“Τα ταξίδια είναι βάρβαρα. Σ’ αναγκάζουν να εμπιστεύεσαι
τους ξένους και να ξεχνάς εκείνη τη γνώριμη άνεση
του σπιτιού σου και των φίλων σου. Βρίσκεσαι συνεχώς
έξω από τα νερά σου. Τίποτα δεν είναι δικό σου
εκτός από τα βασικά, τον αέρα, τον ύπνο,
τα όνειρα, τη θάλασσα, τον ουρανό,
όλα τα πράγματα που τείνουν στο αιώνιο
ή ότι φανταζόμαστε από αυτό”
Cesare Pavese
Παρατηρώ από τον εικοστό πρώτο όροφο, τον περίγυρο του ξενοδοχείου μου στη Μόσχα, κοντά στο σταθμό του μετρό Σοκολνίκι, της κόκκινης γραμμής 1, που ονομάζεται και Σοκολνίσκαγια. Περασμένες έντεκα το βράδυ, ένα βράδυ ζεστό, υγρό, αποπνικτικό και καπνισμένο. Στο βάθος του οπτικού μου πεδίου, η γνωστή εικόνα. Όλα τα καταστήματα παρά το περασμένο της ώρας φωταγωγημένα και φυσικά ανοιχτά.
Η πάλαι ποτέ μειωμένη κυκλοφορία των αυτοκινήτων και των ανθρώπων έδωσε τη θέση της στην καινούργια ετούτη κατάσταση. Ανάμεσα σ’ αυτά, ξεχωρίζει απ’ τα χρώματα και τα γράμματα της επιγραφής του, ένα γνωστής κατασκευής και εμφάνισης κατάστημα της πασίγνωστης αλυσίδας αμερικανικού ταχυφαγείου MacDonalds, που καταλαμβάνει μαζί με το απαραίτητο πάρκινγκ, ένα τεραστίων διαστάσεων για τα δεδομένα και την οικονομία της συγκεκριμένης περιοχής, οικοδομικό τετράγωνο. Σε τούτη την μεγαλούπολη των δεκαπέντε εκατομμυρίων ψυχών, τα πάσης φύσεως καταστήματα γρήγορου φαγητού, έχουν την τιμητική τους και όπως είναι ευνόητο, τους περισσότερους πελάτες.
Το μήκος της σειράς των αναμενόντων στα πολλαπλά ταμεία, μονίμως μακρύ. Βεβαίως και δεν έχει μεγάλο παρελθόν στο βιογραφικό της εδώ στη Ρωσία, η εν λόγω δημιουργηθείσα κατάσταση του λεγόμενου γρήγορου φαγητού. Αριθμεί μόλις και μετά βίας είκοσι χρόνια, αλλά αναπτύσσεται σταθερά και ανοδικά με προοπτικές πολύ παραπάνω από εξασφαλισμένες και ευοίωνες. Τα επιχειρήματα των επισκεπτών και των πελατών για την συγκεκριμένη προτίμηση, λίγο πολύ γνωστά και εν πολλοίς αναμενόμενα.
Δυτικότροπα καταστήματα κάνουν σταδιακά αλλά σταθερά την παρουσία τους κι εδώ.
Είναι τα ίδια λόγια κλισέ που χρησιμοποίησαν κατά κόρον και οι άλλοι καταναλωτές των χωρών των δύο πλευρών του Ατλαντικού, οι Αμερικανοί, οι Βρεττανοί, οι Γερμανοί, οι Ιταλοί και τόσοι άλλοι, πριν πολλές όμως δεκαετίες. Οι Ρώσοι όλων των ηλικιών φαίνονται πραγματικά ενθουσιασμένοι από ετούτες τις καινούργιες γωνιές γρήγορου φαγητού, με το χαμηλό, σχετικά με τα οικονομικά τους, οικονομικό κόστος. Τόσα χρόνια έντονα βιωμένης εθνικής απομόνωσης και πλήρους άγνοιας όσον αφορά για οτιδήποτε συνέβαινε έξω απ’ αυτούς, έπρεπε τώρα να πάρουν οριστικά πίσω, εκδίκηση!
Ωστόσο ακολουθώντας αυτή την τακτική, τα πρώτα δείγματα παχυσαρκίας, ειδικά της εφηβικής, υπέρτασης, σακχαρώδους διαβήτη και επίκτητων καρδιοπαθειών στους πιο ηλικιωμένους, άρχισαν ήδη να κάνουν την εμφάνισή τους στο ρωσικό πληθυσμό, παρά τις γνωστές και ανίκανες επί του παρόντος συμβουλές της Ιατρικής περί αποφυγής της κατανάλωσής τους, ει δυνατόν ακόμα έστω μιας κάποιας μείωσης, όσο και όπου βέβαια είναι δυνατό και εφικτό στα σημερινά δεδομένα.
Κατά τη διάρκεια της ηγεσίας του Γιούρι Αντρόπωφ, ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ (Mikhail Gorbachev, 1931-) είχε τη μοναδική ευκαιρία να ταξιδεύει συνεχόμενα στο εξωτερικό, ειδικά στις δυτικές χώρες, κάτι που φάνταζε στα μάτια πολλών σοβιετικών, απλών πολιτών και αξιωματούχων, τελείως ακατόρθωτο, αν όχι απροσπέλαστο όνειρο.
Αυτά τα ταξίδια και οι εντυπώσεις που αποκόμισε εκείνα τα χρόνια, φαίνεται ήταν υπεύθυνα ή τουλάχιστον επηρέασαν σε μεγάλο βαθμό τις πολιτικές σκέψεις, απόψεις και τακτικές που ανέπτυξε αργότερα όταν ανέβηκε στο ανώτατο αξίωμα στη χώρα του.
Μεσημέρι σε κάποιο κεντρικό δρόμο της Ρωσικής πρωτεύουσας
Η εκστρατεία εναντίον του αλκοόλ το 1985 ήταν από τις πρώτες μεταρρυθμίσεις που εισήγαγε ο Γκορμπατσόφ. Είχε σχεδιαστεί και επινοηθεί για την καταπολέμηση της διάδοσης του αλκοολισμού στην σοβιετική ένωση, μια αύξηση της τιμής στη βότκα, το κρασί και τη μπύρα.
Ωστόσο, το φιλόδοξο αυτό σχέδιο αποτέλεσε ένα τεράστιο πλήγμα για την εθνική οικονομία, αφού ο περιορισμός των πωλήσεων των οινοπνευματωδών ποτών συνοδεύτηκε όπως ήταν επόμενο από μείωση των εσόδων της κυβέρνησης, κάτι που παρατηρήθηκε, όπως ξέρουμε πολύ καλά, και στα προηγούμενα χρόνια από το ξέσπασμα της Οκτωβριανής Επαναστάσεως, το 1917. Η πολιτική της περεστρόικα εξαγγέλθηκε το 1986 και ήταν μια άλλη προσπάθεια για την αναδιοργάνωση της οικονομίας. Για πρώτη φορά στη σοβιετική ιστορία, προφέρθηκε κι ακούστηκε η λέξη ‘’Γκλάσνοστ’’ προς το έθνος.
Ο Γκορμπατσόφ ήθελε πραγματικά να φέρει την ελευθερία στο λαό και την απελευθέρωση των χιλιάδων πολιτικών κρατουμένων. Να ξεπλύνει τη ντροπή των πράξεων και των καταδικασμένων πρακτικών που εφάρμοσαν οι προηγηθέντες στο ανώτατο αξίωμα, συνάδελφοί του. Το 1988 ο νόμος περί συνεταιρισμών απετέλεσε μια από τις πιο ριζικές οικονομικές μεταρρυθμίσεις που ξεκίνησε ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ. Για πρώτη φορά μετά από τη ‘’Νέα Οικονομική Πολιτική’’ του Βλαντίμιρ Λένιν στη δεκαετία του 1920, το νομοσχέδιο επέτρεπε επί τέλους τη λειτουργία και ιδιωτικών επιχειρήσεων στη χώρα.
Οι συμβουλές, τα διατάγματα, τα όνειρα του Λένιν και των μπολσεβίκων, άρχισαν να ανήκουν εκεί που πάντοτε θα ανήκουν όλα τα παρεμφερή καθεστώτα και οι πρακτικές τους, μετά φυσικά από κάποιο χρονικό διάστημα. Ως αποτέλεσμα αυτού, ιδιωτικά εστιατόρια, καινούρια καταστήματα και άλλες επιχειρήσεις παρουσιάστηκαν σταδιακά στο αδηφάγο πρώην σοβιετικό κοινό, ενώ πολλές μεγάλες εταιρείες άρχισαν να αναδιαρθρώνονται αναζητώντας εναγωνίως ξένα κεφάλαια για την καλύτερη εμπορική ανάπτυξή τους.
Η πολυτέλεια ξεχειλίζει εδώ που κάποτε φιλοξενούνταν γνωστά καταστήματα της σοβιετικής ένωσης, δίπλα ακριβώς από την Κόκκινη Πλατεία
Στις 15 Μαρτίου 1990, μετά από ψηφοφορία, ο Γκορμπατσόφ έγινε πρόεδρος της Σοβιετικής Ένωσης. Ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ ήταν ένας καινοτόμος όχι μόνο στις πολιτικές που πρότεινε αλλά και στη δημόσια εικόνα του στον κόσμο. Και αυτό οφειλόταν λένε πολλοί, σε μεγάλο βαθμό στη σύζυγό του Ραΐσα που συνόδευε το σύζυγό της παντού, κρατώντας τον από το χέρι και φορώντας μοντέρνα φορέματα μέχρι τον αναπόφευκτο θάνατό της από την απρόσμενη και κακοήθη στην εξέλιξη αρρώστια της.
Παρά τις θετικές πρωτοβουλίες του Γκορμπατσόφ για ελευθερία και δημοκρατία, η οικονομική πολιτική του, κατέληξε να φέρει την σοβιετική ένωση, ακόμη πιο κοντά στην κατάρρευση. Μέχρι το τέλος της περεστρόικα, η χώρα άρχισε να αντιμετωπίζει σοβαρές ελλείψεις εφοδιασμού σε βασικά καθημερινά τρόφιμα, γεγονός που τον ανάγκασε να επιβάλει εκ νέου το γνωστό σύστημα κάρτας τροφίμων.
Τα κεφάλαια χρυσού της χώρας μειώθηκαν, ενώ η χαλάρωση της λογοκρισίας οδήγησε στην άνοδο των εθνικιστικών τάσεων και αντιρωσικών αντιδράσεων ειδικά στη Λιθουανία, τη Λετονία, την Εσθονία, τη Γεωργία, την Ουκρανία, την Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν. Την ίδια στιγμή όλες τις συνεδριάσεις του Κογκρέσου των Αντιπροσώπων των Λαών, παρουσιάζονταν ζωντανά στην τηλεόραση και η κριτική εναντίον της γενικότερης πολιτικής του, άρχιζε να παίρνει σάρκα και οστά, έως ότου ισχυροποιήθηκε και παρέσυρε τα πάντα!
Σταδιακά, οι περισσότερες σοβιετικές δημοκρατίες ήθελαν να εγκαταλείψουν την Ένωση, αρχής γενομένης με την έναρξη των γνωστών βίαιων διαμαρτυριών στις χώρες της Βαλτικής και πολλές δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας. Ο Γκορμπατσόφ βεβαίως λέγεται, πως ήθελε με κάθε θυσία να διατηρηθεί η σοβιετική αυτοκρατορία και κατάρτισε τα σχέδια μιας νέας συνθήκης που θα δημιουργούσε μια πραγματική εθελοντική και όχι υποχρεωτική ομοσπονδία μεταξύ των σοβιετικών δημοκρατιών. Είχε την υποστήριξη της Κεντρικής Ασίας, αλλά πιο ριζοσπαστικοί μεταρρυθμιστές ζητούσαν ταχύτερη μετάβαση προς την ελεύθερη οικονομία της αγοράς, διαλύοντας τη Σοβιετική Ένωση.
Ένας από αυτούς τους κριτικούς ήταν ο Μπόρις Γιέλτσιν (Boris Yeltsin), ο οποίος εξελέγη πρόεδρος της Ρωσικής Ομοσπονδίας και όχι της ΕΣΣΔ, τον Ιούνιο του 1991. Στις 25 Δεκεμβρίου 1991, σε μια ζωντανή τηλεοπτική ιστορική εκπομπή προς το έθνος, ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ παραιτήθηκε από την εξουσία. Στην αποχαιρετιστήρια ομιλία του, ο απερχόμενος πρόεδρος, συνέστησε τι άλλο, τα αυτονόητα! Σύστησε στο λαό να συνεχίσει να σκέφτεται ότι είναι πολίτης μιας μεγάλης χώρας με τεράστια ιστορία, ότι έχει εμπιστοσύνη στη σοφία του ρωσικού λαού και ότι με την υπομονή η χώρα θα ξεπεράσει την κρίση και θα προχωρήσει νικηφόρα στο μέλλον.
Τα πολυκαταστήματα της Ρωσίας έχουν ήδη δρομολογηθεί προς τα γνωστά σε εμάς πρότυπα. Γνωστό κατάστημα στη Λεωφόρο Νιέφσκι της Αγίας Πετρούπολης εμπιστοσύνη στη σοφία του ρωσικού λαού και ότι με την υπομονή η χώρα θα ξεπεράσει την κρίση και θα προχωρήσει νικηφόρα στο μέλλον.
Μετά από αυτή την ιστορική του ομιλία, η πάλαι ποτέ αυστηρή και σιδηρά Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών, είχε διαλυθεί πια οριστικά και επίσημα! Κάτι παραπάνω από εφτά δεκαετίες πολιτικών επιλογών των ηγετών του ρωσικού λαού, της Ιστορίας, και γιατί όχι, ενός μεγάλου τμήματος του ρωσικού έθνους στα επόμενα χρόνια, παραμέρισαν στα επερχόμενα άγραφτα κεφάλαια της ιστορίας, σαν τραπουλόχαρτα στο κυκλώνα του καινούργιου ανέμου που έπνεε στον πολιτικό, ιστορικό και κοινωνικό ορίζοντα. Ότι έπρεπε να γίνει λοιπόν, έγινε! Mutatis mutandis, που έλεγαν κάποτε και οι Λατίνοι! Έτσι απλώς!
Η συνέχεια είναι εν πολλοίς γνωστή. Το 1997, παρουσιάστηκε στην τηλεόραση με την εγγονή του Αναστασία, σε μια διεθνή διαφημιστική εκπομπή και καμπάνια για την πίτσα Hut, πυροδοτώντας ποικίλα καυστικά σχόλια, ειδικά από τους αμετανόητους οπαδούς της πρώην σοβιετικής ένωσης. Σήμερα μου λένε πως εργάζεται στο Ίδρυμα που φέρει τ’ όνομά του στη Μόσχα, ενώ την προσωπική του ζωή μοιράζεται με την αμερικανίδα φίλη του. Η άνθηση, η εξάπλωση και τα κέρδη της εταιρείας που τόσο πρόθυμα διαφήμισε τηλεοπτικά, είναι εκ προοιμίου, δεδομένες και εγγυημένες παράμετροι που παραπέμπουν σε σίγουρα κέρδη. Το ίδιο φυσικά μπορεί να ισχυριστεί κανένας και για τις υπόλοιπες άλλες ποικιλίες και ονόματα των γνωστών πολυεθνικών εταιρειών φαγητού και των προϊόντων τους, που διακινούν εδώ στη περίεργη και ενδιαφέρουσα ρωσική αγορά, μέσα στο τόσο ανταγωνιστικό περιβάλλον που ήδη άρχισε να αναπτύσσεται μεταξύ τους.
Δεν μπορώ να φαντασθώ όμως, πως τα μανιτάρια εκείνης της βραδινής πίτσας μαζεύτηκαν στους ρωσικούς αγρούς και τα λιβάδια. Άλλωστε δεν είναι και η κατάλληλη εποχή για το μεγάλωμα και το μάζεμά τους.
Ίσως επηρεάστηκα στιγμιαία από τον Άγγλο συγγραφέα Κόλιν Θέμπρον που θυμήθηκα ξαφνικά. Μπορεί ο ίδιος να έγραψε πολλά βιβλία για τη Μέση Ανατολή και αλλαχού, αλλά έγινε και έμεινε γνωστός, τουλάχιστον μέχρι τώρα, για το βιβλίο του ‘’Among the Russians’’. Βραβευμένος συγγραφέας ταξιδιωτικών εντυπώσεων ταξίδεψε πολύ στην Αφρική και την Ασία, αλλά το ταξιδιωτικό του οδοιπορικό στη Ρωσία της εποχής Μπρέζνιεφ του 1980, ίσως είναι από τα καλύτερα. Μ’ ένα παλιό αυτοκίνητο Μόρις, όργωσε τη Ρωσία το καλοκαίρι και το φθινόπωρο του 1980 και ήρθε σε επαφή με τους απλούς πολίτες της Ρωσίας.
Τρία χρόνια αργότερα, το 1983, οι εμπειρίες της μοναχικής εκείνης πορείας, οι κόποι του ρωσικού οδοιπορικού του, εμφανίστηκαν στην αγορά με τη μορφή του βιβλίου του ‘’Among the Russians’’. Μέσα στις σελίδες του, συγκρίνει την αγάπη των Ρώσων για τα μανιτάρια, με αυτή την επαρχιώτικη αγάπη των Άγγλων για τα βατόμουρα και την εκλεπτυσμένη οξυδέρκεια των Ιαπώνων για τους ανθούς της κερασιάς. Μάλιστα σ’ ένα σημείο λέει πως οι εξορμήσεις των Ρώσων γι αυτά, αποτελούν ένα παράξενο συνδυασμό της προαναφερθείσας νοοτροπίας των άλλων δύο λαών.
Τον αφήνω για λίγο να ξεδιπλώσει, να απομονώσει μόνος του μερικές κατασταλαγμένες φράσεις και απόψεις του περισπούδαστου περί της τέχνης της συλλογής, της διαφορικής διάγνωσης των ήμερων από τα δηλητηριώδη και των πολλαπλών τρόπων της κατανάλωσης των μανιταριών, Ρώσου Βολόντια, απ’ το εσωτερικό του βιβλίου του: ‘’Το κυνήγι των μανιταριών… μακάρι να μπορούσα να σου το εξηγήσω. Είναι κάπως έτσι. Πηγαίνεις στο δάσος και γνωρίζεις ενστικτωδώς αν οι συνθήκες είναι κατάλληλες για μανιτάρια. Το νιώθεις. Αισθάνεσαι μια αλλόκοτη συγκίνηση. Ίσως το χορτάρι είναι αρκετά πυκνό ή υπάρχει ο απαραίτητος ήλιος. Μπορείς ακόμα και να τα μυρίσεις…. έτσι προχωρείς προς τις σκιές ή σε κάποιο ξέφωτο ίσως, και τα βλέπεις εκεί, μπροστά σου, κάτω από τις σημύδες… τέλος το φθινόπωρο είναι η εποχή ενός ωραιότατου μανιταριού με πράσινο πίλο, που θεωρείται πραγματικά ιεροσυλία να το τηγανίσεις…’’!
Όταν αποχαιρέτησε το Ρώσο ειδήμονα περί των μανιταριών Βολόντια, με το πρόσωπό του πλημυρισμένο από πλήρη ανεξήγητο εθνικό ενθουσιασμό, όπως τόσο παραστατικά περιγράφει, κι αφού έμαθε αρκετά γύρω απ’ αυτά, ο Κόλιν Θέμπρον δεν παρέλειψε να προσθέσει τη μοναδική βρεττανική πολιτική πινελιά ή καλύτερα τον προσωπικό του κοινωνικό υπαινιγμό και τρόπο σκέψεως στο κείμενο του βιβλίου του: ‘’Ποτέ ξανά δεν ταύτισα το ρωσικό καθεστώς με τον ίδιο τον ρωσικό λαό’’, τονίζοντας προφανώς πως η συζήτηση και η οικειότητα μεταξύ τους όλη αυτή την ώρα, είχε σαν αποτέλεσμα το σπάσιμο του πάγου και τον στιγμιαίο θρίαμβο πάνω στην προκατάληψη και το φόβο των ανθρώπων! Διαφορετικών κοινωνικών ομάδων και αντιλήψεων, θα πρόσθετα με τη σειρά μου!
Στέκομαι σε μια γωνιά της παλιάς κεντρικής Αρμπάτ και παρατηρώ τους συνήθεις μικροπωλητές των δρόμων. Τα γνωστά και συνηθισμένα οι πιο πολλοί. Στρατιωτικά πηλίκια και παράσημα επίχρυσα σοβιετικής εποχής, σίγουρα όχι γνήσια αλλά φτιαγμένα κάπου γρήγορα να ξεδιψάσουν την περιέργεια και ματαιοδοξία των τουριστών, κάτι κούκλες τις γνωστές μπάμπουσκες, διαφορετικών μεγεθών και υλικού κατασκευής, που μόνο ρώσικες που δεν είναι, ούτε στη φιλοσοφία ούτε στην κατασκευή, και φυσικά άλμπουμ εγχρώμων φωτογραφιών της πόλης και της χώρας τους. Μερικοί βγάζουν προσεκτικά, αφού επιλέξουν τον πιθανό υποψήφιο αγοραστή με το χρόνια τώρα έμπειρο μάτι τους, κάτι μικρά στρογγυλά κουτάκια με ρώσικα μικρά γράμματα απ’ έξω και με συνωμοτικό ύφος ρωτάνε αν ενδιαφέρεσαι για χαβιάρι.
Η τιμή του βεβαίως μάλλον είναι απαράδεκτα υψηλή, χωρίς βεβαίως να ξέρεις αν το αγοράσεις, πως ανταποκρίνεται πράγματι σ’ αυτά που πληρώνεις. Κάποτε, λένε, πως ετούτο το μαύρο μαργαριτάρι, ήταν τόσο ακριβό όσο ο χρυσός, τώρα πολύ πιο ακριβό, πλησιάζει πια την τιμή των διαμαντιών. Σίγουρα αποτελεί σύμβολο πολύ καλής οικονομικής κατάστασης του καταναλωτή. Άλλωστε και απ’ τις μεγάλες αεροπορικές εταιρείες, προσφέρεται μόνο στους επιβάτες των διακεκριμένων θέσεων. Κάποτε αποτελούσε νηστήσιμη τροφή και έδεσμα των χωρικών στα παράλια της Κασπίας θάλασσας, που το έπαιρναν από τα αυγά του οξύρρυγχου.
Σήμερα σηματοδοτεί τον πλούτο, την ευμάρεια, την πολυτέλεια, αποτελεί συνώνυμο της υποψιασμένης και εκλεπτυσμένης γεύσης. Ετούτο το ψάρι, ο οξύρρυγχος, που ζει στα νερά του Βόλγα και της Κασπίας, προμηθεύει και στις μέρες μας την παγκόσμια αγορά με το καλύτερης ποιότητας χαβιάρι. Φυσικά δεν θα μπορούσε να απουσιάζει η ελληνική συμμετοχή και εδώ. Όχι στον τομέα της παραγωγής που άρχισε δειλά, αλλά στον τομέα των παραδοσιακό εστιατόριο μόσχα σχορετσανίτηςμεταφορών παλιότερα με τον έλληνα καπετάνιο Ι. Βαρβάκη, που είχε την απόλυτη ευθύνη για την ασφαλή μεταφορά του στις χώρες τη Ευρώπης. Τα νούμερα είναι αποκαλυπτικά και εντυπωσιακά.
Ένας μεγάλος οξύρρυγχος μπορεί να προσφέρει ένα κιλό χαβιάρι, που μεταφράζεται μέχρι και σε μερικές εκατοντάδες ή και χιλιάδες δολάρια, αναλόγως της εποχής και αγοράς. Η τεχνητή υπερτίμηση φέρνει την υπεραλίευση, κι αυτή με τη σειρά της την σταδιακή εξαφάνιση του ψαριού, τουλάχιστον από τα ποτάμια που κάποτε ήταν πλούσια σε αυτά.
Φυσικά οι πωλητές του δεν γνωρίζουν ούτε τη σύστασή του, ούτε τις άλλες κρυφές του ιδιότητες. Αυτοί ενδιαφέρονται για το κέρδος από την πώλησή του που μπορεί να τους ικανοποιήσει, όπως και όλους που εμπλέκονται στη γενικότερη διακίνηση. Η σύσταση του εδέσματος και οι συστάσεις των επιστημόνων σαφείς.
Πλούσιο σε βιταμίνες, ιχνοστοιχεία, απουσία υδατανθράκων, καλά λιπαρά οξέα, αλλά με υψηλή περιεκτικότητα σε χοληστερίνη και αλάτι. Ο χώρος της αισθητικής δεν θα μπορούσε να μείνει αδιάφορος, αφού διαφημίζεται σαν επιβραδυντικό της γήρανσης του δέρματος με τη συχνή τοπική εφαρμογή, με τις ανάλογες βέβαια πωλήσεις και κέρδη. Οι ποικιλίες του χαβιαριού αρκετές, αναλόγως από το είδος του ψαριού απ’ το οποίο προέρχεται, όπως και η τιμή τους στην αγορά. Οι ανίδεοι όπως είναι φυσικό, εύκολα πέφτουν σε καλοσχεδιασμένη πλάνη.
Η Μπελούγκα (Beluga) από τους εξαιρετικά σπάνιους και μεγάλους οξύρρυγχους με μέση διάρκεια ζωής μεγαλύτερη των εκατό ετών, έχει εύθραυστα, μεγάλα και λιπώδη αυγά σαν φακές, ενώ το χρώμα της ποικίλει από γκρι ανοιχτό μέχρι σκοτεινό. Έχει την πιο ακριβή τιμή, πάνω από διακόσια ευρώ τα πενήντα γραμμάρια, αλλά και εξαιρετικά λεπτή γεύση, έντονη αλλά ευχάριστη με γεύση βουτύρου.
Η Οσέτρα (Osetra) είναι φτηνότερη από την Μπελούγκα, με χρώμα καστανόχρυσο που παράγεται από οξύρρυγχους πενήντα συνήθως ετών.
Και τέλος η Σεβρούγκα, με τα γκρι μικρά αυγά από μικρόσωμους οξύρρυγχους τριάντα ετών περίπου, αλμυρό και παχύ χαβιάρι, που είναι και η πιο διαδεδομένη μορφή. Οι τρόποι διατηρήσεως και κατανάλωσης απαιτούν μικρές εξειδικευμένες γνώσεις, κρυφά μυστικά της πολύτιμης αξίας του συγκεκριμένου ρωσικού εδέσματος. Και βέβαια δεν λείπουν οι παραλλαγές ή καλύτερα οι σπάνιες ποικιλίες του χαβιαριού, όπως το λευκό χαβιάρι που το κρατούσαν αποκλειστικά μόνο για τους αυτοκράτορες της Μαντζουρίας, τους τσάρους της Ρωσίας, ενώ στο Ιράκ το πρόσφεραν μόνο στο Σάχη.
Σήμερα είναι εξαιρετικά σπάνιος ο εντοπισμός τους αλλά και πανάκριβο στην τιμή. Βέβαια και οι Ρώσοι ψαράδες έχουν κι αυτοί τα τυχερά της δουλειάς τους. Ένα μαύρο χαβιάρι, αλμυρό και με δυνατή γεύση που απλώνουν στο ψωμί τους!
Αν βεβαίως θα θέλαμε να είμαστε δίκαιοι, δεν θα έπρεπε να θεωρήσουμε a priori τον Μιχαήλ Γκορμπατσόφ ως κύριο αίτιο της κατάρρευσης του υπαρκτού και τελικά όπως αποδείχτηκε, ανύπαρκτου σοσιαλισμού.
Σίγουρα έπαιξε τον προσωπικό του ρόλο στην όλη επιχείρηση, ούτε μάλλον θα έπρεπε να την αποδώσουμε στον αμερικανικό ιμπεριαλισμό ή το δυτικό καπιταλισμό. Αυτοί όλοι φυσικά έκαναν ότι μπορούσαν να οδηγήσουν εκεί τα πράγματα, στην πτώση δηλαδή και πλήρη ανυποληψία του όλου συστήματος.
Το σύστημα όμως του υπαρκτού σοσιαλισμού κατέρρευσε εκ των ένδον, από τις εσωτερικές του αντιφάσεις και αδυναμίες και το κυριότερο, κατέρρευσε από τις ηγεσίες του, παντού, σε όλες τις πρώην ανατολικές χώρες! Η τελική απόφαση πάρθηκε από τα ηγετικά στελέχη των κομμουνιστικών κομμάτων που βρίσκονταν στη εξουσία και είχαν τον απόλυτο έλεγχο της κατάστασης.
Αυτοί αποφάσισαν την αλλαγή πορείας πλεύσης και πρωτοστάτησαν ενεργά σ’ αυτό, πλουτίζοντας στην κυριολεξία οι ίδιοι, μέσω της λεηλασίας του δημόσιου πλούτου των χωρών τους. Το γεγονός αυτό εξηγεί το έτερο. Πουθενά δεν υπήρξε αντίδραση, κοινωνικές συγκρούσεις, αιματοχυσίες! Τα κομμουνιστικά κόμματα με τα εκατομμύρια μέλη τους, με όλους τους μηχανισμούς καταστολής ανέπαφους και εν εγρηγόρσει, παρέδωσαν την εξουσία, ωσάν όλα να ήταν όμορφα δρομολογημένα και κυρίως προγραμματισμένα. Πολλά μπορούν να ειπωθούν και περισσότερα ακόμα να γραφτούν, όπως και έγινε.
Είναι εύκολο να αποδοθούν ευθύνες, αλλά η βαθύτατη σήψη του συστήματος και η παταγώδης αποτυχία του δεν μπορούν να μην εστιάσουν την προσοχή κάποιου υποψιασμένου παρατηρητή.
Σήμερα εδώ στη Ρωσία κανένας απολύτως δεν κλαίει τον υπαρκτό σοσιαλισμό. Ίσως μόνο οι δεκατρείς αρκετά ηλικιωμένοι και συνταξιούχοι άντρες και γυναίκες, που περιμένουν εδώ, έξω από το Κρεμλίνο, να τους υποδεχτεί κάποιο κυβερνητικό στέλεχος και τους αυξήσει τη σύνταξη που, όπως μου είπανε, ανέρχεται στο ποσό των εκατόν ογδόντα περίπου ευρώ μηνιαίως.
Δεν απέφυγα να μπω στον αιχμηρό πειρασμό να ρωτήσω τη ανέκφραστη, ετούτη τη στιγμή, μεσόκοπη Ρωσίδα ξεναγό, γιατί κρατάνε ακόμα στα παραμορφωμένα από την αρθρίτιδα χέρια τους, τη φωτογραφία του ακούραστου Λένιν!
Ο άνθρωπος λοιπόν που πιστώνεται από πολλούς με τη μετατροπή της σοβιετικής ένωσης σε απλή Ρωσία, δικαιολόγησε την εμφάνισή του στην τηλεόραση με την εγγονή του διαφημίζοντας την πίτσα των ξένων συμφερόντων. “I’m in the process of creating a library and a perestroika archive, and this project requires certain funds,” Gorbachev said.”Βρίσκομαι στη διαδικασία δημιουργίας μιας βιβλιοθήκης και ενός αρχείου της περεστρόικα, και αυτό το έργο απαιτεί μεγάλα κεφάλαια. Η περεστρόικα έδωσε ώθηση όχι μόνο στη Ρωσία, αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο. Είναι πολύ σημαντικό λοιπόν το γεγονός ότι όλα όσα έγιναν τότε να κρατηθούν, χωρίς να χαθούν, σ’ αυτά τα δύο κέντρα”, είπε ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, με κάποια ίσως μικρή υποψία απολογητικού ύφους.
“Άλλωστε”, συνεχίζει, “η πίτσα φέρνει κοντά τους ανθρώπους. “Perestroika (restructuring) gave impetus to Russia and to the whole world. It is very important that everything that happened be preserved in these two centers.”But pizza is a special kind of food, Gorbachev says, because it does what he always wanted to do: It brings people together.Είναι ένα σημαντικό κομμάτι της ζωής. “It’s not only consumption, it’s also socializing. If I didn’t see that it was beneficial for people, I wouldn’t have agreed to it.”Δεν είναι μόνο η κατανάλωσή της αυτή καθ’ εαυτή, οδηγεί ταυτόχρονα και σε κοινωνικές συναναστροφές. Αν δεν είχα πεισθεί ότι ήταν ευεργετική για τους ανθρώπους, δεν θα είχα συμφωνήσει σε αυτή τη διαφήμιση’’.
