«Ορισμένοι άνθρωποι αρνούνται το δάνειο της
ζωής για να αποφύγουν το χρέος του Θανάτου»
Οtto Rank
Η λέξη πανικός οφείλει το όνομά της στον αρχαίο θεό Πάνα (πανικός φόβος), θεό του αυθορμητισμού, της φύσης, της χαράς, του ερωτισμού αλλά και του ξαφνικού τρομάγματος. Η κρίση πανικού είναι η ξαφνική, απροσδόκητη εισβολή έντονου, συντριπτικού φόβου ότι έρχεται ο θάνατος ή η τρέλα σαν αποτέλεσμα διαφόρων σωματικών φαινομένων όπως ταχυκαρδία, δυσκολία στην αναπνοή, τρέμουλο, κόμπος στο λαιμό, αίσθημα καψίματος ή ιδρώτας, αλλοιωμένη νοητική αντίληψη του περιβάλλοντος κ.α.
Σύμφωνα με το διεθνές ταξινομητικό σύστημα DSM-IV τα διαγνωστικά κριτήρια προσβολής πανικού ορίζονται ως εξής: Μια διακριτή χρονική περίοδος έντονου φόβου ή δυσφορίας, κατά τη διάρκεια της οποίας τέσσερα (ή περισσότερα) από τα ακόλουθα συμπτώματα αναπτύσσονται αιφνίδια και κορυφώνονται μέσα σε 10 λεπτά:
1. Αίσθημα καρδιακών παλμών, έντονοι κτύποι της καρδιάς ή επιτάχυνση του καρδιακού ρυθμού 2. Εφίδρωση 3. Μυϊκός τρόμος ή τινάγματα 4. Ρηχές αναπνοές ή αίσθημα έλλειψης αέρα 5. Αίσθημα πνιξίματος 6. Πόνος ή δυσφορία στο στήθος 7. Κοιλιακή δυσφορία ή ναυτία 8. Αίσθημα ζάλης, αστάθειας, αδυναμίας ή λιποθυμίας 9. Αποπροσωποποιητικά ή αποπραγματιστικά βιώματα 10. Φόβοι απώλειας ελέγχου ή επέλευσης τρέλας 11. Φόβοι επερχόμενου θανάτου 12. Μουδιάσματα ή τσιμπήματα 13. Ρίγη ή εξάψεις
Κρίση πανικού μπορεί να συμβεί σε πολλές καταστάσεις άγχους της ζωής καθώς και σε πολλές ψυχοπαθολογικές καταστάσεις (κοινωνική φοβία – ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή κλπ.). Μερικοί άνθρωποι που έχουν ένα επεισόδιο πανικού, δεν αναπτύσσουν ποτέ σοβαρό πρόβλημα που να έχει επιπτώσεις στη ζωή τους. Για άλλους όμως τα επεισόδια συνεχίζονται και προκαλούν πολλές δυσκολίες.
Εάν στις προσβολές πανικού προστεθεί η επίμονη ενασχόληση ότι θα ακολουθήσει και άλλη κρίση ή υπάρχει ανησυχία για τις επιπτώσεις της κρίσης (έμφραγμα – εγκεφαλικό – τρέλα) και έχουμε περισσότερες από 4 κρίσεις το μήνα, τότε μιλάμε για διαταραχή πανικού. Τότε δηλαδή μιλάμε για το «φόβο του φόβου». Αυτός ο φόβος μπορεί να υποβόσκει συνέχεια και να παρεμποδίσει σοβαρά τη ζωή , την εξέλιξη, τις αποφάσεις, την καριέρα, όλες γενικά τις πλευρές της ζωής. Αρχίζει το άτομο σιγά σιγά να ¨αποφεύγει¨ με το φόβο μην του ξανασυμβεί κρίση πανικού. Αποφεύγει την οδήγηση, την αναμονή στην ουρά, τα ταξίδια μικρά ή μεγάλα, τα πλοία, τα αεροπλάνα κλπ. Μπορεί να αποφεύγει να πηγαίνει σε μέρη όπου του πρωτοεμφανίστηκε η κρίση ή σε μέρη όπου η διαφυγή είναι δύσκολη, οπότε έχουμε την ανάπτυξη της ¨αγοραφοβίας¨. Ζει σε μια «ζώνη ασφαλείας». Μπορεί ο ύπνος να διαταραχθεί. Αν έχει νυχτερινές επιθέσεις του πανικού φοβάται να πάει για ύπνο, ή να έχει αϋπνίες λόγω του συνεχούς άγχους.
Επειδή το μυαλό πηγαίνει στα παθολογικά αίτια το άτομο υποβάλλεται σε πληθώρα ιατρικών και εργαστηριακών εξετάσεων, συνήθως περιττών και υπερβολικών. Καμιά φορά η διαβεβαίωση του παθολόγου, καρδιολόγου κλπ: ¨δεν είναι τίποτα, φρόντισε να ηρεμήσεις¨ προκαλεί μεγαλύτερη ανησυχία, γιατί ενώ αυτός υποφέρει, ο γιατρός δεν το αντιμετωπίζει θεραπευτικά.
Οι επιπλοκές της διαταραχής πανικού εκτός της αγοραφοβίας (σε ποσοστό 35%) είναι ο αλκοολισμός και άλλες χρήσεις και η κατάθλιψη. Η διαταραχή πανικού είναι μια χρόνια ασθένεια υποτροπιάζουσα εάν δεν τύχει σωστής θεραπείας. Ένα ποσοστό 1,6-3% του πληθυσμού πάσχει από αυτήν. Οι γυναίκες έχουν διπλάσια πιθανότητα να ασθενήσουν από τους άνδρες. Η ηλικία έναρξης μπορεί να είναι στις δεκαετίες 15-25 και 45-55. Κατά μέσο όρο μεσολαβεί μια δεκαετία από την έναρξη μέχρι τη διάγνωση. Παλιότερα εθεωρείτο μια σχετικά ήπια κατάσταση. Σήμερα ξέρουμε ότι επηρεάζει σοβαρά τη λειτουργικότητα των νέων ανθρώπων, στον ίδιο βαθμό που παρατηρείται στην κατάθλιψη. Για αυτό είναι σημαντική η έγκαιρη αντιμετώπιση.
Οι ερευνητές έχουν καταλήξει ότι η πιο αποτελεσματική θεραπεία είναι ο συνδυασμός ψυχοθεραπείας και φαρμακοθεραπείας. Τα φάρμακα δίνονται για να κατευνάσουν το άγχος και την κατάθλιψη και να διορθώσουν τον ύπνο. Χωρίς να ασχολείται τότε το άτομο με τα σωματικά του συμπτώματα επωφελείται από την ψυχοθεραπεία (γνωσιακή – ψυχαναλυτική). Η γνωσιακή έχει σκοπό να εκπαιδεύσει σε αφάρμακους τρόπους αντιμετώπισης της κρίσης όπως π.χ. οι τεχνικές χαλάρωσης, και σε αναδόμηση της σκέψης, δηλαδή αλλαγή τρόπου σκέψης, πρίσματος θέασης του κόσμου και του εαυτού. Η δε ψυχαναλυτική σκοπό έχει την βαθύτερη επεξεργασία του φόβου, την αναζήτηση των υποσυνείδητων θεμάτων που εμφανίζονται ως κρίσεις και τη συνειδητοποίηση των συγκρούσεων που κάνει το άτομο ¨να χάνει το δάνειο της ζωής, ασχολούμενο με το χρέος του θανάτου¨.
