Ως εθιστική προσωπικότητα ορίζεται εκείνη η προσωπικότητα που έχει την έντονη τάση να καταλαμβάνεται από εμμονές στις οποίες είναι αδύνατο να αντισταθεί και προβαίνει καταναγκαστικά στη συμπεριφορά που οι εμμονές υπαγορεύουν. Ακόμη κι αν αποφασίσει ο εθισμένος να σταματήσει την εθιστική του δράση, ακόμη κι αν είναι βουτηγμένος στις ενοχές, ακόμη κι αν απέχει για σύντομο διάστημα και δεσμευτεί να απέχει, αργά ή γρήγορα οι εμμονές θα τον νικήσουν και θα επαναλάβει καταναγκαστικά, δηλαδή σαν να είναι με κάποιο τρόπο υποχρεωμένος ή καταδικασμένος, αυτό που τον πνίγει, τον εξευτελίζει, τον σκοτώνει. Είναι ανίσχυρος απέναντι στον εθισμό του.
Είναι χαρακτηριστικό ότι όλοι οι εξαρτημένοι έχουν την πεποίθηση ότι ελέγχουν τη χρήση της αγαπημένης τους ουσίας, για να διαψευσθούν αργά ή γρήγορα και να συνειδητοποιήσουν ότι ηττήθηκαν κι ότι η ουσία τους ελέγχει πλήρως.
Ο εθισμένος έχει δύο κυρίαρχα χαρακτηριστικά. Αυτά είναι: χαμηλή αυτοεκτίμηση και μεγαλομανία ταυτόχρονα.
Ειδικά όσον αφορά στην ανάληψη ευθυνών ή στην έκφραση των ικανοτήτων του, νιώθει ανεπαρκής, ανίκανος να ανταπεξέλθει στις υποχρεώσεις του. Δεν αναγνωρίζει την αξία και τις δεξιότητές του ή, ακόμα κι αν ξέρει ότι σε κάποια πράγματα τα καταφέρνει, δεν είναι αξιοσημείωτα ή υπολογίσιμα. Θεωρεί ότι οι άλλοι θα τον απορρίψουν κι ότι δεν είναι σημαντικός και αξιαγάπητος. Όλα αυτά δημιουργούν συναισθήματα λύπης, φόβου και θυμού, που αδυνατεί να διαχειριστεί. Έτσι προβάλλει την προσωπική του αίσθηση ανεπάρκειας στους άλλους, θυμώνει μαζί τους και τους υποτιμά. Αισθάνεται διαφορετικός, ότι κατά βάθος είναι καλύτερος απ’ όλους και ότι αυτό δεν αναγνωρίζεται γιατί δεν τον καταλαβαίνουν. Καθώς ζει συναισθηματικά αποκομμένος από τον κοινωνικό περίγυρο, αρχίζει να επικρίνει το μοντέλο ζωής τους, το αμφισβητεί και δημιουργεί έναν φανταστικό κόσμο στο μυαλό του, στον οποίο εντάσσεται. Η δικαιολογία προς τον εαυτό του είναι ότι απαξιοί να ασχοληθεί με την πραγματικότητα, αυτός είναι ξεχωριστός και φτιαγμένος για άλλα, σημαντικά και μεγάλα πράγματα. Συχνά γοητεύεται από το περιθώριο, καθώς ασυνείδητα εκεί μπορεί να αναδειχθεί και να ξεχωρίσει.
Αυτός ο συνδυασμός χαμηλής αυτοεκτίμησης και μεγαλομανίας είναι ο σπόρος για να ριζώσουν μια σειρά από ελαττώματα σε υπερθετικό βαθμό.
Ο εξαρτημένος είναι χειριστικός. Καθώς αδυνατεί να εξοικονομήσει τα απαραίτητα για τη χρήση του με άλλο τρόπο, η ανάγκη της επόμενης δόσης τον εκπαιδεύει στο να μάθει να χειρίζεται ανθρώπους και καταστάσεις, για να εξυπηρετήσει το σκοπό του. Βασικά εργαλεία της χειριστικότητας είναι τα μυστικά και τα ψέματα. Κρύβει τις σκέψεις και τις κινήσεις του, δεν εκτίθεται, δίνει υποσχέσεις που δεν θα κρατήσει, τάζει λαγούς με πετραχήλια, λέει αυτό που θέλει ν’ ακούσει ο άλλος, παραληρεί, εκβιάζει συναισθηματικά, επιτίθεται, κάνει οτιδήποτε προκειμένου να πείσει τον άλλο να του δώσει λίγα μετρητά.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό ελάττωμα της εθιστικής προσωπικότητας είναι ο εγωκεντρισμός.
Θεωρεί τους άλλους υποχρεωμένους να τον καταλάβουν, να τον εξυπηρετήσουν, να ασχοληθούν μαζί του. Ο κόσμος όλος του χρωστάει και πρέπει να πληρώσει. Δεν αντέχει τις πιέσεις και γι’ αυτό οι άλλοι πρέπει να τον υπηρετούν χωρίς να ρωτούν. Ακριβώς επειδή έχει πολλά να κρύψει είναι εύθικτος και υπερήφανος. Καθώς έχει πλήρη επίγνωση των αθέμιτων τρόπων του, αντιλαμβάνεται τον κόσμο με βάση τον εαυτό του, και γι’ αυτό είναι καχύποπτος. Όποιος αρνείται να συνδράμει τον εθισμένο, όποιος τολμά να ρωτήσει ή να ασκήσει κριτική, γίνεται αυτομάτως εχθρός του. Ο εθισμένος, αν μπορεί να αντιδράσει άμεσα θα επιτεθεί με λέξεις ή πράξεις. Αν δε γίνεται αυτό, θα σιωπήσει και θα μνησικακήσει, περιμένοντας την κατάλληλη στιγμή να εκδικηθεί.
Οι εξαρτημένοι είναι άνθρωποι των άκρων.
Καθώς δεν γνωρίζουν τον εαυτό τους, τα όρια τους, σχοινοβατούν μονίμως στα άκρα. Όλα ή τίποτα! Κι όσον αφορά τη χρήση επιδιώκουν το «όλα». Όσον αφορά τη ζωή όμως και την υπευθυνότητα καταφέρνουν το «τίποτα». Αυτό το «τίποτα» εκλογικεύεται και η βασική του αιτιολόγηση της απραξίας είναι η τελειομανία. Υποθέτει ότι δεν θα έχει τέλεια, άριστη απόδοση, οπότε αποφεύγει τη δράση ολοκληρωτικά. Γίνεται αναβλητικός και είναι αδιάφορος σε οτιδήποτε δεν αφορά τη χρήση του.
Αυτό που βασικά δεν διδάχθηκε στη ζωή του ο εθισμένος είναι η αναγνώριση και διαχείριση των συναισθημάτων του. Έννοιες όπως θυμός, φόβος, λύπη, χαρά, ντροπή, ενοχές, ζήλια, του προκαλούν δυσφορία και τάση αποφυγής. Οι ουσίες ή οι εθιστικές συμπεριφορές λειτουργούν πυροσβεστικά στα συναισθήματα. Έτσι επιλέγει ανάμεσα στον εαυτό του και στη ζωή με τις προκλήσεις της να βάζει κάτι που θα τον διευκολύνει. Μέσα από τη χρήση δε νιώθει αμήχανος, δειλός, ντροπαλός, λίγος, κομπλεξικός. Αρχικά γίνεται άνετος, κοινωνικός, υπεράνω, αυτάρκης, αλαζόνας. Σιγά σιγά εξελίσσεται σ’ ένα παγωμένο, μοναχικό και κυνικό άτομο.
Κατά βάση ο εξαρτημένος είναι φιλήδονος και φυγόπονος.
Του αρέσει να παίρνει ευχαρίστηση με οποιοδήποτε τρόπο, συνέχεια, όλο και περισσότερη. Και αποφεύγει τον κόπο και τον πόνο. Δηλαδή η ευχαρίστηση πρέπει να είναι άμεση, εύκολη και έντονη. Κάνει τα πάντα για να μη δυσκολευτεί, για να μη βαρεθεί, για να μη πονέσει, για να μη κουραστεί. Ψάχνει και υπηρετεί τη στιγμιαία ανακούφιση, την απαλλαγή από τη δυσφορία οπωσδήποτε.
Οι περισσότεροι εθισμένοι έχουν αυτά τα χαρακτηριστικά ανεξάρτητα από φύλο τους, την καταγωγή τους, την οικονομική, κοινωνική ή μορφωτική τους κατάσταση.
Κέντρο Υποστήριξης Εξαρτημένων Ατόμων «Όασις»
Η «ΟΑΣΙΣ» είναι κέντρο υποστήριξης εξαρτημένων ατόμων από αλκοόλ, ναρκωτικά, τζόγο και διαδίκτυο. Αποτελεί μια καινοτόμο προσπάθεια αφού είναι ο μοναδικός φορέας υποστήριξης στο χώρο των εξαρτήσεων, που δημιουργήθηκε από πρώην χρήστες και μέλη των οικογενειών τους.
Στα δέκα χρόνια της λειτουργίας της, έχει προσφέρει πολύ σημαντικό έργο σε όλη την Ελλάδα και αποτελεί σημείο αναφοράς στον χώρο της απεξάρτησης.
Για τη δράση της βραβεύθηκε από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, το Υπουργείο Υγείας και τη Νομαρχία Θεσσαλονίκης.
Κέντρο Υποστήριξης Εξαρτημένων Ατόμων «Όασις»
Μοσκώφ 12 (Περιοχή Δικαστηρίων), Θεσσαλονίκη
Τηλ. 2310 508598, e-mail: oasis@oasis.org.gr
www.oasis.org.gr
