Πριν κάμποσα χρόνια, νεαρός γυναικολόγος τότε, βρέθηκα το καλοκαίρι στον τόπο καταγωγής μου, στο χωριό. Όντας σε διακοπές, και με άπλετο ελεύθερο χρόνο, ένοιωσα την ανάγκη να ξαναπεριδιαβώ, να ξανααισθανθώ, τον τόπο από τον οποίο κάποτε έφυγα για την μεγαλούπολη. Τριγυρνώντας στα σοκάκια του χωριού συνάντησα μια παρέα, από γιαγιάδες, που απολάμβαναν τον πρωινό τους καφέ, σχολιάζοντας φυσικά τα πάντα και τους πάντες. Με αναγνώρισαν. Με ήξεραν σαν παιδί. Με φώναξαν να με κεράσουν. Ελληνικό καφέ φυσικά. Ήταν υπέροχος. Κάθισα μαζί τους. Ένοιωσα όμορφα περιστοιχιζόμενος από τις κλασικές Ελληνίδες γιαγιάδες του χωριού. Με τα τσεμπέρια τους, ντυμένες με μαύρα. Δεν με έλεγαν πια Θωμά, με έλεγαν κύριε Γιατρέ! Εντυπωσιάστηκα από τον τίτλο μου! Ήξεραν ότι είχα γίνει Γυναικολόγος. Έδειξαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Πάντα μια παρέα γυναικών βρίσκει ενδιαφέρον στο να πιει καφέ, να συζητήσει, να “ανακρίνει”, να συμβουλευθεί έναν Γυναικολόγο. Και οι γιαγιάδες εξακολουθούσαν να είναι γυναίκες.
Μου έλεγαν τις ιστορίες τους. Πως γέννησαν, πόσα παιδιά έκαναν, που γέννησαν, πόσα παιδιά, κάποιες από αυτές, έχασαν. Άκουγα με ενδιαφέρον. Μια από αυτές κατάφερε να μου περιγράψει με μια φράση την κατάσταση που επικρατούσε τότε στην διάρκεια μιας κύησης, ενός τοκετού. Κύριε-Γιατρέ, μου είπε, τα πράγματα τότε δεν ήταν όπως σήμερα. Εμείς τότε παίρναμε «γουρούνι στο σακί»!! Αντιλήφθηκα μέσα σε μια στιγμή πόσο έχουν αλλάξει οι εποχές. Εκείνες οι γιαγιάδες το μόνο που παρακολουθούσαν ήταν αν μεγαλώνει η κοιλιά! Τίποτε άλλο. Δεν υπήρχαν εξετάσεις, υπέρηχοι, νοσοκομεία. Τίποτα απολύτως. Και φυσικά δεν υπήρχε Γυναικολόγος! Γεννούσαν με την βοήθεια της γειτόνισσας, ή κάποιες τυχερές, με την βοήθεια μιας πρακτικής μαμής! Για καισαρική τομή, ούτε λόγος φυσικά!
Πολλές φορές στο ιατρείο τις θυμάμαι. Όταν έχω μπροστά μου μια κοπέλα, έγκυο για πρώτη φορά, φοβισμένη, αγχωμένη, τρομοκρατημένη ίσως από το άγνωστο, με την χαρά της να σκιάζεται από τα υπόλοιπα αρνητικά συναισθήματα. Και αντιλαμβάνομαι τις τεράστιες διαφορές. Η κοπέλα έχει απέναντί της έναν Γυναικολόγο! Που από τα 18 του χρόνια πέρασε δεκαπέντε χρόνια σπουδών, ειδικότητας, εξειδίκευσης. Και άλλα δεκαπέντε, μετά, εμπειρίας. Μαζί του θα περάσει όλη την διάρκεια της κυήσεως. Αμέσως στο πρώτο ραντεβού, σε έναν ωραίο χώρο, θα κάνει το πρώτο υπερηχογράφημα. Θα δει το έμβρυο. Την καρδιά να χτυπά! Θα ακούσει την καρδιά να χτυπά! Θα δει αν είναι ένα ή δύο! Θα δει σε ποια θέση της μήτρας είναι! Ο Γυναικολόγος θα της μιλήσει για το τι πρέπει να κάνει στην καθημερινότητά της στο εξής. Στην διατροφή της, στις ασχολίες της στην δουλειά της. Θα της δώσει ένα πακέτο εργαστηριακών εξετάσεων. Θα δει έτσι την γενικότερη κατάσταση της υγείας της, των διαφόρων συστημάτων του οργανισμού της.
Πάμε 60 χρόνια πριν. Η γιαγιά έχει απλώς καθυστέρηση. Υποψιάζεται ότι είναι έγκυος. Τίποτε άλλο. Η κοπέλα έρχεται πάλι σε δύο βδομάδες με τις εξετάσεις. Όλα πάνε καλά. Δεύτερο υπερηχογράφημα. Το μωρό έχει μεγαλώσει! Φαίνονται ήδη το κεφάλι και ο κορμός! Με βάση τα αποτελέσματα των εξετάσεων θα της συνταγογραφήσει σίδηρο, ασβέστιο, φυλλικό οξύ. Θα της συστήσει την παρακολούθηση του βάρους και της αρτηριακής πιέσεως, την αποφυγή επαφής, την προσοχή στην διατροφή. Θα υπολογισθεί η κύηση σε εβδομάδες, σαράντα συνολικά, όπως και η πιθανή ημερομηνία τοκετού. Πάμε πίσω στο χρόνο. Η γιαγιά έχει μέσα της σιγουρευτεί σχεδόν ότι είναι έγκυος. Έχει καθυστέρηση, ζαλάδες, εμετούς ίσως, και οι μαστοί της πρησμένοι. Η μόνη εξέταση: Κυττάει χαμηλά, συνεχώς την κοιλιά της. Τίποτε άλλο. Η κοπέλα βρίσκεται ήδη στη 12η εβδομάδα. Κάνει μια από τις βασικότερες εξετάσεις στην μοντέρνα μαιευτική. Σε εξειδικευμένο, μόνο για αυτό, γιατρό. Αυχενική διαφάνεια – ΡΑΡ-Α. Μετριέται υπερηχογραφικά ο αυχένας του παιδιού, υπόθεση χιλιοστών, το μήκος του παιδιού, η ηλικία της κοπέλας, και δυο εξετάσεις αίματος, η ΡΑΡ-Α και η β-χοριακή. Όλα αυτά μπαίνουν σε ένα λογισμικό στον υπολογιστή που δίνει την πιθανότητα χρωμοσωμιακής ανωμαλίας του εμβρύου! Η κοπέλα με βάση την απάντηση έχει τεχνολογικά την δυνατότητα περαιτέρω διερεύνησης. Λήψη τροφοβλάστης ή αμνιοκέντηση. Και να μπροστά της ο χρωμοσωμιακός χάρτης του εμβρύου. Η απόλυτη σιγουριά. Πίσω πάλι. Η γιαγιά βλέπει ένα αδιόρατο φούσκωμα στην κοιλιά. Δεν υπάρχουν υπολογιστές, υπέρηχοι, εξετάσεις. Πολύ αργότερα από εκείνη την εποχή, θα περιγραφεί από δυο ερευνητές η δομή της διπλής έλικας του DNA, και των χρωμοσωμάτων επομένως. Θα πάρουν και οι δυο βραβείο NOBEL. Η γιαγιά δεν θα έχει ιδέα για όλα αυτά. Απλά συνεχίζει να μαγειρεύει αφού ανάψει φωτιά, να πλένει στο ποτάμι χρησιμοποιώντας στάχτη για απορρυπαντικό, να πηγαίνει στην δουλειά της στα χωράφια. Η κοπέλα έρχεται πια στο ιατρείο κάθε μήνα. Ένα μεγάλο μέρος του άγχους έχει φύγει, είναι πιο χαλαρή, την προσέχουν όλοι, έχει γίνει το επίκεντρο του οικογενειακού περιβάλλοντος. Κάνει σε κάθε επίσκεψη υπερηχογράφημα, βλέπει πια τα πόδια, τα χέρια, τον εγκέφαλο, το στομάχι, την ουροδόχο κύστη του εμβρύου. Όλα! Ξέρει και το φύλο πια! Κορίτσι! Ο σύζυγος πλέει σε πελάγη ευτυχίας, που θα ‘χει την κόρη του. O γιατρός ζητά στην κοπέλα μια γενική αίματος και μια γενική ούρων κάθε μήνα. Τι βάρος πήρε, τι πίεση έχει, τι την απασχολεί.
Εκείνη έχει συνδεθεί πια μαζί του. Τον βλέπει σαν Θεό. Τον λέει πια γιατρέ ΜΟΥ. Ο Γυναικολόγος ΜΟΥ. Η σύνδεση της γυναίκας με τον γιατρό της σε όλη της την μεγαλοπρέπεια. Πίσω πάλι. Η κοιλιά της γιαγιάς έχει μεγαλώσει. Υποθέτει ότι όλα πάνε καλά, αφού η κοιλιά μεγαλώνει. Είναι νωρίς για κινήσεις του εμβρύου ακόμα. Είναι η πρώτη της κύηση. Ακούει τις περιγραφές από τις ήδη μαμάδες γειτόνισσες. Δεν υπάρχει τηλεόραση, ράδιο, internet για να πληροφορηθεί. Να καταλαγιάσει τα άγχη της, τις αγωνίες της. Αρχίζει και κουράζεται όταν σηκώνεται ξημερώματα να ζυμώσει ψωμί, να ανάψει τον ξυλόφουρνο, να μαγειρέψει. Η κοπέλα στο ιατρείο έχει φτάσει την 22η εβδομάδα. Πάλι στον εξειδικευμένο γιατρό. Υπερηχογράφημα β-επιπέδου. Η τεχνολογία σε όλη της την μεγαλοπρέπεια. Όλη η ανατομία του εμβρύου, από τις φάλαγγες των δακτύλων μέχρι της κοιλίες του εγκεφάλου, μπροστά της σαν σε ταινία. Η λεπτομερέστατη ανατομική εξέταση του εμβρύου από τo κεφάλι ως τα πόδια! Και όλα είναι καλά. Η κοπέλα ευτυχισμένη. Όπως και το περιβάλλον της.
Πίσω η γιαγιά προσπαθεί στην φαντασία της να δει το παιδί της. Πώς να είναι άραγε, σε ποιον να μοιάζει, θα ‘ναι όμορφο; Νοιώθει τα πρώτα σκιρτήματα. Συγκινείται. Το παιδί ζει! Την προβληματίζει όμως η αδυναμία που ήδη νοιώθει. Η διατροφή της είναι βασισμένη στα όσπρια, τα χόρτα, τα φρούτα. Κάποια αυγά, λίγο γάλα, σπάνια κρέας. Οι εποχές δύσκολες.
Η κοπέλα στο ιατρείο είναι ήδη στην 26η εβδομάδα. Καμπύλη γλυκόζης. Μην τυχόν και υπάρξει θέμα διαβήτου κυήσεως. Τα τρόφιμα σε αφθονία. Πολλά από αυτά ύποπτα. Για φυτοφάρμακα, αντιβιοτικά, συντηρητικά.
Η γιαγιά πίσω, μέσα από την λιτότητα των γευμάτων της τρέφεται υγιεινά. Δεν το γνωρίζει όμως. Δεν γνωρίζει τα διατροφικά σκάνδαλα του μέλλοντος. Δεν χρησιμοποιούνται φυτοφάρμακα, συντηρητικά, ύποπτες ουσίες. Όλα παράγονται στο χωριό. Λίγα αλλά υγιεινά. Στην κοπέλα στο Ιατρείο, συμβουλές να προσέχει την διατροφή. Ότι πιο υγιεινό, ότι πιο βιολογικό, ότι πιο ελεύθερο, να προτιμάται. Να προμηθεύεται ει δυνατόν προϊόντα που παράγονται σε σπίτι, σε κάποιο χωριό ίσως, και να αποφεύγονται προϊόντα διατροφής, στα οποία υπεισέρχεται η τεχνολογία, η υπερπαραγωγή, η παραβίαση της φύσης. Είναι πια στη 32 εβδομάδα. Εξετάζεται με DOPPLER.
Εξετάζονται οι αντιστάσεις των εγκεφαλικών αγγείων του εμβρύου, των αγγείων της ομφαλίδας, των μητριαίων αγγείων της ίδιας. Η παρακολούθηση γίνεται πιο στενή πια. Οι συναντήσεις συχνότερες, η μέτρηση της πίεσης και του βάρους εβδομαδιαία, η αιματολογική εικόνα πιο ταχτική όπως και η εικόνα της γενικής ούρων. Παρατηρούνται πιθανά οιδήματα, ή άλλα συμπτώματα όπως πονοκέφαλος, τάση για εμετό, απότομος πόνος στην κοιλιά, συσπάσεις που ίσως υποκρύπτουν κάτι ανησυχητικό.
Από την 36η εβδομάδα η κοπέλα επισκέπτεται το γιατρό της εβδομαδιαία. Υπερηχογράφημα κάθε φορά. Παρατηρούνται τα αμνιακά υγρά, ο πλακούντας και η ωρίμανσή του, η ανάπτυξη του εμβρύου, οι διαστάσεις του. Μέχρι τον τοκετό θα γίνουν δυο περίπου βιοφυσικά προφίλ. Αποτελούνται από υπερηχογραφικό έλεγχο, καθώς και από καρδιοτοκογραφικό έλεγχο. Ο καρδιοτοκογράφος είναι μια εξέταση που δείχνει τον βασικό καρδιακό ρυθμό του εμβρύου, σε σχέση με τις κινήσεις του που καταγράφονται, καθώς και την ύπαρξη επιταχύνσεων ή επιβραδύνσεων του καρδιακού ρυθμού πάνω στην κίνηση. Ο υπερηχογραφικός και ο καρδιοτοκογραφικός έλεγχος, το βιοφυσικό δηλαδή προφίλ, μας απαντά στην ερώτηση για το αν υπάρχει ή όχι εμβρυϊκή δυσχέρεια. Για το αν θα πρέπει ή όχι να υπάρξει ιατρική παρέμβαση σε περίπτωση δυσχέρειας. Πίσω, η γιαγιά είναι στο μήνα της πια. Εύχεται δυο πράγματα. Να ναι καλά το παιδί πρώτα, και να ‘ναι αγόρι μετά.
Ο παππούς δεν εύχεται, απαιτεί, το αρσενικό. Και οι δυο δεν γνωρίζουν ότι το φύλο έχει επιλεγεί από τον παππού. Η γιαγιά είναι στις μέρες της. Οι γειτόνισσες σε κατάσταση αναμονής. Όταν θα έρθουν οι πρώτοι πόνοι, στην αίθουσα τοκετού της, στην κρεβατοκάμαρα της συνήθως, θα μπουν μόνο γυναίκες. Αυτό που θα έχουν μόνο θα είναι ζεστό νερό και καθαρά υφάσματα. Η κοπέλα του ιατρείου μου θα πάει αφού μου τηλεφωνήσει σε ένα μεγάλο νοσοκομείο. Στην αίθουσα ωδινών, ο καρδιοτοκογράφος θα παρακολουθεί συνεχώς τις συσπάσεις της μήτρας, και την καρδιά του εμβρύου. Δίπλα της ο γιατρός της, οι μαίες, και όλες οι ειδικότητες που εμπλέκονται στο γεγονός. Η γιαγιά, πίσω, παρέα με τις γειτόνισσες θα πονά για ώρες αφόρητα. Στην κοπέλα θα γίνει επισκληρίδιος. Δεν θα αντιληφθεί πόνο. Η γιαγιά θα γεννήσει ουσιαστικά μόνη της. Η κοπέλα με τον εξειδικευμένο γιατρό της.
Δίπλα στην αίθουσα τοκετού της θα υπάρχει έτοιμο χειρουργείο, στην περίπτωση επιπλοκής. Η γιαγιά δεν θα έχει τίποτα δίπλα της. Σε περίπτωση επιπλοκής τα πράγματα θα γίνουν τραγικά ίσως. Και οι δυο γυναίκες θα γεννήσουν. Με απόσταση 60 χρόνων περίπου.
Πάντα στην ανάμνηση μου υπάρχουν οι γιαγιάδες εκείνου του πρωινού. Και πρέπει να υπάρχουν στην ανάμνηση της κάθε γυναίκας.
Ως φόρος τιμής σε γενιές γυναικών στην ιστορία της ανθρωπότητας, που σε τόσο αντίξοες συνθήκες, διατήρησαν και μετέδωσαν το θαύμα της ζωής!
