Σπίλος ή ελιά είναι μια χρόνια, συγγενής ή επίκτητη δερματική αλλοίωση, που χαρακτηρίζεται από υπερμελάγχρωσης (υπερπαραγωγής μελανίνης, λογω των μελανινοκύταρα).
Η συχνότερη μορφή σπίλων είναι οι μελανοκυτταρικοι σπιλοι και αποτελουν τις συχνοτερες καλοηθεις αλλοιωσεις των ανθρωπων καθως ο μεσος ενηλικας έχει 25 εως 50 σπιλους μεχρι την ηλικία των 40 ετών, χωρίς διαφορά μεταξύ ανδρών και γυναικών. Η κλινική σημασία τους έγκειται στο γεγονός ότι κάποιοι από αυτούς έχουν την πιθανότητα να μεταλλαχθούν και για το λόγο αυτό κάποιοι χρήζουν χειρουργικης αφαιρεσης.
Η εμφάνιση σπίλων στο πρόσωπο η σε άλλα εμφανή σημεία αποτελεί ανεκαθεν αισθητικό πρόβλημα . Στα παιδικά παραμύθια η μάγισσα ή ο κακός της ιστορίας πολύ συχνά εμφανίζει κάποια αλλοίωση στη μύτη η το πηγούνι ενώ στο Μεσαίωνα η εμφάνιση μεγάλων σπίλων στο πρόσωπο ήταν συνδεδεμένη με μαγικές ιδιότητες. Τον τελευταίο αιώνα δε πολύ διαδεδομένη ήταν η πεποίθηση περί της μη αφαίρεσης των σπίλων γιατί, όπως υποστήριζαν οι λαϊκές δοξασίες , αυτοί μεγάλωναν και αιμορραγούσαν
Εντύπωση προκαλεί ότι ακόμα και σήμερα υπάρχουν τέτοιες αντιλήψεις. Η μονή βάση που έχει ένας τέτοιος μύθος είναι ότι πλημμελής αφαίρεση ή επαναλαμβανόμενος τραυματισμός ενός μελανοκυτταρικου σπίλου μπορεί δυνητικά να οδηγήσει σε εξαλλαγή του σε κακοήθεια.
Χωρίς να αναλύσουμε τα είδη των μελανοκυτταρικων σπίλων αξίζει μόνο να αναφέρουμε το διαχωρισμό τους βάσει της ηλικίας εμφάνισης τους. Έτσι διακρίνουμε τους συγγενείς (σπίλους που έχουμε από τη γέννηση μας) και τους επίκτητους (που αποκτάμε κατά τη διάρκεια της ζωής μας).
Γενικά πρέπει να γνωρίζουμε ότι η πιθανότητα ανάπτυξης μελανώματος επί εδάφους μελανοκυτταρικου σπίλου είναι 1 έως 10% με τους μικρούς σπίλους, η πιθανότητα να είναι μεταξύ 1% – 4%. Στους μεγάλους (γιγαντιαίους συγγενείς) ένα 5% – 10% καταλήγει σε μελάνωμα και στους μισούς από αυτούς (50%) η εμφάνιση της νόσου γίνεται στην ηλικία 3 – 5 ετών.
Παρουσία χαρακτηριστικών που περιγράφονται κατωθι συνιστούν άμεση παραπομπή σε δερματολόγο και στη συνέχεια ένδειξη αφαίρεσης τους από Γενικό ή Πλαστικό Χειρουργό:
• Γρήγορη αύξηση του μεγέθους
• Ανωμαλία των ορίων
• Ανάπτυξη ασυμμετρίας
• Ποικιλοχρωμία μέσα στο σπίλο
• Ανάπτυξη δορυφόρων βλαβών
• Αλλαγές στην υφή.
Οι μόνες περιπτώσεις για τις οποίες υπάρχει συζήτηση σχετικά με την πρακτική της αφαίρεσης τους είναι σπίλοι πελματων,παλαμων και περιγεννητικων περιοχών. Αντίθετα υπονυχιες βλάβες ποδιών και χεριών πρέπει να αφαιρούνται αμέσως μόλις εντοπίζονται καθώς σχεδόν πάντα αποτελούν ενεργούς μεικτούς συνδετικούς σπίλους με υψηλές πιθανότητες εξαλλαγής.
Η καλύτερη μέθοδος είναι η πρόληψη.
Σε τι συνίσταται;
Τακτικός ανά δυο τρεις μήνες αυτοέλεγχος, χαρτογράφηση σπίλων σε περιπτώσεις πολλαπλών σπίλων και φυσικά μέτρα όπως αποφυγή περιττής ηλιοεκθεσης, χρήση αντηλιακής προστασίας και γενικά μέτρα όπως η υγιεινή διατροφή και η αποφυγή καπνίσματος.
