Η ανεμοβλογιά (ή ανεμευλογιά) είναι μία πολύ μεταδοτική ασθένεια. Προκαλείται από τον ιό της ανεμευλογιάς-έρπητα ζωστήρα (VZV), ο οποίος ανήκει στην οικογένεια των ερπητοϊών. Σχεδόν όλοι οι άνθρωποι είναι μολυσμένοι με αυτό τον ιό και το 90% θα αναπτύξουν τελικά τη νόσο, εάν δεν έχουν κάνει το εμβόλιο εναντίον της.
Στα μωρά, τους ενήλικες και σε όσους έχουν εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα, η νόσος μπορεί να είναι σοβαρή. Είναι χαρακτηριστικό ότι, πριν από την ευρεία διάθεση του εμβολίου, περίπου 30,9 ανά 100.000 περιστατικά ανεμοβλογιάς χρειάζονταν νοσηλεία. Η θνησιμότητα ήταν 0,41 ανά 1 εκατομμύριο πληθυσμού.
Σήμερα, οι αντίστοιχες αναλογίες είναι:
- 14,5 νοσηλείες ανά 100.000 κρούσματα
- 0,05 θάνατοι ανά 1 εκατομμύριο πληθυσμού
Τα στοιχεία αυτά προέρχονται από τις ΗΠΑ και αντανακλούν τις βελτιώσεις μετά την ευρεία διάθεση του εμβολίου (άρχισε το 1995). Όντως, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εκτιμά ότι σε όλο τον κόσμο 4,2 εκατομμύρια άνθρωποι παρουσιάζουν ετησίως σοβαρές επιπλοκές στην ανεμοβλογιά. Από τους ασθενείς αυτούς, οι 4.200 δεν κατορθώνουν να κρατηθούν στη ζωή.
Το εμβόλιο για την ανεμοβλογιά
Ο εμβολιασμός είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για προστασία από την ανεμοβλογιά. Το εμβόλιο περιέχει ζωντανό, εξασθενημένο ιό ανεμοβλογιάς. Είναι ενταγμένο στα Εθνικά Προγράμματα Εμβολιασμών 33 χωρών, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας.
Το ελληνικό Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών Παιδιών & Εφήβων 2019 συνιστά να γίνονται δύο δόσεις του εμβολίου της ανεμευλογιάς (VAR) σε παιδιά που δεν έχουν νοσήσει. Η 1η πρέπει να γίνεται σε βρέφη ηλικίας 12-15 μηνών και η 2η σε ηλικία 24-47 μηνών. Ωστόσο η 2η δόση μπορεί να χορηγηθεί και νωρίτερα, αρκεί να έχουν περάσει 3 μήνες από την πρώτη.
Στα παιδιά μπορεί εναλλακτικά να χορηγηθεί το τετραπλό εμβόλιο ιλαράς, παρωτίτιδας, ερυθράς, ανεμευλογιάς (MMRV). Οι ηλικίες χορήγησης είναι οι ίδιες.
Είτε χορηγηθεί το μεμονωμένο, είτε το τετραπλό εμβόλιο, η μικρότερη ηλικία χορήγησης είναι οι 12 μήνες.
Ο εμβολιασμός μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο εκδήλωσης ανεμοβλογιάς. Ο Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ, πρώην ΚΕΕΛΠΝΟ) αναφέρει ότι από τα άτομα που κάνουν μόνο τη μία δόση του εμβολίου, το 15-20% μπορεί να κολλήσουν ανεμοβλογιά. Ωστόσο η νόσος τους είναι συνήθως ήπια.
Όσα, εξ άλλου, κάνουν και τις δύο δόσεις του εμβολίου, έχουν τρεις φορές λιγότερες πιθανότητες να εκδηλώσουν τη νόσο, σε σύγκριση με όσα κάνουν μόνο τη μία.
Εμβόλιο ανεμοβλογιάς: Οι πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες
Όπως αναφέρουν τα αμερικανικά Κέντρα Ελέγχου & Πρόληψης Ασθενειών (CDC), το εμβόλιο για την ανεμοβολογιά είναι πολύ αποτελεσματικό και ασφαλές. Ωστόσο όπως ισχύει για όλα τα φάρμακα, και αυτό μπορεί να έχει ανεπιθύμητες ενέργειες. Οι ανεπιθύμητες ενέργειες είναι πιθανότερες μετά την πρώτη δόση, παρά μετά την δεύτερη.
Συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες είναι:
- Πόνος στο χέρι από την ένεση
- Πυρετός
- Ήπιο εξάνθημα
- Παροδικός πόνος και δυσκαμψία των αρθρώσεων
Οι σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες στο εμβόλιο για την ανεμοβλογιά είναι σπάνιες. Στα εκατομμύρια παιδιά που έχουν εμβολιαστεί, έχουν αναφερθεί μερικά περιστατικά σοβαρού εξανθήματος και λοίμωξης των πνευμόνων ή του ήπατος. Έχουν επίσης αναφερθεί μερικά περιστατικά μηνιγγίτιδας, σπασμών, πνευμονίας ή γενικευμένης σοβαρής λοίμωξης με τον ιό.
Μερικά παιδιά που παρουσίασαν σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες είχαν εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα πριν εμβολιαστούν, αλλά αυτό δεν ήταν γνωστό.
Πολύ σπάνια, εξ άλλου, ένα εμβολιασμένο άτομο μπορεί να μεταδώσει τον ιό του εμβολίου σε άλλα άτομα.
Άλλες όχι συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες είναι διαταραχές του νευρικού συστήματος (κεφαλαλγία, υπνηλία). Τέτοιες ενέργειες αναφέρθηκαν σε 1 στα 100 έως 1 στα 1.000 άτομα που εμβολιάσθηκαν.
Σπάνιες ανεπιθύμητες ενέργειες μπορεί να είναι εγκεφαλίτιδα, εγκεφαλικό επεισόδιο, παρεγκεφαλίτιδα και συμπτώματα σαν παρεγκεφαλίτιδα. Τέτοια συμπτώματα είναι η παροδική διαταραχή της βάδισης και η παροδική αταξία. Οι σπάνιες ανεπιθύμητες ενέργειες αναφέρθηκαν σε 1 στα 1.000 έως 1 στα 10.000 εμβολιασμένα άτομα.
Εμβόλιο ανεμοβλογιάς: Οι αντενδείξεις
Οι έγκυοι, όσοι έχουν ήπια ή σοβαρή λοίμωξη την εποχή που πρόκειται να εμβολιαστούν και όσοι έχουν αλλεργία στα συστατικά του εμβολίου, δεν πρέπει να κάνουν το εμβόλιο. Οι γυναίκες πρέπει επίσης να αποφεύγουν να μείνουν έγκυοι 1 μήνα μετά τον εμβολιασμό τους.
Άλλες αντενδείξεις είναι:
- Το ατομικό ή οικογενειακό ιστορικό (συγγενείς πρώτου βαθμού) αλλεργίας σε οποιοδήποτε συστατικό του εμβολίου για την ανεμοβλογιά ή σε οποιοδήποτε από τα εμβόλια για τη νόσο (δεν κυκλοφορεί μόνο ένα στο εμπόριο)
- Το προσωπικό ή οικογενειακό ιστορικό νόσων που επηρεάζουν το ανοσοποιητικό (π.χ. λευχαιμία, λέμφωμα, αιματολογικές διαταραχές, ανοσοανεπάρκειες)
- Η παρατεταμένη λήψη θεραπείας που εξασθενεί το ανοσοποιητικό (ανοσοκατασταλτική). Στις θεραπείες αυτές συμπεριλαμβάνονται οι υψηλές δόσεις στεροειδών από το στόμα.
- Το ατομικό ή οικογενειακό ιστορικό ενεργούς φυματίωσης ή άλλης οξείας λοίμωξης με πυρετό.
Πολύ σημαντικό είναι επίσης να αποφεύγεται η χρήση σαλικυλικών (ασπιρίνης) για 6 εβδομάδες μετά το εμβόλιο για την ανεμοβλογιά. Αυτό συνιστάται για την προστασία από το σύνδρομο Reye. Το σύνδρομο αυτό έχει αναφερθεί μετά από τη χρήση σαλικυλικών σε άτομα που είχαν φυσική λοίμωξη από ανεμευλογιά.
Τι είναι το σύνδρομο Reye
Σύμφωνα με ειδικούς από την Κλινική Mayo, στο Ρότσεστερ της Μινεσότα, το σύνδρομο Reye είναι μία σπάνια, αλλά σοβαρή κατάσταση που προκαλεί διόγκωση στο ήπαρ και τον εγκέφαλο. Συνήθως εκδηλώνεται σε παιδιά και εφήβους που αναρρώνουν από μία ιογενή λοίμωξη, όπως η γρίπη ή η ανεμοβλογιά.
Το σύνδρομο έχει σχετιστεί με τη λήψη σαλικυλικών από ανηλίκους, γι’ αυτό και συνιστάται να αποφεύγουν την ασπιρίνη τα παιδιά και οι έφηβοι που αναρρώνουν από ανεμοβλογιά ή συμπτώματα όμοια με αυτά της γρίπης. Επιπλέον, συνιστάται να αποφεύγονται τα σαλικυλικά στα πολύ μικρά παιδιά.
Στα παιδιά ηλικίας κάτω των 2 ετών, το σύνδρομο αρχικά εκδηλώνεται με διάρροια και γρήγορη αναπνοή.
Στα παιδιά άνω των 2 ετών και τους εφήβους, το σύνδρομο μπορεί να εκδηλωθεί αρχικά με:
- Επίμονο ή έντονο έμετο
- Ασυνήθιστη υπνηλία ή λήθαργο
Άλλα πιθανά συμπτώματα, που εκδηλώνονται καθώς εξελίσσεται η νόσος, είναι:
- Οξυθυμία, επιθετικότητα ή παράλογη συμπεριφορά
- Σύγχυση, αποπροσανατολισμός ή παραισθήσεις
- Αδυναμία ή παράλυση στα χέρια και τα πόδια
- Σπασμοί
- Υπερβολικός λήθαργος
- Μειωμένο επίπεδο συνείδησης
Καλέστε αμέσως τον γιατρό, αν το παιδί σας παρουσιάσει κάποιο από τα συμπτώματα που ακολουθούν έπειτα από μία γρίπη ή ανεμοβλογιά:
- Επαναλαμβανόμενοι έμετοι
- Ασυνήθιστη υπνηλία ή λήθαργος
- Αιφνίδιες αλλαγές στη συμπεριφορά
