογική Ομάδα Oncomedicare στη Θεσσαλονίκη.
Δεύτερο σε συχνότητα είναι το θηλώδες καρκίνωμα του νεφρού (15% των κρουσμάτων). Ακολουθεί το χρωμόφοβο καρκίνωμα (5%) και μερικοί σπανιότεροι υπότυποι (κάτω από 1% των περιστατικών).
«Όταν λέμε “καρκίνος του νεφρού” ουσιαστικά αναφερόμαστε στο νεφροκυτταρικό καρκίνωμα», τονίζει ο κ. Κοντοβίνης. «Αυτή είναι και η μορφή για την οποία γίνονται οι περισσότερες μελέτες και έχουμε τα περισσότερα φάρμακα».
Στη συνέχεια ακολουθούν μερικά δεδομένα που όλοι πρέπει να γνωρίζουμε για τον καρκίνο του νεφρού.
Οι σύγχρονες θεραπείες αλλάζουν την πρόγνωση των ασθενών
Ο καρκίνος του νεφρού στα αρχικά στάδια αντιμετωπίζεται με χειρουργική επέμβαση. Όταν είναι μεταστατικός και αναλόγως με τον αριθμό των μεταστάσεων, μπορεί να γίνει ή όχι χειρουργική αφαίρεση. Ανεξάρτητα από αυτό, όμως, ο μεταστατικός καρκίνος του νεφρού χρειάζεται και φαρμακευτική θεραπεία.
Από το 2005 άρχισαν να χορηγούνται στους ασθενείς στοχεύουσες θεραπείες, δηλαδή φάρμακα που στοχεύουν συγκεκριμένους μοριακούς μηχανισμούς των καρκινικών κυττάρων. Από το 2015 άρχισε η χορήγηση ανοσοθεραπείας, δηλαδή φάρμακα που ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα, για να αναγνωρίζει τον καρκίνο.
Αντιθέτως, δεν χορηγείται στους ασθενείς χημειοθεραπεία, διότι ο καρκίνος του νεφρού είναι ανθεκτικός σε αυτήν.
Από το 2017 και μετά, η ανοσοθεραπεία είναι η 1ης γραμμής θεραπεία και χορηγείται σε συνδυασμούς (δύο ανοσοθεραπευτικά σκευάσματα μαζί ή ανοσοθεραπεία μαζί με στοχεύουσα θεραπεία).
Συνολικά για τον καρκίνο του νεφρού είναι εγκεκριμένες 13 διαφορετικές στοχεύουσες θεραπείες και ανοσοθεραπείες. Επιπλέον, η πρόγνωσή του βελτιώνεται διαρκώς. Ήδη για τον μεταστατικό καρκίνο του νεφρού η μέση επιβίωση είναι τουλάχιστον 4 χρόνια, ανεξαρτήτως της βαρύτητας της νόσου. Η πρόγνωση για τις πιο πρώιμες μορφές του καρκίνου είναι πολύ καλύτερη.
Σε επιλεγμένους ασθενείς μπορεί να μην γίνει θεραπεία
Σε μερικούς ασθενείς η αρχική αντιμετώπιση δεν είναι κάποια θεραπεία, αλλά η ενεργητική παρακολούθηση. Όπως εξηγεί ο χειρουργός – ουρολόγος Ηρακλής Πούλιας, πρώην πρόεδρος της Ελληνικής Ουρολογικής Εταιρείας και επιστημονικός συνεργάτης του Ομίλου Υγεία, κατ’ αυτήν ο ασθενής κάνει εξετάσεις κάθε 3 έως 6 μήνες για να παρακολουθείται η εξέλιξη του όγκου του.
Η ενεργητική παρακολούθηση συνήθως γίνεται για 1-2 χρόνια. «Αν το μέγεθος του όγκου αυξάνεται κατά περισσότερο από 30% το έτος, εκλαμβάνεται ως κακοήθεια και αφαιρείται», προσθέτει. Μετά τα δύο έτη και εφ’ όσον ο όγκος δεν εξελιχθεί, οι εξετάσεις μπορεί να γίνονται κάθε 6-12 μήνες. Η ακριβής συχνότητα καθορίζεται σε κάθε ασθενή ξεχωριστά.
Η ενεργητική παρακολούθηση προτείνεται σε επιλεγμένους ασθενείς, όταν οι πιθανοί κίνδυνοι από τις θεραπείες (εγχείρηση, φάρμακα) εκτιμάται ότι υπερκαλύπτουν τα οφέλη που θα παράσχουν στον ασθενή.
Οι ασθενείς αυτοί συνήθως έχουν πολύ μικρούς όγκους (κάτω των 2-2,5 εκατοστών). Άλλα κριτήρια επιλογής είναι η φτωχή νεφρική λειτουργία, η πολύ μεγάλη ηλικία, η εύθραυστη κατάσταση υγείας κ.λπ.
Όταν οι ασθενείς επιλέγονται προσεκτικά, οι πιθανότητες εξάπλωσης του καρκίνου στη διάρκεια της ενεργητικής παρακολούθησης είναι κάτω από 2%, σύμφωνα με ειδικούς από το Πανεπιστήμιο Τζωνς Χόπκινς.
Ο καρκίνος του νεφρού είναι κληρονομικός στο 3-5% των περιπτώσεων
Υπάρχουν αρκετά σύνδρομα που σχετίζονται με τον νεφροκυτταρικό καρκίνο. Μερικά από αυτά είναι η νόσος von Hippel Lindau, το σύνδρομο Birt-Hogg-Dube κ.ά.
Υπόνοιες για ύπαρξη κληρονομικού συνδρόμου εγείρονται όταν ο καρκίνος του νεφρού εκδηλώνεται σε άτομα ηλικίας 46 ετών και κάτω. Η ύπαρξη αμφοτερόπλευρων/πολυκεντρικών όγκων στους νεφρούς νεαρών ατόμων είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα του κληρονομικού καρκίνου του νεφρού.
Το φυλλικό οξύ καταπολεμά μια συχνή παρενέργεια των θεραπειών
Η βλεννογονίτιδα είναι μία διαταραχή που παρατηρείται συχνά πάσχοντες από καρκίνο νεφρού οι οποίοι υποβάλλονται σε στοχεύουσα θεραπεία και ανοσοθεραπεία.
Η διαταραχή αυτή χαρακτηρίζεται από εξαιρετικά επώδυνη φλεγμονή και πληγές στη στοματική κοιλότητα. Ο ασθενής πονάει με κάθε κίνηση του στόματός του, με συνέπεια να δυσκολεύεται ακόμα και να μιλήσει ή να φάει. Στις σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να απαιτηθεί μείωση της δόσης των φαρμάκων ή και διακοπή της θεραπείας για τον καρκίνο.
Οι ειδικοί εκτιμούν ότι το περίπου 20% των ασθενών με καρκίνο νεφρού που κάνουν στοχεύουσα θεραπεία εκδηλώνουν βλεννογονίτιδα. Στην αντιμετώπισή της συμπεριλαμβάνονται καλή, καθημερινή στοματική υγιεινή και συχνή φροντίδα των δοντιών από τον οδοντίατρο.
Πρόσφατη μικρή μελέτη έδειξε ότι τους ασθενείς μπορεί να βοηθήσει και η λήψη συμπληρωμάτων φυλλικού οξέος. Σύμφωνα με τα ευρήματά της, μέσα σε λίγες ημέρες έως λίγες εβδομάδες από την έναρξη λήψης των συμπληρωμάτων οι ασθενείς παρουσίασαν σημαντική ύφεση της βλεννογονίτιδας.
Το φυλλικό οξύ είναι η συνθετική μορφή της βιταμίνης Β9 (ή φολικού οξέος).
Πολλοί ασθενείς δεν χρειάζονται αφαίρεση ολόκληρου του νεφρού
Η χειρουργική επέμβαση είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της αντιμετώπισης του καρκίνου του νεφρού. Κάποτε η συνήθης πρακτική ήταν να αφαιρείται ολόκληρος ο νεφρός μαζί με τον όγκο. Η επέμβαση αυτή λέγεται ριζική νεφρεκτομή.
Σήμερα, όμως, ολοένα περισσότερες εγχειρήσεις για τον καρκίνο του νεφρού γίνονται με μερική νεφρεκτομή. Δηλαδή «αφαιρείται ο όγκος μαζί με μικρό τμήμα του νεφρικού ιστού και όχι ολόκληρος ο νεφρός», εξηγεί ο κ. Πούλιας.
Η μερική νεφρεκτομή εφαρμόζεται σε όγκους μεγέθους κάτω των 7 εκατοστών, σύμφωνα με τις νεότερες κατευθυντήριες οδηγίες της Αμερικανικής Εταιρείας Κλινικής Ογκολογίας (ASCO). Επιπλέον, παρέχει στους ασθενείς τα ίδια οφέλη με την ριζική επέμβαση, όσον αφορά την μακροπρόθεσμη επιβίωση.
