Αν περπατάτε και πονάτε, αν δεν βλέπετε την ώρα να βγάλετε τις ψηλοτάκουνες μπότες σας, αν κάτι «προβάλλει» και διογκώνεται εκεί κάτω στο μεγάλο δάχτυλο του ποδιού, τότε ίσως έχετε κότσι.
Aν άρχισαν να σας ενοχλούν ξαφνικά τα παπούτσια σας στο σημείο του μεγάλου δαχτύλου ή έχετε προσέξει μια μικρή ερυθρότητα στην περιοχή, τότε είναι πολύ πιθανό να κάνει την εμφάνισή του το λεγόμενο κότσι, η αντιαισθητική αυτή διόγκωση στην άκρη του ποδιού. Πρόκειται ουσιαστικά για την κεφαλή του μεταταρσίου, που βρίσκεται δίπλα στο μεγάλο δάχτυλο και προβάλλει όταν παραμορφώνεται ο άξονας του δαχτύλου (δηλαδή από ευθύς γίνεται καμπύλος). Έτσι, το μεγάλο δάχτυλο αποκτά μια κλίση προς τα έξω, με αποτέλεσμα να τείνει να ακουμπήσει προς το δεύτερο δάχτυλο. Η ανατομική αυτή ανωμαλία ταλαιπωρεί κατά βάση τις γυναίκες, σε ποσοστό που φτάνει το 70%. Σε πολύ προχωρημένο στάδιο, μπορεί να οδηγήσει ακόμα και στο χειρουργείο, αλλά με τις κατάλληλες οδηγίες μπορείτε να ανακόψετε τη δημιουργία του και να γλιτώσετε την ταλαιπωρία.
Το μέγάλο δάκτυλο του ποδιού, ο πρώτος στίχος των οστών του ποδιού, έχει πολλαπλή λειτουργική σημασία κατά την κίνηση. Συμμετέχει καθορίστικά στην ισορροπία κατά την όρθια στάση αλλά και στην αρμονική κατανομή των πιέσεων, κατά την βάδιση.
Ο βλαισός μέγας δάκτυλος(εικόνα 1), αποτελεί μια σύνθετη παραμόρφωση που προκαλεί ιδιαίτερες δυσκολίες και πόνο κατά την βάδιση.Προοδευτικά αλλάζει η μορφολογία και το σχήμα της άρθρωσης, προκαλεί ιδιαίτερες δυσκολίες τόσο στην όρθια θέση όσο και στο περπάτημα, δημιουργώντας προβλήματα συνολικά στο πόδι. Η παραμόρφωση αυτή είναι γνωστή ευρύτερα με τον όρο «κότσι» με πρώτο σύμπτωμα τον πόνο ιδιαίτερα με στενό, τριγωνικό μπροστά, παπούτσι.
Ανατομικά πρόκειται για εκτροπή προς τα έσω (προς την μέση γραμμή του σώματος) του πρώτου μεταταρσίου με ταυτόχρονη εκτροπή ή/και στροφή προς τα έξω (απομάκρυνση από την μέση γραμμή) του μεγάλου δακτύλου. Η μεταβολή του άξονα του οστικού στίχου, προκαλεί επίσης διαταραχήστα μαλακά μόρια στην περιοχή με συνοδές υμενίτιδες και θυλακίτιδες.
Είναι μια συχνή πάθηση και αποτελεί μια πολύ συχνή αιτία επισκεψη κυρίως των γυναικών στα ιατρεία μας. Σύμφωνα με το Εθνικό Κεντρο Στατιστικής της Υγείας των Η.Π.Α, αφορά το 1% των ενηλίκων. Είναι συχνότερο στις γυναίκες (2:1 έως 4:1).Αυξάνει με την ηλικία 3% στις ηλικίες 15-30ετών, 9% στις ηλικίες 31-60 ετών, και 16% άνω των 60ετών (Gould et al).
Η αιτολογία της νόσου είναι πολυπαραγοντική.Η παρατεταμένη χρήση στενών (τριγωνικών, σφηνοειδών μπροστά) παπούτσιων σε συνδιασμό με ψηλό τακούνι, αποτελεί τον σημαντικότερο παράγοντα για την δημιουργία του. Μεταβολικά νοσήματα όπως η ρευματοειδής αρθρίτιτδα, η ουρική αρθρίτιδα (ποδάγρα).Νευρολογικές διαταραχές όπως πολλαπλή σκλήρηνση, η εγκεφαλική παράλυση. Συνδεσμική χαλαρότητα όπως Elhers-Danlos syndrome, Marfan syndrome. Τραυματα στην περιοχή όπως ενδοαρθρικά κατάγματα, εξαρθρήματα, ή πόρωση αυτών σε πλημελή θέση.Αλλά και λειτουργικές παραλλαγές όπως ραιβότητα ή βλαισότητα της κνήμηςκαι η διαταραχή του άξονα οστών κα αρθρώσεων του άκρου ποδός αποτελούν άλλες συχνές αιτίες εμφάνισης του παραμόρφωσης. Η κληρονομικότητα τέλος είναι ένας άλλος σημαντικός παράγοντας. Στην άποψη αυτή συντήνει το γεγονός ότι σε φυλές της Αφρικής που δεν φόρεσαν ποτέ παπούτσι, έχει παρατηρηθεί «κότσι» με μεγαλύτερη συχνότητα σε συγγενείς πρώτου βαθμού.
Ο ασθενής οδηγείται στον ιατρό του αναφέροντας πόνο και ερυθρότητα στην άρθρωση του μεγάλου δακτύλου. Ο βαθμός της παραμόρφωσης, η πελματιαία υπερκεράτωση κάτω από την άρθρωση, η στροφή του δακτύλου, η βράχυνση του μακρού εκτείνοντα τον μεγάλο δάκτυλο μυ, καθώς και οι δευτεροπαθείς παραμορφώσεις όπως η σφυροδακτυλία του δεύτερου δακτύλου συνηθως καθορίζουν την πρόγνωση.
Στα αρχικά στάδια, που η παραμαόρφωση είναι μικρή, η χρήση νυχτερινού νάρθηκα μπορεί να ανακουφίσει ελαφρά από τον πόνο, να διορθώσει ελαφρά την θέση του δακτύλου, αλλά κυρίως να καθυστερήσει την εξέλιξη της παραμόρφωσης. Η χρήση μαλακών παπουτσιών στην περιοχή των δακτύλων, και χαμηλών παπουτσιών είναι επιβεβλημένη για την αποφόρτιση της άρθρωσης αλλά και των κεφαλών των μεταταρσίων συνολικά, κατά την βάδιση και την ορθοστασία. Η χορήγηση και η λήψη ΜΣΑΦ (αντιφλεγμονώδη) μπορεί να βοηθήσει επίσης στην υποχώρηση των συμπτωμάτων.Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε επίσης την χρήση εξατομικευμένων πελμάτων ειδικής κατασκευής με σκοπό την αποφόρτιση των μεταταρσίων κατά την βάδιση. Αξίζει να σημειωθεί ότι η χρήση των εξατομικευμένων αυτών πέλματων είναι απολύτως απαραίτητη και μετά από την χειρουργική διόρθωση της παραμόρφωσης.
Η χειρουργική αποκατάσταση είναι ο μοναδικός τρόπος για να διορθωθεί λειτουργικά και αισθητικά η παραμόρφωση. Ο σεβασμός των χειρουργικών ενδείξεων και ο επιμελής προεγχειρητικός σχεδιασμός οδηγεί στο καλύτερο λειτουργικό και αισθητικό αποτέλεσμα.
Απόλύτες ενδείξεις χειρουργικής θεραπείας είναι:
– Πόνος στην άρθρωση του μεγάλου δακτύλου κατά την ηρεμία αλλά και στην παθητική κίνηση αυτού.
– Πόνος κατά την βάδιση που εμποδίζει κάθε δραστηριότητα.
– Συνοδές παραμορφώσεις στο άκρο πόδα όπως νεύρωμα Morton, επικάλυψη του 2ου δακτύλου, σφυροδακτυλία, σησαμοείδίτιδα, έλκη, θυλακίτιδα ή υμενίτιτιδα της άρθρωσης.
Για τον προεγχειρητικό σχεδιασμό πέρα από την επισκόπηση και την κλινική εξέταση είναι απαραίτητος ο ακριβής ακτινολογικός έλεγχος και περιλαμβάνει:
– Ακτινογραφίες άκρου ποδός, Face σε όρθια θέση για την πραγματική καταγραφή της παραμόρφωσης και την ακριβή μέτρηση της διαμετατάρσιας γωνίαςκαι της γωνία βλαισσότητας του δακτύλου.
– Ακτινογραφίες ακρου ποδός, 3/4.
Η πρώτη χειρουργική τεχνική παρουσιάστηκε στις 4 Μαϊου του 1881 από τον L.J.Reverdin σε ένα ιατρικό συνέδριο της εποχής. Από τότε μέχρι σήμερα έχουν περιγραφεί περίπου 120 διαφορετικές τεχνικές. Όλες έχουν στόχο να διατηρήσουν την εμβιομηχανική λειτουργία της άρθρωσης έπαναφέροντας τον άξονα του οστικού στίχου, αφαιρόντας την εξόστωση (κότσι), εξαλείφοντας τα συμπτώματα. Η χειρουργική επέμβαση που προτιμάται στις περισσότερες περιπτώσεις είναι η οστεοτομία (προκλητό καταγμα στο οστό με σκοπό τον ευθειασμό του) τύπου Scarfτου 1ου μεταταρσίου και η σταθεροποιήση της με δύο ελεύθερες βίδες.Η τεχνική αυτή επιτρέπει την διόρθωση της παραμόρφωσης και αποκαθιστά την εμβιομηχανική του ποδιού. Αυτές οι διορθωτικές επεμβάσεις μπορούν να γίνουν ταυτόχρονα και στα δύο πόδια. Μετά το τέλος της επέμβασης το πόδι τυλίγεται με επιδέσμους για να διατηρηθεί η διόρθωση του δακτύλου. Αμέσα, την πρώτη μετεγχειρητική ημέρα, ο ασθενής μπορεί να βαδίσει στις πτέρνες με ειδικό παπούτσι και ελάχιστη φόρτιση με την βοήθεια βακτηριών για έξι εβδομάδες.Η χειρουργική τομή ελέγχεται τις πρώτες δύο εβομάδες ενώ ακολουθεί ακτινολογικός έλεγχος την 5η εβδομάδα. Απαιτούνται περίπου δύο μήνες για να υποχωρήσουν πλήρως τα οιδήματα και να ανακτήσουν τα δάκτυλα την παλαία πλήρη κινητικότητα τους. Επίπονες αθλητικές δραστηριότητες (π.χ.τέννις, χορός) επιτρέπονται 4-5 μήνες μετά. Στο σύνολο τους οι επεμβάσεις αυτές έχουν μεγάλα ποσοστά επιτυχίας. Ωστόσο περιγράφονται και υπάρχουν κάποιες επιπλοκές:
– Μετεγχειρητική λοίμωξη ( περίπου 1,5%)
– Υπερδιόρθωση της παραμόρφωσης (σπάνια)
– Να μην πορωθεί η οστεοτομία (πολύ σπάνια).
– Δυσμορφία ουλης (σπάνια).
– Δυσκαμψία των δακτύλων (σπάνια).
– Υποτροπή (πολύ σπάνια)
Η συχνότητα εμφάνιση των επιπλοκών αυτών αυξάνει σε διαβητικούς, καπνιστές και υπέρβαρους ασθενείς , αλλά η έγκαιρη αναγνώριση τους οδηγεί στην άμεση αντιμετώπιση τους.
Αντενδείξεις για την χειρουργική αντιμετώπιση αποτελούν:
– Εκτεταμένη αγγειακή νόσος των κάτω άκρων.
– Ενεργή λοίμωξη.
– Κρίση όξείας αρθρίτιδος.
– Σηπτική αρθρίτιδα.
– Ελλειπής συμμόρφωση, κακή επικοινωνία με τον ασθενή.
– Πρόσφατο θρομβοεβολική νόσος.
– Σοβαρό καρδιοαναπνευστικό πρόβλημα.
Η έγκαιρη διάγνωση, ο σεβασμός των ενδείξεων, η γνώση των αντενδείξεων, η επιλογή της κατάλληλης για τον ασθενή και την πραμόρφωση χειρουργικής τεχνικής και η προσεκτική αποκατάσταση εξασφαλίζουν το άριστο αποτέλεσμα. Οι ασθενείς είναι συνήθως απόλυτα ευχαριστημένοι από το λειτουργικό και το αισθητικό αποτέλεσμα. Δεν πονούν και επιπλέον φοράνε ξανά παπούτσια που πριν δεν θα μπορούσαν να φορέσουν λόγω της παραμόρφωσης.
