Ο θυρεοειδής είναι ενδοκρινής αδένας, ένας από τους σημαντικότερους του σώματός μας. Bρίσκεται στο λαιμό πάνω από την τραχεία και αμέσως κάτω από τον λάρυγγα. Η ονομασία θυρεοειδής δόθηκε εξαιτίας του σχήματός του το 17ο αιώνα, που μοιάζει με θυρεό (οικόσημο σε σχήμα ασπίδας). Διαχειρίζεται με ακρίβεια σημαντικές λειτουργίες του οργανισμού, ρυθμίζοντας τις καύσεις, την ανάπτυξη, το μεταβολισμό και έμμεσα την ψυχική μας υγεία και ισορροπία. Επιτελεί τις βασικές βιολογικές του δράσεις μέσω των ορμονών που παράγει της Τ3 και της Τ4 οι οποίες με το αίμα καταλήγουν σε όλους τους ιστούς του ανθρωπίνου σώματος και ρυθμίζονται από την ΤSH η οποία παράγεται στην υπόφυση. Για τη σύνθεση των θυρεοειδικών ορμονών απαραίτητο στοιχείο είναι το ιώδιο.
Τι προβλήματα παρουσιάζει και πώς αυτά εκδηλώνονται
Οι πιο συχνά εμφανιζόμενες παθήσεις του θυρεοειδούς είναι ο υποθυρεοειδισμός κατάσταση κατά την οποία ο αδένας «τεμπελιάζει» εκκρίνοντας μειωμένη ποσότητα ορμονών και εμφανίζεται προοδευτικά με έντονη κούραση, σωματική αδυναμία, νωθρότητα, αργό ρυθμό ομιλίας, βραχνάδα, ιδιαίτερη ευαισθησία στο κρύο, δυσκοιλιότητα, αύξηση του βάρους και ξηρό δέρμα. Σε πιο ακραίες μορφές (που ευτυχώς σπάνια συναντάμε σήμερα) ο ασθενής μπορεί να παρουσιάσει προοδευτική υποθερμία και κώμα.
Ο υπερθυρεοειδισμός στη συνέχεια είναι κατάσταση κατά την οποία έχουμε ένα «ζωηρό» θυρεοειδή που εκκρίνει μεγαλύτερες από το φυσιολογικό ποσότητες θυρεοειδικών ορμονών. Στον υπερθυρεοειδισμό το άτομο παραπονιέται για αυξημένη νευρικότητα, τρόμο στα άκρα, αϋπνίες, ταχυκαρδία, εύκολο λαχάνιασμα και κόπωση. Δεν ανέχεται τη ζέστη και είναι χαρακτηριστικό ότι η όρεξή του είναι αυξημένη και ενώ τρώει συνήθως πολύ, χάνει βάρος και αδυνατίζει! Όταν η νόσος προσβάλει τα μάτια, οι ασθενείς εμφανίζουν εξόφθαλμο (προπέτεια των οφθαλμών). Τα συμπτώματα του υπερθυρεοειδισμού ή του υποθυρεοειδισμού δεν εμφανίζονται όλα μαζί. Αν όμως παρουσιάζεται περισσότερα από ένα για αρκετά μεγάλο διάστημα, θα πρέπει να ζητήσετε τη γνώμη του γιατρού.
Ο όρος βρογχοκήλη που τόσο συχνά ακούγεται στις παθήσεις του θυρεοειδούς, πάνω από 300 εκατομμύρια άτομα στον κόσμο, αναφέρεται στο μέγεθος του αδένα και απλά σημαίνει διόγκωσή του, που γίνεται εύκολα αντιληπτή ως πρήξιμο στο λαιμό και προκαλεί πολλές φορές ανησυχία στον ασθενή.
Τέλος μπορεί να εμφανιστεί σε κάποιο σημείο μέσα στο θυρεοειδή μια διόγκωση, ένα ογκίδιο, που ονομάζεται όζος. Έχει μεγάλη σημασία η παρακολούθηση αυτών των όζων, γιατί κάποιοι από αυτούς, ευτυχώς λίγοι, μπορεί να κρύβουν κακοήθεια.
Τι πρέπει να κάνουμε όταν παρουσιάζουμε κάποιο ή κάποια από τα παραπάνω συμπτώματα;
Οι περισσότερες παθήσεις του θυρεοειδούς αντιμετωπίζονται συνήθως πολύ καλά με φαρμακευτική αγωγή. Η παρακολούθηση θα πρέπει να είναι συστηματική, για να επιτευχθεί το επιθυμητό αποτέλεσμα. Η χειρουργική αντιμετώπιση αποτελεί λύση όταν τα αποτελέσματα είναι ανεπαρκή με τα φάρμακα ή όταν πρέπει να εξαιρεθεί ο θυρεοειδής (πχ σε καρκίνο)
Τι εξετάσεις γίνονται στο θυρεοειδή;
Οι εξετάσεις του θυρεοειδούς που γίνονται προληπτικά αλλά και που βοηθούν στην επιβεβαίωση της κλινικής μας διάγνωσης περιλαμβάνουν:
• τη μέτρηση των επιπέδων των θυρεοειδικών ορμονών στο αίμα και το υπερηχογράφημα τραχήλου ως βασικές εξετάσεις
και στη συνέχεια όταν έχουμε παθολογία
• το σπινθηρογράφημα
• η παρακέντηση με λεπτή βελόνη
• και σε πιο σοβαρές καταστάσεις η αξονική τομογραφία τραχήλου ή η μαγνητική τομογραφία αντίστοιχα
Καθεμιά από τις παραπάνω εξετάσεις έχει την ιδιαίτερη ένδειξή της ανάλογα με την κλινική εικόνα της θυρεοειδικής νόσου. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι εξετάσεις αίματος θα μας δείξουν πως λειτουργεί ο αδένας, όχι όμως αν έχει όζους ή άλλες διαταραχές, γι’ αυτό εξετάσεις αίματος και υπερηχογράφημα μαζί θεωρείται βασικός έλεγχος.
Η έλλειψη των ορμονών του θυρεοειδούς στη βρεφική και παιδική ηλικία, μπορεί να προκαλέσει σωματική ή και πνευματική καθυστέρηση, γι’ αυτό και σε όλα τα νεογνά γίνεται έλεγχος της πιθανής απουσίας τους τη 2η μέρα της γέννησης. Στους ενήλικες οι παθήσεις του θυρεοειδούς προσβάλλουν με μεγαλύτερη συχνότητα τις γυναίκες, ενώ έχει αρχίσει να εμφανίζεται όλο και πιο συχνά και στους άντρες. Έλεγχος επίσης της λειτουργίας του θυρεοειδούς πρέπει να γίνεται πριν συλλάβει η γυναίκα ή μόλις συλλάβει, κυρίως τις πρώτες 10 εβδομάδες της κύησης, αλλά και καθ’ όλη την διάρκεια αυτής διαφορετικά επηρεάζεται το έμβρυο και η έκβασή της κύησης. Ενώ πολύ σημαντικός είναι και ο έλεγχος στη γαλουχία (αιματολογικός και απεικονιστικός).
Ακούμε συχνά για όζους στο θυρεοειδή. Τι σημαίνει αυτό;
Πολλές φορές στον θυρεοειδή αναπτύσσονται μικροί σχηματισμοί οι οποίοι ονομάζονται όζοι γιατί συνήθως είναι στρογγυλοί και πιο σκληροί από τον αδένα και αποτελούν τοπική υπερπλασία του αδένα με ίνωση ή κύστη ή καλοήθη όγκο και πολλές φορές κακοήθεια.
Τι είναι ο καρκίνος του θυρεοειδούς;
Πρόκειται για μια μορφή καρκίνου (< 1% όλων των καρκίνων ) έχει καλή πρόγνωση και διακρίνεται σε δύο μορφές: Τα καρκινώματα που προέρχονται από τα θυλακιώδη κύτταρα και είναι τα συχνότερα (θηλώδη και θυλακιώδη καρκινώματα) και το μυελοειδές καρκίνωμα, που προέρχεται από τα παραθυλακιώδη κύτταρα και είναι το λιγότερο συχνό, καθώς και το αναπλαστικό.
Στις περισσότερες περιπτώσεις ανακαλύπτεται τυχαία, υπό μορφή μονήρους όζου (τοπικής διόγκωσης) μετά από κλινική εξέταση ή μετά από παρατήρηση του ίδιου του ασθενή ή κάποιου ατόμου του περιβάλλοντός του. Κάποιες φορές η διάγνωση γίνεται μετεγχειρητικά, μετά από αφαίρεση του αδένα, που έγινε για θεραπεία βρογχοκήλης. Η πιο αποτελεσματική προεγχειρητική μέθοδος για τη διαφορική διάγνωση μεταξύ καλοήθους όζου και καρκίνου είναι η κυτταρολογική εξέταση υλικού από παρακέντηση με λεπτή βελόνα, διαδικασία απλή, γρήγορη, χωρίς πόνο και χωρίς κίνδυνο να γίνει διασπορά καρκινικών κυττάρων σε περίπτωση κακοήθους όζου.
Οι περισσότεροι ασθενείς υποβάλλονται αρχικά σε θυρεοειδεκτομή, και όλοι μετεγχειρητικά λαμβάνουν ορμονοθεραπεία. Πολλοί είναι αυτοί που λαμβάνουν ραδιενεργό ιώδιο, ενώ σπάνια προτείνεται ακτινοθεραπεία και ακόμη πιο σπάνια, χημειοθεραπεία.
Η σημασία του θυρεοειδή αδένα για την ομαλή λειτουργία του οργανισμού είναι πολύ μεγάλη, γι’ αυτό και επιβάλλεται ο σχολαστικός κλινικοεργαστηριακός του έλεγχος, από την παιδική ηλικία πριν ακόμα εμφανιστεί οποιοδήποτε σύμπτωμα ή σημείο που να υποδηλώνει διαταραχή της λειτουργίας ή της μορφολογίας του. Η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση οποιουδήποτε προβλήματος στο συγκεκριμένο ενδοκρινή αδένα, εξασφαλίζει την ομαλή ψυχοσωματική λειτουργία του ανθρώπου.
*Η κα Ανδριανάκη Αικατερίνη είναι Ιατρός Ακτινολόγος
