Σε… γρίφο για δυνατούς λύτες έχει μετατραπεί τις τελευταίες μέρες ο διαγνωστικός έλεγχος για τον κορωνοϊό. Τι πρέπει να κάνουμε σε κάθε περίπτωση; Αν λ.χ. κάποιος έχει έρθει σε επαφή με πάσχοντα από τη λοίμωξη που προκαλεί ο κορωνοϊός, πρέπει να κάνει rapid test ή μοριακό έλεγχο με PCR; Και αν το rapid test είναι θετικό, πρέπει να επαληθευτεί με μοριακό έλεγχο ή όχι;
Τις κατευθυντήριες οδηγίες για τη σωστή χρήση των διαγνωστικών τεστ παραθέτει πρόσφατο άρθρο, που δημοσιεύθηκε στην κορυφαία ιατρική επιθεώρηση The New England Journal of Medicine.
Οι καθηγητές του ΕΚΠΑ Ουρανία Τσιτσιλώνη, Ευάγγελος Τέρπος, Ιωάννης Τρουγκάκος και Θάνος Δημόπουλος (πρύτανης ΕΚΠΑ) συνοψίζουν τα κύρια σημεία του άρθρου. Παραθέτουν επίσης έναν απλοποιημένο πίνακα με τις οδηγίες, όπως ισχύει στη χώρα μας. Ο πίνακας που ισχύει στην Ελλάδα είναι ο εξής:
Τα είδη των rapid test
Σύμφωνα με τους ειδικούς, περίπου 400 rapid test έχουν λάβει έγκριση από την Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) των ΗΠΑ για τη διάγνωση της λοίμωξης που προκαλεί ο κορωνοϊός. Αυτά χωρίζονται σε δύο τύπους:
- Στα μοριακά rapid test. Είναι όσα ανιχνεύουν το γενετικό υλικό (δηλαδή τα γονίδια) του κορωνοϊού
- Στα αντιγονικά rapid test. Είναι αυτά που ανιχνεύουν πρωτεΐνες-αντιγόνα του κορωνοϊού
Τα rapid test χρησιμοποιούνται από άτομα με συμπτώματα της COVID-19 (συμπτωματικά άτομα), αλλά και από άτομα χωρίς συμπτώματα υψηλού κινδύνου (ασυμπτωματικά άτομα). Ασυμπτωματικοί υψηλού κινδύνου είναι όσοι:
- Ήρθαν σε στενή επαφή με κρούσμα που νοσεί από COVID-19 ή
- Βρέθηκαν σε περιβάλλον δυνητικά υψηλού κινδύνου για να μεταδοθεί ο κορωνοϊός (π.χ. σε αεροπλάνο ή σε αθλητικές συγκεντρώσεις)
Το είδος του τεστ που πρέπει να κάνει κάποιος, καθορίζεται κυρίως από την ύπαρξη ή μη συμπτωμάτων ως εξής, σύμφωνα με τις νέες οδηγίες:
Τα συμπωματικά άτομα
Τα άτομα με συμπτώματα ύποπτα για τη λοίμωξη που προκαλεί ο κορωνοϊός πρέπει να υποβάλλονται το συντομότερο δυνατόν σε rapid τεστ. Αυτό ισχύει ανεξάρτητα από την εμβολιαστική τους κατάσταση. Πρέπει επίσης να παραμείνουν σε καραντίνα μέχρι την επιβεβαίωση των αποτελεσμάτων του ελέγχου τους. Από κει και πέρα:
- Εάν το rapid τεστ είναι θετικό, πρέπει να επιβεβαιώσουν το αποτέλεσμα με μοριακό έλεγχο (RT-PCR). Αν βγει κι αυτός θετικός, πρέπει να παραμείνουν σε καραντίνα και να ειδοποιήσουν τις υγειονομικές υπηρεσίες. Αν χρειαστεί, θα λάβουν θεραπεία.(Σημειώνεται ότι στην Ελλάδα δεν ενδείκνυται σήμερα αυτό το τμήμα των οδηγιών, δηλαδή η επιβεβαίωση με μοριακό τεστ ενός θετικού rapid test).
- Εάν το rapid τεστ είναι αρνητικό, πρέπει να επανεξεταστούν μετά από 2 ημέρες. Αυτό ισχύει κυρίως εάν έχουν συμπτώματα που επιδεινώνονται ή συμπτώματα που παραπέμπουν σε μεγάλη πιθανότητα λοίμωξης από τον κορωνοϊό. Εάν και μετά από 2 ημέρες το rapid τεστ είναι αρνητικό, ο κορωνοϊός πιθανότατα δεν είναι η αιτία των συμπτωμάτων τους.
Τα ασυμπτωματικά άτομα που ήρθαν σε επαφή με κρούσμα
Όσοι είναι χωρίς συμπτώματα αλλά εκτέθηκαν στον κορωνοϊό (δηλαδή ήρθαν σε στενή επαφή με επιβεβαιωμένο κρούσμα) πρέπει να ελεγχθούν άμεσα και σε κάθε περίπτωση εντός 48 ωρών με rapid test. Ο έλεγχος αυτός πρέπει να επαναληφθεί σε 5-7 ημέρες μετά την αρχική έκθεση. Στο μεσοδιάστημα πρέπει να παραμείνουν σε καραντίνα. Αυτό ισχύει ανεξάρτητα από την εμβολιαστική τους κατάσταση. Επιπλέον:
- Εάν το πρώτο rapid τεστ ή το τεστ μετά από 5-7 ημέρες είναι θετικό, πρέπει να επιβεβαιώσουν το αποτέλεσμα με μοριακό έλεγχο (RT-PCR). Πρέπει επίσης να παραμείνουν σε καραντίνα και να ειδοποιήσουν τις υγειονομικές υπηρεσίες. Εάν εμφανίσουν συμπτώματα, ίσως χρειαστεί να λάβουν θεραπεία. Σημειώνεται ότι στην Ελλάδα δεν ενδείκνυται σήμερα η επιβεβαίωση με μοριακό τεστ ενός θετικού rapid test.
- Εάν το πρώτο rapid τεστ είναι αρνητικό και δεν έχουν συμπτώματα, πρέπει να επανεξεταστούν μετά από 2 ημέρες ή οποιαδήποτε στιγμή εμφανίσουν συμπτώματα. Εάν και πάλι το rapid τεστ είναι αρνητικό, πρέπει να παρακολουθούνται για εμφάνιση συμπτωμάτων για 14 ημέρες μετά την έκθεση. Σε περίπτωση που δεν εμφανίσουν συμπτώματα, τότε δεν τους είχε μολύνει ο κορωνοϊός.
Οι ασυμπτωματικοί που βρέθηκαν σε περιβάλλον υψηλού κινδύνου
Οι άνθρωποι αυτοί πρέπει να ελεγχθούν με rapid τεστ εντός 48 ωρών από την έκθεσή τους.
- Εάν το rapid τεστ είναι θετικό, πρέπει να επαναληφθεί μετά από 2 ημέρες. Αυτό ισχύει κυρίως όταν υπάρχει κλινική υποψία για COVID-19 ή εάν ο επιπολασμός της COVID-19 στον πληθυσμό είναι χαμηλός. Εάν στην επανάληψη το rapid τεστ είναι θετικό, πρέπει να επιβεβαιωθεί η λοίμωξη με μοριακό έλεγχο (RT-PCR). Ο πάσχων πρέπει επίσης να μπει σε καραντίνα και να ειδοποιήσει τις υγειονομικές υπηρεσίες. Εάν στην επανάληψη το rapid τεστ είναι αρνητικό, τότε δεν υπάρχουν ενδείξεις για τη λοίμωξη που προκαλεί ο κορωνοϊός.
- Εάν το rapid τεστ είναι αρνητικό, δεν χρειάζεται να επαναληφθεί. Το άτομο δεν έχει μολυνθεί από τον ιό.
Μη εμβολιασμένοι ή χωρίς αναμνηστική δόση
Άτομα με γνωστή έκθεση στον κορωνοϊό που δεν είναι εμβολιασμένα ή δεν έχουν κάνει αναμνηστική δόση του εμβολίου τους τελευταίους 6 μήνες και έχουν θετικό rapid τεστ, πρέπει:
- Να παραμείνουν σε καραντίνα εν αναμονή των αποτελεσμάτων της εξέτασής τους με μοριακό έλεγχο (RT-PCR), ο οποίος συστήνεται να γίνει οπωσδήποτε.
- Να παρακολουθούνται για εμφάνιση συμπτωμάτων.
Γενική οδηγία για όσους είναι θετικοί
Άτομα που είναι θετικά σε οποιαδήποτε από τις παραπάνω περιπτώσεις, πρέπει να κάνουν τα εξής:
- Να απομονώνονται
- Να ενημερώνουν τις υγειονομικές υπηρεσίες και
- Να ενημερώνουν τις στενές επαφές τους για τη λοίμωξή τους
Τι άλλο πρέπει να γνωρίζουμε
Όσοι υποβάλλονται σε rapid τεστ πρέπει να γνωρίζουν ότι τα αντιγονικά τεστ έχουν χαμηλότερη ευαισθησία από τα μοριακά. Ωστόσο τα αντιγονικά τεστ ανιχνεύουν τη λοίμωξη νωρίτερα (5-7 ημέρες από την εμφάνιση συμπτωμάτων). Στο διάστημα αυτό η μεταδοτικότητα είναι μεγαλύτερη λόγω του υψηλότερου ιικού φορτίου που προκαλεί ο κορωνοϊός.
Σύμφωνα με την οδηγία των ομοσπονδιακών αμερικανικών Κέντρων Ελέγχου & Προλήψεως Ασθενειών (CDC), όσοι εκτίθενται στον κορωνοϊό πρέπει να ελέγχονται 2 φορές. Το πρώτο rapid τεστ πρέπει να γίνεται εντός 48 ωρών και το δεύτερο 2 ημέρες μετά το πρώτο, εφ’ όσον ήταν αρνητικό. Αν όμως επιθυμούν να κάνουν μόνο μία φορά rapid τεστ, συνιστάται να γίνεται 5-7 ημέρες μετά την έκθεση.
Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται τεστ που ανιχνεύουν ειδικά αντισώματα (IgG ή IgM) για τον κορωνοϊό. Τα τεστ αντισωμάτων δεν ανιχνεύουν την οξεία λοίμωξη που προκαλεί ο κορωνοϊός.
Πρέπει επίσης να γίνει σαφές ότι τα ήδη εγκεκριμένα rapid test έχουν επικυρωθεί πριν από την εμφάνιση των παραλλαγών Δέλτα και Όμικρον. Γι’ αυτό τον λόγο ο FDA αξιολογεί εκ νέου και λεπτομερώς την ευαισθησία και την ειδικότητα όλων των τεστ. Στόχος είναι να μειωθεί η πιθανότητα ψευδών αποτελεσμάτων.
Τέλος, η σύσταση προς όλο τον πληθυσμό, σύμφωνα με τους ειδικούς, είναι:
- Να εμβολιαστεί με αναμνηστική δόση το συντομότερο δυνατόν
- Να περιορίσει τη συμμετοχή του σε συναθροίσεις
- Να τηρεί αυστηρά τα υγειονομικά μέτρα
