Πρόκειται για διαταραχή του συναισθήματος ή αλλιώς διαταραχή της διάθεσης (Στις διαταραχές της διάθεσης ανήκουν οι διπολικές και οι καταθλιπτικές διαταραχές. Στις διπολικές ανήκουν η διπολική Ι, ΙΙ, ΙΙΙ και ΙV και η κυκλοθυμία, ενώ στις καταθλιπτικές ανήκουν η μείζων καταθλιπτική διαταραχή και η δυσθυμία).
Μπορούμε όλοι μας να θυμηθούμε πολλές καθημερινές εκφράσεις που χαρακτηρίζουν κάποια ιδιαίτερη ποιότητα στα συναισθήματά μας, λέμε πχ ¨σήμερα είμαι στις μαύρες μου¨, ¨είμαι πεσμένος¨, ¨αυτός πολύ ανεβασμένος είναι σήμερα¨ κλπ. Πώς θα περιγράφονταν αυτά τα συναισθήματα;
Στα ευχάριστα συναισθήματα μπορούμε να κατατάξουμε τη χαρά, την αγάπη, την αισιοδοξία, την αίσθηση δημιουργικότητας, τη φιλία, την ευφορία της ικανοποίησης. Στα δυσάρεστα το άγχος, τον φόβο, το θυμό, την ανησυχία, τη δυστυχία, το αίσθημα ματαιότητας, την απογοήτευση, τη δυσφορία κλπ.
Τέλος υπάρχουν συναισθήματα ευχάριστα για αυτόν που τα νιώθει και δυσάρεστα για τους γύρω του όπως η αλαζονεία, η ειρωνεία, τάση για φλυαρία, η ισχυρογνωμοσύνη, η αστάθεια, η ευερεθιστότητα, η εχθρότητα κλπ.
Όλα αυτά τα συναισθήματα εναλλάσσονται στον άνθρωπο και εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τα ερεθίσματα του περιβάλλοντος και τις καταστάσεις της ζωής. Στις συναισθηματικές διαταραχές όμως οι διακυμάνσεις και οι μεταβολές είναι πολύ εντονότερες. Έχουν την τάση να εμφανίζονται, να περνάνε και να ξανάρχονται, συνήθως μετά από πιεστικά γεγονότα ή και ανεξάρτητα.
Τέλος προκαλούν αναστάτωση στη γενική δραστηριότητα, με δραματικά πολλές φορές αποτελέσματα, και δημιουργούν πολλά προβλήματα στις ανθρώπινες σχέσεις (εργασία – φιλίες – οικογένεια κλπ).
Η τυπική μορφή της διπολικής διαταραχής είναι η διπολική Ι, αυτό που ξέρουμε σαν μανιοκατάθλιψη. Πρόκειται για εναλλαγή μανιακών και καταθλιπτικών επεισοδίων.
Ως μανιακό επεισόδιο περιγράφεται μια περίοδος με παθολογικά και επίμονα ανεβασμένη διαχυτική ή ευερέθιστη διάθεση που διαρκεί τουλάχιστον μία εβδομάδα και συνυπάρχουν τουλάχιστον τρία από τα επόμενα σε σημαντικό βαθμό: διογκωμένη αυτοεκτίμηση, μειωμένη ανάγκη για ύπνο, φλυαρία, τρέχουν οι σκέψεις, εύκολα αποσπάται η προσοχή, αυξημένη δραστηριότητα και υπέρμετρη ενασχόληση με ευχάριστες δραστηριότητες που μπορεί να έχουν οδυνηρές συνέπειες (πχ καταναλωτική μανία, υπερσεξουαλικότητα, τζόγος).
Ως καταθλιπτικό επεισόδιο ορίζεται ένα σύνολο από τα ακόλουθα: Για δυο εβδομάδες αλλαγή από την προηγούμενη λειτουργικότητα και παρόντα τουλάχιστον πέντε από τα ακόλουθα: καταθλιπτική διάθεση στο μεγαλύτερο μέρος της ημέρας σχεδόν καθημερινά, μείωση του ενδιαφέροντος και της ευχαρίστησης, απώλεια βάρους, αϋπνία ή υπερυπνία, άγχος ή ψυχική επιβράδυνση, κούραση, αισθήματα αναξιότητας ή ενοχής, ελαττωμένη συγκέντρωση, σκέψεις θανάτου, χωρίς όλα τα παραπάνω να σχετίζονται με κάποιο πένθος. Θα μπορούσαν να προστεθούν η αναποφασιστικότητα, η μείωση του σεξουαλικού ενδιαφέροντος, η δυσκολία ευχαρίστησης και η απομόνωση.
Τα επεισόδια μανίας και κατάθλιψης εναλλάσσονται και ενδιάμεσα υπάρχει, άλλοτε λιγότερο και άλλοτε περισσότερο, περίοδος φυσιολογικής λειτουργίας. Η νόσος είναι χρόνια και υποτροπιάζουσα και θεωρείται διαταραχή της λειτουργίας του εγκεφάλου, έχει δηλαδή κυρίως νευροβιολογική βάση.
Όταν η αστάθεια του συναισθήματος περιλαμβάνει περιόδους ήπιας υπερθυμίας και ήπιας κατάθλιψης, μιλάμε για κυκλοθυμία. Είναι δηλαδή η κυκλοθυμία μια ήπια μανιοκατάθλιψη.
Τελευταία γίνεται μεγάλη συζήτηση ότι και άλλες ψυχοπαθολογικές καταστάσεις μπορούν να ενταχθούν μέσα στο διπολικό φάσμα. Αυτή η διεύρυνση της διπολικότητας περιλαμβάνει την μονοπολική κατάθλιψη, τις παρορμητικές διαταραχές, τη βουλιμία, κάποιες από τις διαταραχές της προσωπικότητας και τις συμπεριφορικές διαταραχές της παιδικής ηλικίας.
Η διπολική διαταραχή θεωρείται αρκετά συχνή έως και το 2% του πληθυσμού. Παρουσιάζεται το ίδιο συχνά σε γυναίκες και άνδρες με συνήθη ηλικία έναρξης την ηλικία 20 – 25 χρονών και φαίνεται να εμφανίζεται πιο συχνά στις ψηλότερες κοινωνικοοικονομικές τάξεις.
Λόγω της ποικιλίας των μορφών και των εκδηλώσεων η διάγνωση είναι δύσκολη και πρέπει να γίνεται από ψυχίατρο. Η αντιμετώπιση όπως σε όλες τις ψυχικές διαταραχές περιλαμβάνει φαρμακοθεραπεία, ψυχοθεραπεία και ψυχοεκπαίδευση ανάλογα με τη διάγνωση και ανάλογα με τις επιθυμίες και τις δυνατότητες του ασθενή.
