‘’Ο πόλεμος είναι το σχολείο της αδελφοσύνης και του δεσμού της αγάπης.
Είναι ο πόλεμος που έφερε τους λαούς σε επαφή,
με την αμοιβαία επιθετικότητα και σύγκρουση,
και υπήρξε η αιτία που ο ένας γνώρισε και αγάπησε τον άλλο.
Η ανθρώπινη αγάπη δε γνωρίζει καλύτερη αγκαλιά ή πιο καρποφόρες συνέπειες,
απ’ ότι ο νικητής και ο ηττημένος στο πεδίο της μάχης”
Miguel de Unamuno, Tragic Sense of Life
Ενώ τριγύρω οι αμερικανικές επιχειρήσεις κατέστρεφαν κάθε ίχνος επίγειας φυτικής και ζωικής ζωής, αναιδούς… από μια άποψη, δεδομένου ότι αντιστεκόταν σε ότι ισχυρότερο είχαν επινοήσει ο ανθρώπινος νους και η ισχυρότερη τεχνολογία, κάτω από τη γη, μέσα στα τούνελ κάποιοι βιετναμέζοι χειρουργοί προσπαθούσαν να σώσουν ανθρώπινες ζωές βιετναμέζων αγωνιστών. Επόμενο ήταν κάποιοι να γίνουν ήρωες!
Μία από τις εισόδους των σηράγγων του Κου Τσι, όπως είναι σήμερα.
Ο γιατρός Vo Hoang Le, ήταν ένας από τους πλέον αξιοσημείωτους άνδρες που διακρίθηκε στον πόλεμο του Βιετνάμ από την πλευρά των κομμουνιστών. Από το 1967, ήταν ο επικεφαλής του ιατρικού τομέα που κάλυπτε την περιοχή του Κου Τσι και του Σιδηρού Τριγώνου. Ήταν αυτός που δημιούργησε και λειτούργησε χειρουργικά αυτοσχέδια τμήματα μέσα στα τούνελ, ένας χειρουργός πρώτης κυριολεκτικά γραμμής, που βελτίωσε χειρουργικές τεχνικές με τις πιο δύσκολες συνθήκες, αυτοσχεδιάζοντας πολλάκις λόγω ελλείψεως στοιχειωδών ακόμα μέσων. Προέβαινε σε κρανιοανατρήσεις τραυματισμένων στρατιωτών-ανταρτών με τη βοήθεια ενός μηχανικού τρυπανιού, κι ακόμα σε ακρωτηριασμούς άκρων χωρίς τη χρήση βασικών αναισθητικών φαρμάκων. Ένας άντρας ανοικτών οριζόντων, με τετράγωνο αποφασιστικό πηγούνι, μια μεγάλη μορφή του πολέμου του Βιετνάμ.
Σημερινή κατασκευή που αντικειμενικό σκοπό έχει την ενημέρωση των επισκεπτών για αλλοτινές καταστάσεις για όσους δεν δύνανται για διάφορους λόγους να οδεύσουν προς τις σήραγγες, στα κατάβαθα της γης.
Γεννήθηκε στην επαρχία Ben Tre του δέλτα του Μεκόνγκ, το ένα από τα έντεκα παιδιά, από τα οποία τελικά τα τέσσερα θα πέθαιναν κάποια στιγμή στον πόλεμο. Ο πατέρας του ήταν πολεμιστής των Βιετμίνχ, ο οποίος εκτελέστηκε από τους γάλλους αποικιοκράτες. Ο νεαρός Le αρχικά ήταν ταχυδρόμος και ενδιάμεσος κρίκος ανάμεσα στις σκορπισμένες και κρυμμένες δυνάμεις των Βιετμίνχ. Μετά τις επιτυχίες των τελευταίων στο νότο το 1954, ο Le και ένας αδελφός του προωθήθηκαν στο βορρά. Η μητέρα τους εν τω μεταξύ, που είχε φυλακισθεί από το καθεστώς Ντιέμ (Diem) λόγω της συμμετοχής της στην αντίσταση, βασανίστηκε σκληρά και δύο χρόνια μετά την αποφυλάκισή της, το 1962, πέθανε. Στο βόρειο Βιετνάμ, ο Le εκπαιδεύτηκε για να υπηρετήσει στο υγειονομικό σώμα των ανταρτών και το 1961, επέστρεψε πάλι στο νότιο Βιετνάμ. Εκεί στο Σιδηρούν Τρίγωνο, συνάντησε τη μελλοντική του γυναίκα, μια κομμουνίστρια φαρμακοποιό, την οποία και παντρεύτηκε στις 3 Νοεμβρίου 1962, σε μια σύντομη και τυπική εν πολλοίς τελετή και διαδικασία.
Το έδαφος πάνω από τις σήραγγες σήμερα. Στον πόλεμο όμως του Βιετνάμ, τα περισσότερα δέντρα είχαν γίνει στάχτη από τους βομβαρδισμούς των Αμερικανών με βόμβες ναπάλμ.
Η Nguyen Thi Tham, η οποία καταγόταν από τη Σαϊγκόν, έμεινε μαζί του για μια ‘’εβδομάδα μέλιτος’’ και έπειτα αναχώρησε για τη Σαϊγκόν, γιατί της είχε ανατεθεί μια μυστική κατασκοπευτική αποστολή για λογαριασμό φυσικά του Εθνικού Μετώπου για την Απελευθέρωση του Νοτίου Βιετνάμ (The National Front for the Liberation of South Vietnam, NLF). Το μέτωπο αυτό ήταν καθαρά κομμουνιστικός στρατός, είχε τη βάση του στο Νότιο Βιετνάμ και πολέμησε άγρια εναντίον των κυβερνήσεων του Νοτίου Βιετνάμ και των Ηνωμένων Πολιτειών κατά τη διάρκεια του ονομαζόμενου Πολέμου του Βιετνάμ (1955-1975). Η δύναμη αυτή ήταν γνωστή ως Βιετκόνγκ (Vietcong ή VC από τα αρχικά των λέξεων Vietnamese Communist, δηλαδή Βιετναμέζοι Κομμουνιστές).
Οι Αμερικανοί στρατιώτες όμως, ονόμαζαν τις κομμουνιστικές δυνάμεις του Βιετνάμ, Τσάρλι (Charlie), ανεξαρτήτως αν ήταν βορειοβιετναμέζοι ή Βιετκόνγκ. Τα μέλη αυτής της ομάδας προέρχονταν τόσο από το Νότιο όσο και από το Βόρειο Βιετνάμ. Οι Βιετκόνγκ έκαναν πάντοτε αυτό που ήξεραν καλά. Χρησιμοποιούσαν τον ανταρτοπόλεμο, ο οποίος μεταξύ των άλλων περιελάμβανε βομβιστικές επιθέσεις, δολοφονίες και ενέδρες. Η ομάδα ήταν στενά συνδεδεμένη με την κυβέρνηση του Βορείου Βιετνάμ και είναι ευρύτατα γνωστή από την επιχείρηση Tet Offense, μια ταυτόχρονη επίθεση σε πολλές πόλεις του Νοτίου Βιετνάμ το Φεβρουάριο του 1968. Η Nguyen Thi Tham, ξανάσμιξε με τον άντρα της, τον Vo Hoang Le, το 1963, όταν διαλύθηκε η μυστική οργάνωση της Σαϊγκόν από τους αντιπάλους. Κατόρθωσαν να κάνουν τέσσερα παιδιά συνολικά. Τα δύο εξ αυτών γεννήθηκαν μέσα στη ζούγκλα και αργότερα σκοτώθηκαν από τα ναρκοπέδια και τις αεροπορικές βομβαρδιστικές επιθέσεις.
Μια υπόγεια σήραγγα κάπου μέσα, άγνωστο πόσο ακριβώς, στη βιετναμέζικη γη. Επικρατούσε κρύο και αρκετή υγρασία και τότε όπως και τώρα που εμποδίζει τη λήψη καλύτερης ποιότητας φωτογραφιών.
Ο Vo Hoang Le, έγινε γιατρός όχι με την τυπική κλασσική ιατρική εκπαίδευση. Στις γραμμές των Βιετκόνγκ, έγινε αρχικά βοηθός γιατρού, μαθαίνοντας ότι μπορούσε από τους χειρουργούς που δούλευαν αμέτρητες ώρες πλάι του και κάνοντας πράξη το αρχαίο ρηθέν ότι την τέχνη ουσιαστικά δεν την διδάσκεσαι, αλλά την κλέβεις! Σε δεδομένη στιγμή, πολύ αργότερα έλεγε: ‘’…Έμαθα, μάθαινα από γιατρούς, φίλους και από βιβλία. Είχα για παράδειγμα ένα φίλο που ήταν ειδικός στις παθήσεις της κοιλιακής χώρας, και γι’ αυτό πήγαινα τακτικά, συζητούσα και δούλευα μαζί του. Το σχολείο μας απ’ το οποίο διδαχτήκαμε, βρισκόταν παντού. Κάτω στα τούνελ, μέσα στα δάση, δίπλα στο κρεβάτι των ασθενών και τραυματιών…’’. Οι στρατηγοί διείδαν το ταλέντο και την αφοσίωσή του στους τραυματίες και στη χειρουργική και τον έστειλαν στο βόρειο Βιετνάμ, απ’ όπου και αποφοίτησε της εκεί ιατρικής σχολής το 1966. Κατευθείαν φυσικά απεστάλη στο νότο και εντάχθηκε στην υγειονομική υπηρεσία της επαρχίας Ben Cat, βορείως του Σιδηρού Τριγώνου. Ήταν η εποχή που η επιχείρηση Operation Cedar Falls, βρισκόταν σε πλήρη εξέλιξη!
Όταν αργότερα οι αμερικανοί ανακάλυψαν τα ‘’νοσοκομεία’’ των τούνελ, στα οποία πρωτοστάτησε ο Vo Hoang Le, εξεπλάγησαν! Ο λοχίας Bill Wilson, ήταν ένας επονομαζόμενος ‘’αρουραίος των τούνελ’’, που συνήθιζε να κατεβαίνει στα τούνελ μόνος του με τη συνοδεία ενός στιλέτου και ενός ρεβόλβερ, με σκοπό να ανακαλύψει όλα τα πιθανά μέρη κρυψώνων των ανταρτών. Τον Απρίλιο του 1967, έλαβε μέρος σε μια επιχείρηση μερικά χιλιόμετρα βορείως της Σαϊγκόν και ξαφνικά κάπου στην περιοχή Lai Thieu, ανακάλυψε ένα άνοιγμα που οδηγούσε χαμηλά στη γη. Η αφήγησή του είναι αποκαλυπτική και άκρως εντυπωσιακή: ‘’…Εστίασα το φακό μου σε ένα σημείο και είδα ένα μεγάλο δωμάτιο οκτώ ποδιών ψηλό, καλυμμένο από παντού με πανιά.
Στην άλλη πλευρά υπήρχε ένα άνοιγμα που οδηγούσε σε ένα μεγάλο και μακρύ διάδρομο μήκους περίπου τριακοσίων γιαρδών, με κρεβάτια ασθενών εδώ κι εκεί. Βρισκόμουν μπροστά σε ένα μεγάλο νοσοκομείο! Στο τέλος του διαδρόμου έβλεπα μερικά κεριά να ανάβουν. Εκεί υπήρχαν οι χειρουργικές αίθουσες, μέσα στις οποίες βρήκαμε πολλά είδη ιατρικού και φαρμακευτικού εξοπλισμού, που προέρχονταν από τους Κουακέρους της Πενσυλβάνια, αλλά τα περισσότερα από τους Γάλλους. Υπήρχαν δύο δωμάτια-χειρουργεία με φιάλες οξυγόνου…’’. Το ένα χειρουργείο, συνέχισε ο λοχίας Bill Wilson, είχε έναν έξυπνο εξαερισμό, από τον οποίο έβγαιναν τα αέρια του χώρου. Οι βαρειά τραυματισμένοι αντάρτες οδηγούνταν απευθείας στο χειρουργείο μέσω ενός αυτοσχέδιου πρωτόγονου ανελκυστήρα, ένα είδος ξύλινης πόρτας που κατέβαινε μ’ ένα μηχανισμό δεκαπέντε πόδια κάτω από την επιφάνεια, δίπλα ακριβώς από το χειρουργικό τραπέζι. Ο Wilson βρήκε ακόμα μεγάλους σάκους από καμβά, που περιείχαν κάποια μέρη ανθρωπίνων σωμάτων. Συνολικά ανακάλυψε εκεί κάτω οκτώ θαλάμους ασθενών. Ήταν το ένα από μια σειρά υπόγειων μικρών νοσοκομείων των Βιετκόνγκ, που ανακάλυψαν οι ‘’αρουραίοι των τούνελ’’.
Οι Βιετκόνγκ, είχαν στη διάθεσή τους δύο είδη νοσοκομείων. Το πρώτο ήταν στην πραγματικότητα ένας σταθμός πρώτων βοηθειών, κοντά στα πεδία της μάχης. Βρισκόταν σε ένα σύστημα τούνελ και την ευθύνη του είχε ένας βοηθός γιατρού και χειρουργού, νοσηλεύτριες και βοηθητικό προσωπικό. Το δεύτερο ήταν ένα επαρχιακό, τρόπον τινα, νοσοκομείο, που αναπτυσσόταν σε μια περιοχή κάπως ασφαλή, φτιαγμένο από ξύλα μπαμπού, που είχε ένα έξυπνο καμουφλάζ από φύλλα φοινίκων και επικοινωνούσε με το δίκτυο των πλησιέστερων τούνελ και τα υπόγεια καταφύγια των βομβαρδισμών. Σ’ αυτά ο χειρουργός ήταν σε θέση να χειρουργεί σε ένα σχεδόν πλήρως εξοπλισμένο χειρουργείο με έναν βοηθό και έναν αναισθησιολόγο. Ο σταθμός πρώτων βοηθειών ήταν σε θέση να φιλοξενήσει μέχρι τριάντα, ενώ τα νοσοκομεία μέχρι εκατό και ίσως παραπάνω ασθενείς. Όπως πάντα ο αντίστοιχος εξοπλισμός αμφοτέρων των σχηματισμών, προερχόταν από κλοπές διαφόρων προϊόντων, όπου αυτό ήταν δυνατόν.
Οι τοίχοι των υπόγειων χειρουργείων ήταν επενδεδυμένοι με το νάιλον των αλεξιπτώτων. Τα χειρουργικά εργαλεία προέρχονταν από το μέταλλο των καταρριφθέντων ελικοπτέρων, ενώ τα πλαστικά που κάλυπταν τα πάσης φύσεως καλώδια, προορίζονταν για σωλήνες και συσκευές μετάγγισης του αίματος και των παραγώγων του. Η ηλεκτρική ενέργεια ήταν ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα των υπόγειων νοσοκομείων. Σε κάποια φάση χρησιμοποιήθηκαν για το σκοπό αυτό μηχανές Honda, ενώ σε άλλες το ρόλο ανέλαβαν τα κατάλληλα φτιαγμένα και προσαρμοσμένα ποδήλατα. Ακτινογραφίες γινόντουσαν και ακτινοσκοπικά μηχανήματα υπήρχαν μόνο σε νοσοκομεία που βρισκόντουσαν κοντά στα σύνορα με την Καμπότζη. Οι χειρουργοί φορούσαν ρόμπες, αλλά υπήρχε τρομακτική έλλειψη σε γάντια. Τα περισσότερα εργαλεία τοποθετούνταν μετά τη χρήση τους σε βραστήρες υπό πίεση. Όλο το προσωπικό των χειρουργείων δούλευε κάτω από συνθήκες απίστευτης κούρασης, σε βαθμό εξάντλησης. Αναφέρεται για παράδειγμα ότι ο Vo Hoang Le πραγματοποίησε περί τις ογδόντα επεμβάσεις σε διάστημα τριών ημερών και νυκτών στη διάρκεια της επιχείρησης Operation Cedar Falls, κλέβοντας λίγα λεπτά για ύπνο στο ενδιάμεσο των επεμβάσεων.
Η πλειοψηφία των τραυματισμένων Βιετκόνγκ έφερε κατάγματα και άλλες τραυματικές βλάβες, λόγω των βομβαρδισμών από τα αεροπλάνα ή το πυροβολικό μεγάλου βεληνεκούς και πολλοί απ’ αυτούς τραυματικές κακώσεις του κρανίου, του θώρακος και της κοιλιακής χώρας, με αποτέλεσμα να πεθαίνουν χωρίς να προλάβουν να μεταφερθούν σε κάποιο υγειονομικό σχηματισμό για την παροχή στοιχειωδών έστω πρώτων βοηθειών. Τρεις ήταν οι βασικότεροι λόγοι που οι αντάρτες των Βιετκόνγκ, πέθαιναν από τα τραύματά τους. Ο πρώτος ήταν η έλλειψη ορών για ενδοφλέβια χορήγηση στα πεδία των μαχών, γεγονός που οδηγούσε σε ολιγαιμική καταπληξία και θάνατο. Ο δεύτερος το μεγάλο χρονικό διάστημα που απαιτείτο να μεταφερθεί ο τραυματισμένος από το πεδίο της μάχης στον πλησιέστερο σταθμό, πάνω σε αυτοσχέδια ως επί το πλείστον φορεία από δύο άντρες. Η περισυλλογή των τραυματιών συνήθως δεν ήταν εφικτή γρήγορα, λόγω της εξελισσόμενης μάχης, κάτι που σε αρκετές περιπτώσεις είχε θανατηφόρο έκβαση. Και ο τελευταίος λόγος ήταν η περιορισμένων δυνατοτήτων χειρουργική αντιμετώπιση και νοσηλεία που προσφερόταν στους τραυματίες στους υγειονομικούς σταθμούς και νοσοκομεία, για διάφορους κάθε φορά λόγους.
Παρά τα ισχνά τους μέσα, οι γιατροί συχνά υπερέβαλαν εαυτόν! Φωτογραφία της εποχής.
Ακόμα πρέπει να σημειώσουμε εδώ ότι και στα επαρχιακά νοσοκομεία, δεν υπήρχε η δυνατότητα μετάγγισης αίματος, αυτής της τόσο στοιχειώδους και απαραίτητης διαδικασίας για τέτοιας έκτασης και σοβαρότητας πόλεμο. Ο Vo Hoang Le επινόησε το δικό του σύστημα στο σημείο αυτό, με το να επιστρέφει το αίμα του τραυματισμένου μαχητή στο σώμα του, χρησιμοποιώντας δηλαδή τη γνωστή σήμερα μέθοδο της αυτομετάγγισης. Για παράδειγμα, όπως είπε ο ίδιος, εάν ένας στρατιώτης έφερε κάποιο κοιλιακό τραύμα αλλά χωρίς να είναι τραυματισμένος στον εντερικό σωλήνα και παρουσιάζει συμπτωματολογία περιτονίτιδας, του συνέλεγαν το αίμα, το φιλτράριζαν, το τοποθετούσαν σε μια φιάλη και το επέστρεφαν στην κυκλοφορία του τραυματία. Είναι αξιοσημείωτο ότι όλοι οι αντάρτες είχαν εξετασθεί και ήταν γνωστή η ομάδα του αίματός τους. Δεν ήταν λίγες δε οι φορές, που ο ίδιος προσέφερε αίμα δικό του σε τραυματίες και ασθενείς.
Συμπερασματικά μπορούμε να ισχυρισθούμε ότι οι νοσοκομειακές εγκαταστάσεις του νοτίου Βιετνάμ θα μπορούσαν να συγκριθούν με εκείνες του 19ου αιώνα, αφού δεν υπήρχε συνήθως καμία ηλεκτρική γεννήτρια, μηχανήματα ακτίνων Χ, ηλεκτροκαρδιογράφοι και μέσα ψύξεως του αίματος, οι γιατροί είχαν τις γνώσεις του 20ού αιώνα των αντιβιοτικών και ακολουθούσαν άσηπτες τεχνικές. Και παρόλο που δεν είχαν μοντέρνο εξοπλισμό και σύγχρονες εγκαταστάσεις, οι νοτιοβιετναμέζοι γιατροί έκαναν ότι καλύτερο μπορούσαν για να βελτιώσουν την κατάσταση των ασθενών τους.
Ανάμεσα στα ιδρυτικά μέλη του Εθνικού Μετώπου για την Απελευθέρωση του Νοτίου Βιετνάμ ( NLF), ήταν ο Δρ Van Phung Chung, ο οποίος είχε λάβει την ιατρική του εκπαίδευση στο Πανεπιστήμιο του Ανόι και ο φαρμακοποιός Ho Thu με γαλλική μόρφωση και κουλτούρα. Τον Ιανουάριο του 1963, το Ελεύθερο Ραδιόφωνο ανακοίνωσε τη σύσταση ενός στρατιωτικού και πολιτικού ιατρικού Συμβουλίου με επικεφαλής τον Δρ Chung, με σκοπό να “ενισχύσει και να αναπτύξει τις στρατιωτικές και πολιτικές ιατρικές δραστηριότητες και να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις σε ιατρική κάλυψη των ολοένα περισσότερων περιοχών που απελευθερώνονταν από τον έλεγχο του, υπό την προστασία των ΗΠΑ, καθεστώτος Ντιέμ (Diem)’’. Έξι μήνες αργότερα, ιδρύθηκε η Medical Liberation Association, γνωστή περισσότερο με το όνομα Liberation Doctors Association, για να δρομολογήσει μια ομάδα γιατρών που θα υποστήριζε το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο.
Ωστόσο, η εξεύρεση ειδικευμένων ιατρών ήταν δύσκολη υπόθεση. Το 1965, για ένα πληθυσμό δώδεκα εκατομμυρίων πολιτών, το Νότιο Βιετνάμ είχε μόνο 800 γιατρούς, εκ των οποίων αρκετοί εργάζονταν ιδιωτικά και στην ύπαιθρο της χώρας. Το Μέτωπο έτσι έπρεπε να εκπαιδεύσει τους δικούς του γιατρούς. Η εκπαίδευση μιας νοσηλεύτριας διαρκούσε έξι μήνες, ενώ ενός βοηθού γιατρού, δεκαοκτώ μήνες. Μια νοσοκόμα περιέγραψε την εξάμηνη εκπαίδευσή της από ένα βοηθό γιατρό, δύο νοσηλεύτριες και μια μαία, ως εξής: ‘’Το πρόγραμμα σπουδών αποτελείτο από πολλά θέματα, αλλά η πολιτική ήταν το πρώτο. Το βασικότερο ερώτημα ήταν ποια κοινωνική τάξη εξυπηρετούν οι πρώτες βοήθειες των γιατρών και των νοσηλευτριών; Η απάντηση ήταν ότι θα εξυπηρετούσαν τους εργάτες και τους αγρότες λόγω του ότι ανήκουν στην κατηγορία των φτωχών. Σύμφωνα με το φεουδαρχικό καθεστώς, μόνο οι πλούσιοι μπορούσαν να έχουν πρόσβαση σε ιατρική περίθαλψη ή να στέλνουν τα παιδιά τους στο σχολείο και αυτοί με τη σειρά τους αργότερα θα εξυπηρετούσαν φυσικά μόνο τους πλούσιους. Οι γιατροί της επανάστασης δεν ελάμβαναν μισθό και όλοι αυτοί, οι βοηθοί τους, οι νοσηλευτές, ήσαν εντεταλμένοι να υπηρετούν το λαό με το μικρότερο δυνατό κόστος. Ήταν παρόντες για να απαλύνουν τον πόνο των ανθρώπων που προκαλούσαν οι ασθένειες… αυτή ήταν η πολιτική μας εκπαίδευση’’.
Μεταφορά τραυματιών σε αυτοσχέδια χειρουργεία μέσα στη ζούγκλα του Βιετνάμ.
Και συνεχίζει: “Μετά την πολιτική εκπαίδευση, μελετούσαμε φυσιολογία, εσωτερική ιατρική, φαρμακολογία, υγιεινή, ασιατική ιατρική, μαιευτική και παιδιατρική. Κάθε ένα από αυτά τα θέματα διδασκόταν για παραπάνω από δέκα ημέρες. Το πιο σημαντικό θέμα όμως στο πλαίσιο του όλου προγράμματος ήταν η ιατρική του τραύματος, λόγω των αναγκών της στο πεδίο της μάχης. Μας έλεγαν πάντοτε ότι εκπαιδευόμαστε για να γίνουμε νοσηλευτές-στρατιώτες, αλλά έπρεπε όμως να θεωρούμαστε πρώτα απ’ όλα μαχητές… Για να μιλήσουμε τώρα επαγγελματικά, οι γνώσεις μου στην τραυματολογία και στην εσωτερική παθολογία μου επέτρεπαν να φροντίζω τα τραύματα και τις κομμένες αρτηρίες των μαχητών ανταρτών, είτε με φάρμακα ή με την κατάλληλη εφαρμογή επιδέσμων. Όσον αφορά τη φαρμακολογία και τη φυσιολογία, μελετούσαμε μόνο τα κύρια σημεία και μόλις τελειώναμε τη σχολή, μας έδιναν κάποιο έντυπο υλικό για περαιτέρω μελέτη”.
Ιατρικός εξοπλισμός της εποχής, σε φωριαμό στα βάθη της γης.
Τα βιβλία τους περιελάμβαναν κεφάλαια κυρίως ορθοπεδικής, διαγνωστικές τεχνικές, μολυσματικές ασθένειες, τη γενική και επισκληρίδιο αναισθησία, τη θεραπεία της απόφραξης του εντέρου, την αιμορραγία, πνευμονία, βρογχίτιδα, χολέρα κι ακόμα τη νεφρική ανεπάρκεια, νευρολογικές διαταραχές, τη διενέργεια ενέσεων στην κοιλιακή χώρα, την αναπαραγωγή, κυτταρική βιολογία και τη θεραπεία διαφόρων άλλων ασθενειών, που δείχνει ότι παρά τους περιορισμένους πόρους, το Εθνικό Μέτωπο προσπαθούσε να δώσει στο υγειονομικό του προσωπικό μια όσο ήταν δυνατόν ολοκληρωμένη ιατρική εκπαίδευση. Παράλληλα όμως με την εκπαίδευση του προσωπικού, ανέπτυξε σταδιακά μια στοιχειώδη υποδομή για τη φροντίδα των τραυματιών, ένα δίκτυο σταθμών πρώτων βοηθειών και μικρών νοσοκομείων, που θα επέτρεπε την απομάκρυνση και τη φροντίδα των σοβαρά τραυματισμένων ανταρτών, όσο το δυνατόν γρηγορότερα. Οι νοσηλεύτριες πάντως στην εμπόλεμη ζώνη του Νοτίου Βιετνάμ, είχαν περισσότερα καθήκοντα απ’ ότι στο βόρειο Βιετνάμ, όπου εκτελούσαν παραδοσιακότερα καθήκοντα.
Οι σοβαρά τραυματίες στέλνονταν σε μακρινά νοσοκομεία προς τα πίσω, όπου υπηρετούσαν οι λίγοι αριθμητικά ειδικευμένοι γιατροί. Τα νοσοκομεία αυτά, εκτός από τη χειρουργική φροντίδα, διατηρούσαν και υποτυπώδη διαγνωστικά εργαστήρια που μπορούσαν να κάνουν ακτινογραφίες, αναλύσεις αίματος και ούρων. Ένας μάγειρας έδωσε την περιγραφή μιας τέτοιας νοσηλευτικής μονάδας κοντά στα σύνορα με την Καμπότζη: ’’…Μέσα στο νοσοκομείο υπήρχαν υπόγειες χειρουργικές αίθουσες, στρατιωτικοί γιατροί, άνδρες και γυναίκες νοσοκόμες. Υπήρχε επίσης ένα δωμάτιο πρώτων βοηθειών και σχετική αφθονία φαρμάκων για τα στελέχη που θα έμεναν εκεί για ανάρρωση ή θεραπεία…
Το νοσοκομείο ήταν χτισμένο πάνω σε μια μεγάλη έκταση γης. Κάτω απ’ το νοσοκομείο ήταν υπόγειες σήραγγες. Πάνω στη γη ήταν μερικές μεγάλες κατοικίες καλυμμένες με μουσαμά. Το σύνολο του νοσοκομείου ήταν μέσα σε ένα δάσος από μπαμπού. Τα δέντρα μπαμπού στην περιοχή εκείνη ήταν ιδιαίτερα πυκνά, και δεν επέτρεπαν την εναέρια παρατήρηση και εντόπιση. Σύμφωνα με τους ασθενείς που ήταν εκεί, οι υπόγειες σήραγγες είχαν κατασκευαστεί ευρύχωρες, σε δύο μέτρα βάθος, μήκους είκοσι έως εικοσιπέντε μέτρων και περίπου δεκαπέντε μέτρα πλάτος. Στο εσωτερικό των σηράγγων, υπήρχε η δυνατότητα να κρέμονται ακόμα και αιώρες. Πρέπει να φιλοξενούνταν περίπου διακόσιοι ασθενείς’’.
Σχηματικά μία συνήθης παγίδα πάνω από τις σήραγγες για προστασία από τους Αμερικανούς. Πολλοί Αμερικανοί στρατιώτες έπεσαν θύματα αυτών των έξυπνων κατασκευών.
Οι στρατιώτες που είχαν μόνιμη αναπηρία, ήταν πραγματικά ένα μεγάλο πρόβλημα για το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο. Οι προερχόμενοι από το βόρειο Βιετνάμ επέστρεφαν στα αναρρωτήρια των στρατοπέδων του βορείου Βιετνάμ ή στις πόλεις τους, ενώ εκείνοι του Νοτίου Βιετνάμ, οδηγούνταν στα χωριά τους μόνο αν ανήκαν στις ‘’απελευθερωμένες περιοχές’’.
Στην καρδιά της μάχης, οι μπροστινοί σταθμοί πρώτων βοηθειών, παρουσίαζαν συνήθως συμφόρηση. Αυτό σήμαινε πως οι ασθενείς χρειάζονταν να μεταφερθούν με φορεία από το πεδίο μάχης στο νοσοκομείο, ένα ταξίδι που θα μπορούσε να διαρκέσει αρκετές ώρες, και έτσι πολλοί έχαναν τη ζωή τους πριν από την κατάλληλη ιατρική φροντίδα. Παρά τις περιορισμένες δυνατότητες που είχαν, οι χειρουργοί του Μετώπου πραγματοποίησαν μια μεγάλη σειρά χειρουργικών επεμβάσεων, κυρίως όμως αντιμετώπισης τραυμάτων. Ο διευθυντής ενός σταθμού πρώτων βοηθειών πενήντα κλινών, σημείωσε ότι κατά τη διάρκεια οκτώ μηνών στο ιατρείο του θεραπεύτηκαν επτά ή οκτώ χειρουργικές περιπτώσεις, κυρίως από θραύσματα βομβών και τραύματα από σφαίρες, ενώ δεν έλειπαν οι περιπτώσεις σκωληκοειδίτιδας και κάποιων άλλων μικρότερων επεμβάσεων. Χωρίς πολλή εκπαίδευση ή ιατρικό εξοπλισμό, οι βοηθοί γιατροί μερικές φορές έπρεπε να χρησιμοποιήσουν την ευρηματικότητά τους για τη φροντίδα των ασθενών.
Ο Le περιέγραψε μια τέτοια περίπτωση: ‘’…Κάποτε χειρούργησα στο κρανίο έναν μαχητή που ήταν δεύτερος στην ιεραρχία της διμοιρίας του. Πληγώθηκε από ένα θραύσμα που διείσδυσε τρία εκατοστά στο κεφάλι του και στην αρχή σκέφτηκα ότι ήταν απλό το τραύμα και άφησα έναν άλλο γιατρό να τον χειρουργήσει. Αλλά όταν αφαίρεσε το θραύσμα, ο γιατρός κατάλαβε ότι είχε κόψει μια μεγάλη φλέβα που διατρέχει από εμπρός προς τα πίσω το εσωτερικό του κρανίου, γνωστή ως οβελιαίος κόλπος. Μόλις ο κόλπος αυτός τρυπήσει, αιμορραγεί πολύ και αν η αιμορραγία δε σταματήσει, ο ασθενής θα πεθάνει μέσα σε πέντε έως δέκα λεπτά.
Το αίμα πεταγόταν έξω και δεν μπορούσε να σταματήσει. Δεν μπορείς να σταματήσεις μια αιμορραγία στο εσωτερικό του κρανίου με ένα πιεστικό βύσμα, όπως σε ένα τραύμα. Αν θέλεις να ράψεις μια φλέβα στο εσωτερικό του κρανίου, θα πρέπει να το ανοίξεις πρώτα. Όταν ο συνάδελφός μου δεν μπόρεσε να σταματήσει την αιμορραγία, τον έστειλε για μένα… Όταν έφτασα εκεί, κόλλησα λίγο το δάχτυλό μου μέσα στην πληγή για να σταματήσω την αιμορραγία, και χρησιμοποίησα ένα σκαρπέλο-πένσα για να κόψω τα οστά και στις δύο πλευρές έτσι ώστε να αποκαλύψω τη φλέβα και να την απολινώσω σφιχτά. Έπρεπε να κάνω γρήγορα! Ο εχθρός ήταν γύρω μας και εμείς έπρεπε να τελειώσουμε τη διαδικασία έως τις τέσσερις το πρωί για να μετακινήσουμε στη συνέχεια τον ασθενή σε ασφαλή κρυψώνα. Η φλέβα αποδείχθηκε ότι είχε διαλυθεί και ήταν αδύνατο να σταματήσει η αιμορραγία.
Εάν άφηνα έτσι τον ασθενή, σίγουρα θα πέθαινε. Σκέφτηκα μια νέα ιδέα. Έστριψα ένα μεγάλο κομμάτι γάζας ώστε να μετατραπεί σε βύσμα και το βούτηξα σε θρομβίνη Roussel, μία λύση που σταματά την αιμορραγία και το πίεσα πάνω από τη φλέβα προσωρινά μέχρι να σταματήσει η αιμορραγία. Έπειτα μεταφέραμε τον ασθενή μακριά και τον κρύψαμε σε μια αιώρα στη μέση ενός ανοικτού πεδίου αλλά καμουφλαρισμένο από το ψηλό γρασίδι και φύγαμε γρήγορα να κρυφτούμε μέσα στις σήραγγες…
Ο εχθρός επιτέθηκε στην περιοχή εκείνη το πρωί. Το βράδυ, αναγκάστηκα να τον χειρουργήσω για δεύτερη φορά, αλλά δυστυχώς δεν βρήκα τον τρόπο να δέσω τη φλέβα αυτή, έτσι άλλαξα ξανά το βύσμα με αιμοστατική σκόνη-θρομβίνη για να αντιμετωπίσω την κατάσταση έστω προσωρινά και σκεφτήκαμε να μεταφέρουμε τον τραυματία στο νοσοκομείο του τούνελ στο Ho Bo για να αντιμετωπισθεί εκεί από κάποιον ειδικότερο, αλλά υπήρχε τόσο μεγάλη εχθρική δραστηριότητα στην περιοχή αυτή, που στάθηκε αδύνατο να τον προωθήσουμε. Φεύγοντας, άφησα οδηγίες να αλλάζουν το βύσμα κάθε δεκαπέντε ημέρες και να επαναλαμβάνουν τη διαδικασία εάν παρουσιασθεί ξανά αιμορραγία. Είκοσι ημέρες αργότερα, όταν γύρισα πίσω, εξεπλάγην όταν έμαθα ότι έφυγε από το νοσοκομείο καλά. Μου είπαν ότι όταν αφαίρεσαν το βύσμα, η φλέβα δεν αιμορραγούσε και ότι ο ασθενής ήταν καλά και επέστρεψε στη μονάδα του…
Η αντιμετώπιση του πόνου δεν ήταν πολύ περίπλοκη υπόθεση. Γινόταν αναισθησία, αλλά η ποιότητα και η ποσότητά της ήταν περιορισμένες. Ένα ιατρείο είχε αιθέρα αλλά δεν είχε γιατρό κατάλληλα εκπαιδευμένο στη χρήση του. Η θειοπεντάλη ήταν η προτιμώμενη επιλογή γενικής αναισθησίας. Συχνά, οι χειρουργοί έκαναν τοπική αναισθησία, όπως με ένεση νοβοκαΐνης. Αναλγητικά, όπως η μορφίνη ήταν πολύ σπάνια και στους περισσότερους ασθενείς χορηγούσαμε ασπιρίνη και σαλικυλικό νάτριο…’’.
Όμως δεν ήταν μόνο οι τραυματίες και τα τραύματά τους που οι γιατροί των τούνελ είχαν να αντιμετωπίσουν! Το 1958 η κυβέρνηση του Βιετνάμ περιέλαβε την ελονοσία, τη φυματίωση και τις ασθένειες του εντέρου, ως τις κύριες αιτίες θανάτου του πληθυσμού του. Ενώ τα κυβερνητικά στελέχη σε συνεργασία με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας, είχαν σημειώσει κάποια πρόοδο στην καταπολέμηση της ελονοσίας, τα γεγονότα που βρίσκονταν σε εξέλιξη είχαν υπονομεύσει το πρόγραμμα το 1965 και οι ασθένειες αυτές εξακολουθούσαν να αποτελούν απειλή για όλα ανεξαρτήτως τα στρατεύματα, συμπεριλαμβανομένων βέβαια των αμερικανικών. Αν και το Απελευθερωτικό Μέτωπο παρείχε μεγάλη ποικιλία από φάρμακα στους βοηθούς των γιατρών, οι ποσότητες ήταν μικρές. Τα συνηθέστερα φάρμακα που βρισκόντουσαν ήταν κατά της ελονοσίας και αντιβιοτικά, όπως η πενικιλίνη και η στρεπτομυκίνη. Η ελονοσία αποτελούσε την εποχή εκείνη μείζον πρόβλημα για τις μονάδες του Απελευθερωτικού Μετώπου και η διαθεσιμότητα των ανθελονοσιακών φαρμάκων διέφερε αισθητά από μονάδα σε μονάδα. Ένας υπολοχαγός ανέφερε ότι, όταν η μονάδα του έφτασε στο Νότιο Βιετνάμ τον Μάρτιο του 1967, στην αρχή της υγρής περιόδου, όταν η συχνότητα εμφάνισης της ελονοσίας αυξανόταν, δεν υπήρχε κανένας άρρωστος στρατιώτης του, επειδή έπαιρναν τα φάρμακά τους με την πρώτη εκδήλωση της ασθένειας, ενώ εκείνοι που είχαν προσβληθεί από την ελονοσία, απεστάλησαν αμέσως στο νοσοκομείο.
Οι εντερικές ασθένειες, επίσης, είναι παραδοσιακά η μάστιγα των στρατών. Η πρωτόγονη διάθεση των αποβλήτων, η κακή προσωπική υγιεινή, η αφθονία των μυγών και των ισχυρών βροχών που ξέπλυναν το φορτωμένο με περιττώματα έδαφος και τα δίκτυα ύδρευσης κατά τη διάρκεια της εποχής των βροχών, ήταν παράγοντας καθοριστικός για να προσβληθούν με εντερικές ασθένειες όλα τα στρατεύματα στο Νότιο Βιετνάμ.
Κάποια άλλη γωνιά ενός υπόγειου χειρουργείου.
Ενώ η φυματίωση ήταν ένα σημαντικό πρόβλημα δημόσιας υγείας στο Νότιο Βιετνάμ, που έπληττε το 10 με 20 τοις εκατό του πληθυσμού, πολύ λίγοι εν τούτοις από το προσωπικό το ανέφεραν ως σοβαρό ιατρικό πρόβλημα. Η κακή θρέψη, ήταν ένα άλλο κοινό πρόβλημα μεταξύ των στρατευμάτων, δεδομένου ότι μια ισορροπημένη διατροφή ήταν δύσκολο να εφαρμοσθεί και τηρηθεί στα πεδία των μαχών με τις γνωστές συνέπειες στην ανάρρωση των ασθενών και τραυματισμένων, στους οποίους όμως γινόταν κάποια προσπάθεια να λάβουν περισσότερη τροφή από τους άλλους στρατιώτες και μερικά συμπληρώματα βιταμινών.
Οι βοηθοί των γιατρών σε πονοκέφαλο, στομαχόπονο ή απλή αδιαθεσία και κούραση, έδιναν συνήθως ασπιρίνη και αντιγριπικά φάρμακα, ενώ σε επιμονή των συμπτωμάτων, σύμπλεγμα βιταμινών Β σε ενέσιμο μορφή. Πρέπει να τονίσουμε εδώ, ότι οι γιατροί των Βιετκόνγκ ήταν πολύ περήφανοι και για τη χρήση παραδοσιακών φαρμακευτικών προϊόντων του Βιετνάμ. Μελετώντας την παραδοσιακή ιατρική και χρησιμοποιώντας και αξιοποιώντας τις τελευταίες ιατρικές γνώσεις, ήλπιζαν σταδιακά να δημιουργήσουν μία χαρακτηριστική για το Βιετνάμ Σοσιαλιστική Φαρμακοποιία, ενσωματώνοντας την παραδοσιακή με τη δυτική ιατρική.
Εκτός του ότι ήταν από εθνικιστική άποψη ένα γεγονός σε πολλά επίπεδα επωφελές, τα φαρμακευτικά φυτά είχαν το πλεονέκτημα ότι ήταν άμεσα διαθέσιμα, δεδομένου ότι για να αγορασθούν φάρμακα από τη Σαϊγκόν και να φτάσουν εκεί, έπρεπε να περιμένουν μήνες μετά από μια σειρά μηνυμάτων, επικοινωνιών και μυστικών αποστολών! Η πείρα τους όμως έδειξε ότι μόνο η δυτική ιατρική θεωρήθηκε τελικά αποτελεσματική σε σοβαρές περιπτώσεις ελονοσίας, παρά το γεγονός ότι η κομμουνιστική προπαγάνδα προσπάθησε πολύ να τονίσει πως οι δυτικοί ιμπεριαλιστές είχαν καταστείλει την παραδοσιακή ιατρική πρακτική στο Βιετνάμ.
Κάποια εναπομείναντα κρεβάτια και έπιπλα γενικώς από εκείνη την εποχή, σε επίδειξη τώρα.
Το ιατρικό υλικό που χρησιμοποιείτο από τους Βιετκόνγκ, προερχόταν από μια ευρεία ποικιλία πηγών, κυρίως μη κομμουνιστικών όπως Νότιο Βιετνάμ, Γαλλία και Ηνωμένες Πολιτείες. Άλλες προμήθειες αποστέλλονταν από διάφορες πηγές, κυρίως το Βόρειο Βιετνάμ, τη Λαϊκή Δημοκρατίας της Κίνας και τη Σοβιετική Ένωση. Αρκετά συχνά δίνονταν ιατρικά εφόδια και φάρμακα στο Βόρειο Βιετνάμ, ως ανθρωπιστική βοήθεια, κυρίως από την Ανατολική Γερμανία, την Πολωνία, την Ολλανδία και από ουδέτερες χώρες, όπως η Σουηδία και η Ελβετία. Η προπαγάνδα πάντως των Βιετκόνγκ, έδωσε ιδιαίτερη προσοχή στα χειρουργικά εργαλεία και φάρμακα που παράγονταν στα νοσοκομεία τους, αν και όπως αποδείχτηκε σε απελπιστικά μικρές ποσότητες. Ο θείος Χο Τσι Μινχ ήταν κατηγορηματικός όταν περιέγραφε την προθυμία των κομμουνιστών να δεχθούν μεγάλες απώλειες, λέγοντας ότι ‘’στο τέλος οι Αμερικανοί θα έχουν σκοτώσει δέκα από εμάς για κάθε ένα δικό τους στρατιώτη, αλλά κι έτσι να είναι, αυτοί θα κουραστούν πρώτοι’’!
Ωστόσο, ήταν σαφές από την προπαγάνδα των Βιετκόνγκ, ότι ο στόχος της υγειονομικής περίθαλψης ήταν για να δικαιολογήσουν την επανάσταση που επρόκειτο να αναλάβει χωρίς δεσμεύσεις την περίθαλψη των τραυματιών. Χρησιμοποιήθηκε για να καταδείξει το είδος της κοινωνίας που αποσκοπούσε να οικοδομήσει στη συνέχεια. Με την παροχή δωρεάν ιατρικής περίθαλψης στους στρατιώτες καθώς και στους κατοίκους των χωριών στις ‘’απελευθερωμένες ζώνες’’, ήθελαν να δείξουν ότι η επανάστασή τους ήταν εξισωτική που νοιαζόταν για τις βασικές ανάγκες όλων, ανεξαρτήτως κατηγορίας, σε αντίθεση με το ‘’φεουδαρχικό” Νότιο Βιετνάμ, όπου η ιατρική περίθαλψη ήταν διαθέσιμη μόνο στους πλούσιους. Παρά την κάποια δυσαρέσκεια πάντως, οι γιατροί των Βιετκόνγκ είχαν αναμφισβήτητα κερδίσει το σεβασμό τόσο από τους δικούς τους στρατιώτες, όσο και από τους αντιπάλους τους.
Βιβλιογραφία σχετικών παραθεμάτων και αναφορών:
Ελληνική
1. Ραφαηλίδης Βασίλης: Επαναστατικά και απελευθερωτικά κινήματα. Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου (Σελίδες 27-66). Νοέμβριος 1997. Αθήνα.
2. Σχορετσανίτης Ν. Γεώργιος: Στις σήραγγες Κου Τσι (Cu Chi) του Βιετνάμ. 23 Φεβρουαρίου 2013. www.madeincreta.gr
Ξενόγλωσση
1. Mangold Tom, Penycate John: The Tunnels of Cu Chi. Berkley Books. New York. 1986. USA.
2. Unamuno de Miguel: Tragic Sense of Life. Cosimo Classics. 2007. New York. U.S.A.
