Όσοι έχουν πανάδες στο πρόσωπο πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί το καλοκαίρι, γιατί η έκθεση στην ηλικιακή ακτινοβολία μπορεί να τις επιδεινώσει.
Οι πανάδες επιστημονικά λέγονται μέλασμα ή χλόασμα. Είναι μία από τις συχνότερες δερματικές διαταραχές. Προσβάλλουν κυρίως (αλλά όχι μόνο) τις γυναίκες και είναι κηλίδες (πλάκες) στα σημεία του δέρματος που εκτίθενται στον ήλιο, κυρίως στο πρόσωπο και στο ντεκολτέ.
«Το μέλασμα είναι συνηθισμένη διαταραχή κυρίως σε γυναίκες με σκουρότερο τόνο επιδερμίδας», λέει ο δερματολόγος-αφροδισιολόγος Μάρκος Μιχελάκης, από τον ΕΟΔΕΑΠ. «Είναι πιο συχνό στις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας, αλλά εμφανίζεται και σε γυναίκες στην περίοδο της εμμηνόπαυσης. Η λήψη ορισμένων φαρμάκων μπορεί να επηρεάσει την παρουσία του. Σπανιότερα μέλασμα μπορεί να εμφανιστεί και σε άνδρες».
Οι πανάδες συνήθως εμφανίζονται στις ηλικίες 20-40 ετών. Μελέτες δείχνουν σημαντική μείωση της επίπτωσής τους μετά τα 50 έτη, πιθανώς μετά την εμμηνόπαυση και τη μείωση του αριθμού και τη δραστηριότητα των μελανοκυττάρων που φυσιολογικά συμβαίνει με την ηλικία.
Τί είναι όμως ακριβώς το μέλασμα; Είναι ουσιαστικά η επίκτητη, κατά τόπους υπερμελάγχρωση του δέρματος. Η υπερμελάγχρωση αυτή έχει ως επακόλουθο να δημιουργούνται κηλίδες (πλάκες) με ανοιχτό καφέ-γκρι χρώμα έως πολύ σκούρο σχεδόν μαύρο. Αναλόγως με την περίπτωση, οι πλάκες αυτές μπορεί να έχουν μέγεθος από 0,5 εκατοστό έως και πάνω από 10 εκατοστά. Μπορεί επίσης να είναι επιφανειακές ή να εισδύουν σε βαθύτερα στρώματα της επιδερμίδας.
Σε ποια σημεία αναπτύσσονται
Όπως προαναφέρθηκε, οι πανάδες αναπτύσσονται κυρίως στα τμήματα του σώματος που εκτίθενται στον ήλιο, δηλαδή:
Στα ζυγωματικά
Στο πηγούνι
Στη «γέφυρα» της μύτης
Στο μέτωπο
Στο άνω χείλος
Λιγότερο συχνά εμφανίζονται στο ντεκολτέ, αλλά και στους βραχίονες ή στον λαιμό.
Το μέλασμα έχει ορισμένους παράγοντες κινδύνου, ένας εκ των οποίων είναι το φύλο. Όπως προαναφέρθηκε, το μέλασμα είναι πιο συχνό στις γυναίκες (οι άνδρες αποτελούν το περίπου 10% των πασχόντων).
Οι συμβάλλοντες παράγοντες
Οι ορμόνες επίσης παίζουν ρόλο. Στο περίπου 40-50% των περιπτώσεων εμφανίζεται στη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή σε γυναίκες που παίρνουν αντισυλληπτικά από το στόμα. Μάλιστα είναι αρκετά συχνό στην εγκυμοσύνη, ώστε μερικές φορές αποκαλείται «μάσκα της εγκυμοσύνης». Όσον αφορά τη συσχέτιση με την περίοδο της εμμηνόπαυσης, αυτή πιστεύεται ότι οφείλεται στις ορμονικές διακυμάνσεις της.
Η έκθεση στον ήλιο επίσης είναι σημαντικός παράγοντας κινδύνου, διότι διεγείρει τα μελανοκύτταρα. Τα κύτταρα αυτά παράγουν την κύρια χρωστική ουσία του δέρματος, την μελανίνη. Όσοι έχουν σκούρο τόνο δέρματος είναι πιο επιρρεπείς στις πανάδες επειδή έχουν πιο ενεργά μελανοκύτταρα.
Στους ανθρώπους αυτούς, ακόμα και η μικρή έκθεση στον ήλιο μπορεί να οδηγήσει σε αναζωπύρωση του μελάσματος όταν αυτό έχει υποχωρήσει. Επιπλέον, η έκθεση στον ήλιο ευθύνεται επίσης για τις συχνές υποτροπές του σε μερικά άτομα, λέει ο κ. Μιχελάκης.
Ένας άλλος παράγοντας που παίζει ρόλο είναι η κληρονομικότητα. Ελληνική μελέτη που παρουσιάσθηκε πέρυσι στο ετήσιο συνέδριο της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Δερματολογικής Έρευνας (ESDR) έδειξε ότι στο 33% των περιπτώσεων μελάσματος που εξετάστηκαν, υπήρχε οικογενειακό ιστορικό της διαταραχής.
Η χρήση καλλυντικών που ερεθίζουν το δέρμα επίσης φαίνεται ότι παίζει ρόλο (παρατηρήθηκε στο σχεδόν 15% των περιπτώσεων στη συγκεκριμένη μελέτη). Σε πολλούς πάσχοντες, όλοι αυτοί οι παράγοντες παίζουν ρόλο στην εμφάνισή του.
Άλλοτε υποχωρεί, άλλοτε επιμένει
Τα καλά νέα είναι ότι «σε κάποιες περιπτώσεις το μέλασμα υποχωρεί όταν εκλείψει το ορμονικό αίτιο που το πυροδοτεί», λέει ο κ. Μιχελάκης. «Όταν, λ.χ., γεννηθεί το μωρό ή διακοπεί η λήψη των αντισυλληπτικών, μπορεί να υποχωρήσει. Υπολογίζεται ότι με την κατάλληλη θεραπεία θα εξαφανιστεί μέσα σε ένα χρόνο από τον τοκετό. Ωστόσο είναι πολύ πιθανό να επανεμφανιστεί με επόμενη εγκυμοσύνη. Επιπλέον, όσο περισσότερες κυήσεις έχει μία γυναίκα, τόσο πιθανότερο είναι να εμφανίσει μέλασμα».
Σε μερικές περιπτώσεις, όμως, οι πανάδες επιμένουν για χρόνια. Αυτό συμβαίνει συχνότερα:
Σε γυναίκες που τις εκδήλωσαν έπειτα από τη λήψη αντισυλληπτικών από το στόμα
Όταν δημιουργούνται πολύ σκούρες πλάκες
Αναλόγως με το βάθος που έχει το μέλασμα και τους συμβάλλοντες παράγοντες, συνιστάται η ενδεδειγμένη θεραπεία. Αυτή μπορεί να συμπεριλαμβάνει από εφαρμογή ειδικών αλοιφών στο δέρμα και θεραπείες με λέιζερ έως μικροδερμοαπόξεση, peelings ή άλλες πιο επεμβατικές θεραπείες. Η διάρκεια της θεραπείας εξαρτάται από τον τύπο και το βάθος του μελάσματος.
Μέτρα αυτοφροντίδας
Ανεξαρτήτως θεραπείας, εάν έχετε μέλασμα πρέπει να λαμβάνετε ορισμένα μέτρα προστασίας το καλοκαίρι για να προφυλαχθείτε από τις αναζωπυρώσεις και τις υποτροπές. Ο κ. Μιχελάκης συνιστά τα εξής:
Να αλείφετε καθημερινά το πρόσωπό σας με αντηλιακό, που θα έχει δείκτη προστασίας από τον ήλιο (SPF) τουλάχιστον 30. Το αντηλιακό πρέπει να είναι ευρέως φάσματος. Να εφαρμόζετε το αντηλιακό στο δέρμα σας τουλάχιστον 20 λεπτά πριν βγείτε από το σπίτι. Να επαναλαμβάνετε την επάλειψη το αργότερο κάθε δύο ώρες. Αν ιδρώνετε πολύ ή κολυμπήσετε, η επάλειψη πρέπει να επαναλαμβάνεται πιο συχνά.
Να φοράτε οπωσδήποτε καπέλο με φαρδύ γείσο και γυαλιά ηλίου στους υπαίθριους χώρους. Μόνο το αντηλιακό δεν αρκεί για την πλήρη προστασία από το μέλασμα. Ιδανικά πρέπει να παραμένετε στη σκιά τις ώρες της ημέρας που η ένταση της υπεριώδους ακτινοβολίας του ηλίου είναι υψηλότερη.
Να διαλέγετε προσεκτικά τα καλλυντικά που χρησιμοποιείτε. Δεν πρέπει να δημιουργούν αίσθημα τσιμπήματος ή καύσου (κάψιμο) στο δέρμα σας. Να θυμάστε ότι τα καλλυντικά που ερεθίζουν το δέρμα μπορεί να επιδεινώσουν το μέλασμα, τονίζει ο κ. Μιχελάκης.
Αποφύγετε την αποτρίχωση στο πρόσωπο με κερί ή χαλάουα. Μπορεί να προκληθεί φλεγμονή που επιδεινώνει το μέλασμα, επομένως πρέπει να αποφεύγονται αυτές οι μέθοδοι αποτρίχωσης στα τμήματα του δέρματος με πανάδες. Συμβουλευθείτε τον δερματολόγο σας για να δείτε ποια είδη αποτρίχωσης ενδείκνυνται για την περίπτωσή σας.
