Ως χειρουργός ο William S Halsted είχε αξιοσημείωτη συνεισφορά στην ανάπτυξη μιας τεχνικής για ριζική μαστεκτομή, στην πλαστική αποκατάσταση της βουβωνοκήλης, καθώς και στην τεχνική των αναστομώσεων του εντέρου. Ωστόσο, έμεινε στην ιστορία της ιατρικής περισσότερο ίσως από την εισαγωγή της χρήσης των χειρουργικών γαντιών στην καθ’ ημέρα χειρουργική πράξη, ενώ οι λόγοι που τον οδήγησαν σε εκείνη την καθιέρωση κάθε άλλο παρά αμιγώς ‘’επιστημονικοί ’’ ήταν! Τα γάντια που δημιουργήθηκαν από την εταιρεία ελαστικών Goodyear έγιναν με σκοπό να προστατέψουν τα χέρια της εργαλειοδότριάς του, Caroline Hampton, της μελλοντικής συζύγου του William S. Halsted. Άλλη μια συνεισφορά του Halsted ήταν η ανάπτυξη της τοπικής αναισθησίας με τη χρήση κοκαΐνης. Συνέπεια όμως αυτών των πειραμάτων ήταν η ανάπτυξη του εθισμού του στο φάρμακο και η μετέπειτα εξάρτησή του από τη μορφίνη. Τον προηγούμενο αιώνα βεβαίως είδαμε όλους τους διαφορετικούς από εκείνους λόγους για τη χρήση των γαντιών. Αρχικά είχαν σχεδιαστεί για την προστασία του προσωπικού των χειρουργείων από τις χρησιμοποιούμενες τότε διαβρωτικές ουσίες, στη συνέχεια για να προστατεύσουν τον ασθενή από τις μολύνσεις που προέρχονταν από το προσωπικό του χειρουργείου, ενώ σήμερα φοριούνται για προστασία του προσωπικού από τη μόλυνση που μπορεί να προέλθει από το αίμα των ασθενών. Αλλά ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή για να παρακολουθήσουμε αυτή την υπέροχη και μεγαλειώδη ιστορία γεμάτη από… χειρουργική πρωτοπορία, ελαστικά γάντια, αγάπη, ρομαντισμό, κοκαΐνη και μορφίνη!
Γεννημένος το 1852 από μια πλούσια οικογένεια της Νέας Υόρκης με τη δική της εμπορική επιχείρηση εισαγωγών, δύσκολα θα μπορούσε κάποιος να υποψιασθεί ότι ο νεαρός William Stewart Halsted μεγαλώνοντας θα γινόταν μια από τις πλέον γνωστές μορφές και θα εξελισσόταν σε εμβληματική μορφή στην ιστορία της χειρουργικής των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, και όχι μόνο, δεδομένου ότι προτιμούσε περισσότερο το γήπεδο ποδοσφαίρου από τη βιβλιοθήκη. Γύρω στην ηλικία των 22 ετών, ο Halsted ανέπτυξε ένα περίεργο ενδιαφέρον για την ανατομία και τη φυσιολογία, και τελικά το 1874 γράφτηκε στο Κολέγιο Κολούμπια των Παθολόγων και των Χειρουργών (Columbia College of Physicians and Surgeons). Αυτή η ενέργεια σηματοδότησε την αρχή μιας απίστευτης ιατρικής καριέρας που χαρακτηρίστηκε από σημαντικές καινοτομίες, απίστευτο θάρρος και ζηλευτή έμπνευση και ανιδιοτέλεια στις χειρουργικές του επεμβάσεις, που επηρέασαν όχι μόνο τη θεραπεία των ασθενών του, αλλά και για την επιστημονική κατάρτιση των νέων χειρουργών. Η σταδιοδρομία του όμως σημαδεύτηκε από πολλές, κάπως περίεργες, αντιθέσεις. Όπως και οι περισσότεροι χειρουργοί της εποχής του βρέθηκε σε μια περίοδο κατά την οποία αρκετοί είχαν πολλαπλές συνεισφορές στην ανάπτυξη βελτιωμένων τεχνικών σε διάφορες χειρουργικές επεμβάσεις, αλλά σε αντίθεση με τους πολλούς άλλους χειρουργούς της γενιάς του, ο ίδιος ανέπτυξε εθισμό σε κάποια ναρκωτικά, ενώ παράλληλα απολάμβανε τις στενές σχέσεις του με την εργαλειοδότριά του. Το πρώτο ήταν το αποτέλεσμα της ιατρικής έρευνας που αφορούσε τη χρήση της κοκαΐνης ως μια μορφή αναισθητικού, ενώ το δεύτερο περισσότερο μάλλον θέμα καθαρά προσωπικής προτίμησης το οποίο όμως κατά τύχη οδήγησε σε μια μνημειώδη αλλαγή στη χειρουργική πρακτική που παραμένει σε ισχύ και σήμερα, τουτέστιν τη χρήση του ελαστικού χειρουργικού γαντιού!
Χαρακτηριστική φωτογραφία του William Halsted (1852-1922).
Ο Halsted βεβαίως ήταν πρώτα απ’ όλα ένας προικισμένος χειρουργός. Εμπνευσμένος από τον John Hunter (1728-1793), μαθητής των Dalton, Chiari και Billroth και δάσκαλος των Cushing και Leriche, ο Halsted σε όλη την καριέρα του έδειξε ακόρεστη δίψα για χειρουργική γνώση και τεράστια αφοσίωση σε σχολαστικά αδιάκοπα επιστημονικά πειράματα. Η ιατρική, ειδικά χειρουργική του φυσιογνωμία, γινόταν εύκολα κατανοητή από τις προσωπικές του προτιμήσεις και απαιτήσεις στο δείπνο, στο τραπέζι, στα τραπεζομάντηλα, στον καφέ καθώς και στις μικρότερες ακόμα λεπτομέρειες της προσωπικής του ζωής. Δυστυχώς όλες αυτές οι λεπτομέρειες και ιδιορρυθμίες, ενώ αργότερα οδήγησαν τη σύζυγό του στην ανάπτυξη μιας μορφής ανίατης ημικρανίας, κατά τα προηγούμενα έτη αυτά ακριβώς τα στοιχεία ήταν πολύ πιθανόν το κλειδί της επαγγελματικής επιτυχίας του Halsted.
Οι πλέον αξιοσημείωτες συνεισφορές του Halsted στη χειρουργική γενικότερα περιλαμβάνουν τη ριζική μαστεκτομή ως θεραπεία για τον καρκίνο του μαστού και την πλαστική αποκατάσταση της βουβωνοκήλης. Ήταν επίσης πρωτοπόρος στον τομέα της χειρουργικής των χοληφόρων οδών, καθώς επίσης και στη θεραπεία των ανευρυσμάτων των μεγάλων αγγείων. Εισήγαγε τις πλάκες και τις βίδες στη θεραπεία των καταγμάτων των μακρών οστών και συνέβαλε στην ανάπτυξη της χειρουργικής του θυρεοειδούς αδένα και του πεπτικού συστήματος.
Γύρω στα 1884 άρχισε να ενδιαφέρεται, μεταξύ των άλλων, για τη δυνατότητα χρήσης της κοκαΐνης ως αναισθητικού μέσου. Ενθουσιασμένος συγκεκριμένα από ένα κύριο άρθρο που δημοσιεύθηκε σε κάποιο ιατρικό περιοδικό και το οποίο αναφερόταν στη καινούργια χρήση της κοκαΐνης ως αναισθητικού παράγοντα στον κερατοειδή και τον επιπεφυκότα, ο Halsted αμέσως επιστράτευσε συναδέλφους και μαθητές του σε μία σειρά από πειράματα, εγχέοντας ο ένας στον άλλο κοκαΐνη, με σκοπό να φανούν τα αποτελέσματά της στην τοπική και περιοχική αναισθησία. Απώτερη συνέπεια αυτών των πειραματισμών, ήταν ότι ο Halsted και μερικοί από τους ατυχείς συναδέλφους και ερευνητές, ανέπτυξαν εθισμό στο φάρμακο, αρκετοί από τους οποίους αργότερα πέθαναν από κατάθλιψη. Ο Halsted φαίνεται πως τα πήγε κάπως καλύτερα. Μετά από αρκετά χρόνια διαφόρων εισαγωγών σε νοσοκομεία και θεραπευτικά ιστιοπλοϊκά ταξίδια στα Windward Islands, κατάφερε τελικά να νικήσει τον εθισμό του, παρόλο που εξακολουθούσε να εξαρτάται από την μορφίνη για το υπόλοιπο του βίου του. Ως αποτέλεσμα της εξασθενημένης κατάστασής του, ο Halsted δημοσίευσε μόνο μία εργασία για τα ευρήματά του, κι αυτή χωρίς κάτι το συγκεκριμένο επίτευγμα και αποτέλεσμα για την εποχή του. Βεβαίως, κάπου σαράντα χρόνια αργότερα, το 1922, αναγνωρίστηκε η συμβολή του στην περιοχική αναισθησία, από την Αμερικανική Οδοντιατρική Εταιρεία.
Βασική βοήθεια έλαβε ο Halsted, όταν μετακινήθηκε από τη Νέα Υόρκη στο πιο ήσυχο περιβάλλον του Νοσοκομείου Johns Hopkins της Βαλτιμόρης. Όταν ο Halsted έφτασε εκεί, το νοσοκομείο βρισκόταν ακόμα υπό κατασκευή και με ένα μεγάλο όγκο ασθενών, ώστε να μπορεί να εξασκήσει τις καινοτόμες χειρουργικές τεχνικές του. Παράλληλα είχε και την πολυτέλεια του χρόνου για ήσυχο πειραματισμό, ψυχική ενατένιση στο εργαστήριο και τη δημιουργία ενός βασικού προγράμματος μεταπτυχιακής εκπαίδευσης στη χειρουργική. Οι πολυποίκιλες εργασίες του στη Βαλτιμόρη τον πίστωσαν με τη μεγαλύτερη ασφάλεια στις χειρουργικές επεμβάσεις. Προώθησε επίσης την ιδέα της απόλυτης ασηψίας και τη σημασία της ελαχιστοποίησης της βλάβης των ιστών και της απώλειας αίματος διεγχειρητικώς.
Κατά τη διάρκεια επίσης της παραμονής του στη Βαλτιμόρη ο Halsted κέρδισε και την αναγνώριση όλων για την εισαγωγή στην κλινική πράξη των χειρουργικών γαντιών, αν και η πρωτοπόρος αυτή και σημαντική συμβολή στη χειρουργική πρακτική παραμένει, εν πολλοίς, αμφιλεγόμενη. Βεβαίως ο Halsted ήταν ένας από τους πρώτους χειρουργούς ο οποίος εισήγαγε τη χρήση των γαντιών στο χειρουργείο. Η γραπτή περιγραφή άλλωστε του χειρουργικού γαντιού χρονολογείται από το 1758, όταν εμφανίστηκε για πρώτη φορά ένα άρθρο σχετικά με ένα μαιευτικό γάντι από τον Walbaum. Αυτό το πρωτόγονο γάντι, κατασκευασμένο από το τυφλό έντερο των προβάτων, εν μέρει μόνο κάλυπτε το χέρι. Όλα τα διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν σήμερα ότι αυτό ήταν το αποτέλεσμα μιας εξελικτικής διαδικασίας, που οδήγησε στα σημερινά γάντια. Φαίνεται πάντως, ότι η αρχική χρήση των γαντιών δεν ήταν καθόλου για σκοπούς αντισηψίας, αλλά μάλλον να μειώσει τη ρήξη των ευαίσθητων ιστών, όταν το χέρι εισερχόταν στον κόλπο κατά τη διάρκεια του τοκετού.
Η εργαλειοδότρια του Halsted, Caroline Hampton.
Οι λόγοι οι οποίοι ώθησαν τον Halsted για να κατευθυνθεί στην παραγωγή και χρήση των ελαστικών γαντιών, ήταν πιθανότατα οι λιγότερο επιστημονικοί. Το 1890 ανέθεσε στην εταιρεία ελαστικών Goodyear της Νέας Υόρκης να κατασκευάσει ένα ζευγάρι γάντια από καουτσούκ, για την εργαλειοδότριά του. Ο βασικός λόγος ήταν το γεγονός ότι ήταν ιδιαίτερα ευαίσθητη στις αλλεργικές αντιδράσεις και δερματίτιδες από τα επαναλαμβανόμενα πλυσίματα των χεριών, στα αντιβακτηριδιακά διαλύματα χλωριούχου υδραργύρου που χρησιμοποιούσαν. Η χρήση των γαντιών, κέρδισε γρήγορα τη δημοτικότητα μεταξύ όλων των βοηθών και συναδέλφων του Halsted και σύντομα, το 1891, αναφέρθηκε μείωση των λοιμώξεων κατά 100% σε επεμβάσεις πλαστικής αποκατάστασης της βουβωνοκήλης. Παρά τα συντριπτικά στοιχεία όσον αφορά τα οφέλη από τη χρήση τους, υπήρξαν και εκείνοι που παρέμειναν επιφυλακτικοί, υποστηρίζοντας ότι τα γάντια έκαναν τις χειρουργικές κινήσεις δυσκίνητες και κάπως άβολες. Με τον καιρό βεβαίως αυτές οι ανησυχίες αποδείχθηκαν αβάσιμες, σε συνδυασμό πάντοτε βεβαίως με την θεαματική πτώση στα ποσοστά χειρουργικών μολύνσεων. Για λίγο καιρό ακόμα όμως, ο Halsted συνέχισε να βγάζει τα γάντια του για να ψηλαφεί καλύτερα τον κοινό χοληδόχου πόρο, σε αναζήτηση λιθίασης, αλλά αργότερα σταμάτησε αυτή την τακτική. Το εκπληκτικότερο όμως είναι, ότι υπήρχαν χειρουργοί ακόμα και μέχρι σχετικά πρόσφατα, τη δεκαετία του 1960, οι οποίοι χρησιμοποιούσαν γυμνά τα χέρια τους σε ορισμένες χειρουργικές επεμβάσεις. Τον τελευταίο αιώνα βεβαίως, είδαμε στροφή 360 μοιρών στους λόγους για τους οποίους χρησιμοποιούμε τα χειρουργικά γάντια. Έτσι, ενώ αρχικά θεσπίστηκαν για την προστασία του προσωπικού του χειρουργείου από τα διαβρωτικά υλικά, οι επόμενες χρήσεις τους ήταν για την προστασία του ασθενούς από τις χειρουργικές λοιμώξεις και σαφώς για την πρόληψη των μολύνσεων του προσωπικού από το αίμα και τα βιολογικά υγρά των ασθενών. Ήδη από το 1834, όταν τα μαιευτικά γάντια κέρδισαν τη δημοτικότητα, ο γιατρός Richard F. Cook δήλωνε ότι δεν τα περνούσαν ούτε και οι πλέον κακοήθεις ιοί!
Στη μετέπειτα ζωή του, ο Halsted υπέφερε από επαναλαμβανόμενες προσβολές χολοκυστίτιδας και το 1919 ο μαθητής του, Richard Follis, προχώρησε σε χολοκυστεκτομή. Για τρία χρόνια παρέμεινε χωρίς συμπτώματα, αλλά για κακή του τύχη το 1922 παρουσίασε ίκτερο και υποβλήθηκε σε περαιτέρω χειρουργική επέμβαση. Μετεγχειρητικά δυστυχώς ανέπτυξε πνευμονιοκοκκική πνευμονία και πέθανε στην ηλικία των εβδομήντα ετών, στις 7 Σεπτεμβρίου 1922.
Βιβλιογραφικές αναφορές και παραπομπές
1.Cameron J. l.: William Stewart Halsted, our surgical heritage. Ann. Surg. 1997; 225(5):445-58.
2.Cooper M, O. Leary JP. The use of surgical gloves in the operating room. Am. Surg. 1999; 65(1):90-1.
3.Geelhoed G.W.: Hand in glove: a centennial observation on the surgical use of rubber gloves. South Med. J. 1991; 84(8):1012-7.
4. Geelhoed G.W.: The pre-Halstedian and post-Halstedian history of the surgical rubber glove. Surg. Gynaecol. Obstet. 1988; 167: 350-6.
5.Holman E.: William Stewart Halsted. Johns Hopkins. Med J 1974; 135:418-26.
6. Hughes E.: Halsted and American surgery. Surgery. 1974; 75(2):169-77.
7.Jacek B.: Man behind the instrument (2) Halsted William Stewart (1852-1922). Br. J. Theatre Nurs. 1994; 4(2):25.
8.Miller J.M.: William Stewart Halsted and the use of the surgical rubber glove. Surgery 1982; 92(3):541-3.
9.Nunn D.B.: Presidential address: William Stewart Halsted – a profile of courage, dedication, and scientific search for truth. J. Vasc. Surg. 1989; 10(3):221-9.
10.Spirling L.I., Daniels I.R.: Historical Perspectives on Health. William Stewart Halstead-surgeon extraordinaire: a story of ‘’drugs, gloves and romance’’. Journal of The Royal Society for the Promotion of Health. 2002; 122:122-124.
