Αν και τα παιδιά μπορούν να αντιδράσουν με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους στο χωρισμό των γονέων, γνωρίζουμε σε γενικές γραμμές τις συνήθεις αντιδράσεις ανά ηλικία. Γνωρίζουμε επίσης τις αντιδράσεις που εκδηλώνονται ετεροχρονισμένα, δηλαδή μήνες ή και χρόνια αργότερα. Έχουμε από έρευνες και μια γενικότερη εικόνα για τις συνέπειες που εκδηλώνονται πολύ κατοπινά, στην ενήλικη πλέον ζωή των παιδιών που προέρχονται από χωρισμένες οικογένειες.
Οι επιπτώσεις αυτές μπορούν να μεγιστοποιηθούν ή να ελαχιστοποιηθούν ανάλογα με πολλές παραμέτρους, με βασικότερη τη συμπεριφορά των γονέων μετά το χωρισμό. Γενικά θα παίξουν ρόλο τα εξής:
1. Η ποιότητα του γάμου που προϋπήρξε
2. Οι συνθήκες κάτω από τις οποίες εκδόθηκε τελικά το διαζύγιο
3. Οι προσωπικότητες των γονέων
4. Η στάση τους απέναντι στα παιδιά μετά το χωρισμό
5. Η διαπροσωπική σχέση των γονέων μεταξύ τους μετά το διαζύγιο
6. Η ηλικία των παιδιών κατά την έκδοση του διαζυγίου
7. Οι οικονομικές δυνατότητες και το βιοτικό επίπεδο της μονογονεϊκής οικογένειας που θα προκύψει μετά το χωρισμό
Σε γενικές γραμμές όσο καλύτερες συνθήκες επικρατούν στη μονογονεϊκή οικογένεια, τόσο λιγότερα προβλήματα αναμένονται στη διαμόρφωση της παιδικής προσωπικότητας.
Βραχυπρόθεσμες αντιδράσεις
Τους επόμενους μήνες από την έκδοση του διαζυγίου τα παιδιά μπορεί να εκδηλώσουν με ποικίλες μορφές ανασφάλεια και στρες. Η αβεβαιότητα για το μέλλον τους μπορεί να εκδηλωθεί με
-Έντονο άγχος
-Θλίψη και έντονο θυμό
-Επιθετικότητα
-Επιφανειακή αδιαφορία σαν να μην έχει αλλάξει τίποτε
-Συστολή, εσωστρέφεια και παθητικότητα
-Ρηχότητα στην αντιμετώπιση όλων των ζητημάτων
-Προσκόλληση στο γονέα που έχει την επιμέλεια και εχθρότητα προς εκείνον που αναχωρεί από το σπίτι
-Ένταση και στη σχέση με τον γονέα που έχει την επιμέλεια
-Προβλήματα στις σχολικές επιδόσεις
-Αλλαγές στις καθημερινές συνήθειες
-Εικόνα «τέλειου παιδιού» (είτε για να ικανοποιηθεί ο γονιός που έφυγε και να επιστρέψει είτε για να παρηγορηθεί ή να εξευμενιστεί ο γονιός που έχει την επιμέλεια)
Τα μικρότερα παιδιά μπορεί να αντιδράσουν με
-Κλάματα χωρίς αιτία
-Διαταραχή στο φαγητό πχ. ανορεξία
-Δυσκολίες στον ύπνο πχ. Άρνηση του παιδιού να κοιμηθεί μόνο του, διακεκομμένος ύπνος ή εφιάλτες
-Γενικά αλλαγές σε καθημερινές συνήθειες
-Παλινδρόμηση σε προηγούμενες συμπεριφορές (π.χ. ξαναζητούν πιπίλα ή «βρέχουν» το κρεβατάκι τους κ.λπ.)
-Εκρήξεις οργής
-Φοβίες
Τα λίγο μεγαλύτερα παιδιά (ηλικίας δημοτικού) μπορεί να παρουσιάσουν τα προαναφερόμενα, αλλά επιπλέον και:
-Εκδηλώσεις που δείχνουν ότι ντρέπονται για το διαζύγιο και νιώθουν μειονεκτικά έναντι των συνομηλίκων τους
-Κακές σχολικές επιδόσεις
-Καταθλιπτική συμπεριφορά
-Αίσθημα ανεπάρκειας και μειωμένη αυτοπεποίθηση
-Προβλήματα συμπεριφοράς
-Ανυπακοή και άρνηση
-Εκδηλώσεις ενοχής
-Δυσκολία να μοιραστούν με άλλους παιχνίδια και γενικά ό,τι τους ανήκει
Τα παιδιά στην εφηβεία μπορεί να παρουσιάσουν τα εξής:
-Έντονες αντιπαραθέσεις και με τους δύο γονείς
-Επιλογή «στρατοπέδου», δηλαδή σαφή ταύτιση με τον ένα γονέα
-Προβλήματα στις σχολικές επιδόσεις
-Ευερεθιστότητα, εκρήξεις οργής και έντονο άγχος
-Εσωστρέφεια και πολύ έντονη συστολή στις κοινωνικές συναναστροφές
-Κατάθλιψη και παθητικότητα
-Πρόωρη «ωριμότητα» και ανάληψη πρωτοβουλιών ή ρόλων ενηλίκων
-Δυσκολία στις ερωτικές σχέσεις (αγόρια και κορίτσια)
-Επιδίωξη ευκαιριακών ερωτικών σχέσεων (κυρίως τα κορίτσια)
-Πολύωρες απουσίες από το σπίτι
* Η κα Αλεξάνδρα Καππάτου είναι Ψυχολόγος – Παιδοψυχολόγος – Συγγραφέας. Η προσωπική της ιστοσελίδα βρίσκεται στη διεύθυνση www.akappatou.gr
