Στις 29 Απριλίου του 1961, ένας γιατρός της έκτης Σοβιετικής Αποστολής στην Ανταρκτική, ο Leonid Rogozov 27 ετών, αισθάνθηκε πόνο στο δεξιό κάτω τεταρτημόριο της κοιλιακής χώρας, το δεξιό λαγόνιο βόθρο όπως είναι ευρύτερα γνωστό μεταξύ των χειρουργών και ανεξήγητο πυρετό. Την επόμενη ημέρα, η κατάσταση ήταν χειρότερη. Μη έχοντας κάποια πιθανότητα να καλέσει ένα αεροπλάνο, μοναδικός γιατρός στον σταθμό εκείνο, ονόματι “Novolazarevskaya’’, τη νύχτα της 30ης Απριλίου ο χειρουργός προχώρησε σε απεγνωσμένη ενέργεια με το να προβεί σε εγχείρηση σκωληκοειδεκτομής στον εαυτό του χρησιμοποιώντας μόνον τοπική αναισθησία, συνεπικουρούμενος από έναν μηχανικό και ένα μετεωρολόγο του σταθμού.
Η έκφραση του Ρώσου χειρουργού… επί τω έργω!
Το 1959 ο Leonid Rogozov (14 Μαρτίου 1934-21 Σεπτεμβρίου 2000) έγινε αποδεκτός ως ειδικευόμενος στη χειρουργική για την απόκτηση της εν λόγω ειδικότητας. Ωστόσο η περίοδος εκείνη διακόπηκε απότομα για κάποιο χρονικό διάστημα λόγω συμμετοχής του Leonid σε αποστολή στην Ανταρκτική, το Σεπτέμβριο του 1960, που διήρκεσε περίπου δύο χρόνια, ως γιατρός της Έκτης Σοβιετικής Αποστολής, στο σταθμό Novolazarevskaya. Κατά τη διάρκεια αυτής της αποστολής έλαβε χώρα σε εκείνη την μακρινή παγωμένη ήπειρο ένα γεγονός που έκανε τον 27χρονο Ρώσο χειρουργό, παγκοσμίως γνωστό.
Στον 4ο λοιπόν μήνα του άγριου χειμώνα της Ανταρκτικής, συγκεκριμένα στις 29 Απριλίου του 1961, ο Leonid παρουσίασε μια σειρά ανησυχητικών συμπτωμάτων τα οποία περιελάμβαναν αδυναμία, ναυτία, πυρετό και πόνο στο δεξιό λαγόνιο βόθρο. Την επόμενη μέρα, η θερμοκρασία του ανήλθε ακόμα υψηλότερα. Ήταν δυστυχώς ο μόνος γιατρός στην αποστολή που αποτελείτο από δεκατρία συνολικά άτομα, γι’ αυτό και η διάγνωση που έθεσε στον εαυτό του ήταν απογοητευτική και άκρως επικίνδυνη για τη ζωή του: οξεία σκωληκοειδίτιδα! Αεροπλάνα δεν υπήρχαν σε κανένα από τους κοντινότερους σταθμούς άλλων αποστολών και χωρών, αλλά και να υπήρχαν διαθέσιμα οι δυσμενείς καιρικές συνθήκες ούτως ή άλλως δεν θα επέτρεπαν να πετάξουν με ασφάλεια ή έστω με κάποιο ρίσκο προς τη βάση της Novolazarevskaya. Για να επιζήσει ο γιατρός έπρεπε να χειρουργηθεί επειγόντως επιτόπου και η μόνη λύση ήταν… να χειρουργήσει ο ίδιος τον εαυτό του!
Τα σχόλια μάλλον είναι περιττά.
Τη νύχτα της 30ης Απριλίου 1961, ο νεαρός χειρουργός πήρε τη μεγάλη απόφαση. Ζήτησε από έναν μηχανολόγο μηχανικό και ένα μετεωρολόγο να τον βοηθήσουν, ο ένας να του κρατάει ένα καθρέπτη πάνω απ’ την κοιλιά του και ο άλλος να του δίνει τα χειρουργικά εργαλεία που διέθετε η βάση της Ανταρκτικής. Ξάπλωσε με κάπως λυγισμένο το σώμα του στην αριστερή πλευρά, διήθησε την περιοχή του δεξιού λαγονίου βόθρου με διάλυμα Novocaine για τοπική αναισθησία και έκανε μια τομή δώδεκα εκατοστών στην περιοχή με ένα νυστέρι. Η επέμβαση γινόταν σχετικά αργά βλέποντας μέσα στον καθρέφτη ή με την βοήθεια της ψηλάφησης σε κάποια στάδια. Έτσι διενήργησε την αφαίρεση της φλεγμαίνουσας σκωληκοειδούς απόφυσης και έριξε αντιβιοτικό στην περιτοναϊκή κοιλότητα. Σε ορισμένα χρονικά διαστήματα, κυρίως τριάντα λεπτά μετά την έναρξη της περίεργης διαδικασίας παρουσίασε ίλιγγο και ζάλη και αναγκάστηκε να σταματήσει για λίγη ξεκούραση. Οι άντρες τους οποίους επέλεξε ως βοηθούς του παρακολουθούσαν σιωπηροί χωρίς να δύνανται να κάνουν σχόλια σε αυτή τη μοναδική προσπάθεια του γιατρού, αλλά παρέμειναν πιστοί στις εντολές του ως το τέλος. Παρ’ όλες τις δυσκολίες, γύρω στα μεσάνυχτα η επέμβαση τερματίστηκε επιτυχώς, αφού διήρκεσε συνολικά περί τις δύο ώρες. Σε πέντε ημέρες η θερμοκρασία του ασθενούς γιατρού ομαλοποιήθηκε, και μετά από λίγες ημέρες αφαίρεσε τα ράμματα της τομής του.
Η εγχείρηση στην οποία προχώρησε ο Ρώσος χειρουργός Leonid Rogozov στον εαυτό του, χωρίς οποιαδήποτε άλλο επαγγελματία της υγείας εκεί γύρω, ήταν απόδειξη της αποφασιστικότητας και θέλησης που είχε για ζωή. “…Δεν κοιμήθηκα καθόλου χθες το βράδυ. Πονάει σαν το διάβολο! Μια χιονοθύελλα ακούγεται μέσα από την ψυχή μου, που κλαίει σαν εκατό τσακάλια. Ακόμα δεν υπάρχουν εμφανή συμπτώματα ότι επίκειται διάτρηση, αλλά κάποιο καταπιεστικό προαίσθημα κρέμεται πάνω μου … Μάλλον αυτό είναι όλο … Έχω να σκεφτώ τη μόνη δυνατή διέξοδο, να χειρουργήσω τον εαυτό μου … είναι σχεδόν αδύνατο … αλλά δεν μπορώ να διπλώσω τα χέρια μου και να παραιτηθώ… Μια δουλειά όπως και κάθε άλλη, μια ζωή πάλι όπως και όλες οι άλλες…”!
Το πλοίο ‘’Ob’’ της Έκτης Σοβιετικής Αποστολής στην Ανταρκτική, σκάφους, απέπλευσε από το Λένινγκραντ, στις 5 Νοεμβρίου 1960. Μετά από 36 ημέρες στη θάλασσα, έφτασαν στην ακτή Princess Astrid της Ανταρκτικής, όπου αποστολή τους ήταν να κατασκευάσουν μια νέα πολική βάση στο Schirmacher Oasis και να ξεχειμωνιάσουν εκεί. Μετά από εννέα εβδομάδες σκληρής εργασίας, στις 18 Φεβρουαρίου 1961, η νέα βάση που ονομάστηκε Novolazarevskaya, ήταν έτοιμη. Τελείωσαν ακριβώς στην ώρα τους, όπως τα είχαν υπολογίσει και προγραμματίσει. Ο πολικός χειμώνας είχε ήδη είχε αρχίσει να φέρνει στο προσκήνιο μήνες γεμάτους σκότος, χιονοθύελλες και ακραίους παγετούς. Η θάλασσα είχε πλέον παγώσει. Το πλοίο είχε δέσει σε μια θέση και δεν θα μπορούσε να γυρίσει πίσω για ένα χρόνο. Η επαφή με τον έξω κόσμο δεν ήταν πλέον δυνατή. Οι δεκατρείς άνδρες μέσα στη βάση, θα ήταν αποκομμένοι από τον έξω κόσμο λόγω του πολικού χειμώνα για κάποιους μήνες του έτους εκείνου. Μέσα στο μακρύ χειμώνα, οι δώδεκα κάτοικοι της βάσης Novolazarevskaya, είχαν μόνο τους εαυτούς τους, το γιατρό τους Leonid Rogozov και κανέναν άλλο να βοηθηθούν ή επικαλεσθούν σε έκτακτη ανάγκη. Ένα από τα μέλη της αποστολής αυτής, ήταν και ο 27χρονος χειρουργός από το Λένινγκραντ Leonid Ivanovich Rogozov. Είχε διακόψει, προσωρινά βέβαια, μια πολλά υποσχόμενη ακαδημαϊκή καριέρα και τοποθετήθηκε στην εν λόγω αποστολή λίγο πριν τη χρονική στιγμή κατά την οποία θα παρουσίαζε τη διδακτορική του διατριβή, η οποία αναφερόταν σε κάποιες νέες και πρωτοποριακές μεθόδους χειρουργικής θεραπείας του καρκίνου του οισοφάγου. Στην Ανταρκτική ήταν πρώτα απ’ όλα ο γιατρός της ομάδας, αν και ο ίδιος υπηρέτησε ως μετεωρολόγος και ως οδηγός του οχήματος εδάφους.
Στο ημερολόγιό του έγραψε για εκείνη τη σημαδιακή ημέρα της 29 Απριλίου του 1961: “Φαίνεται ότι έχω σκωληκοειδίτιδα. Δεν μπορώ να πω τίποτα γι αυτό, ούτε να χαμογελάσω. Γιατί να φοβίσω τους φίλους μου; Ποιος θα μπορούσε να… ‘’;
Αργότερα αφηγήθηκε σε ένα ιατρικό περιοδικό: ‘’ Εργάστηκα χωρίς γάντια. Ήταν δύσκολο να βλέπω. Ο καθρέφτης βοηθά, αλλά εμποδίζει επίσης, γιατί δείχνει τα πράγματα ανάποδα. Δούλεψα περισσότερο με την ψηλάφηση. Η αιμορραγία είναι αρκετά μεγάλη κάποιες στιγμές, αλλά βασικά πήγαινα σιγά και τη σταματούσα. Πάνω απ’ όλα προσπαθούσα να είμαι σίγουρος σε αυτό που έκανα. Ανοίγοντας το περιτόναιο, έκανα ζημιά στο τυφλό τμήμα του παχέος εντέρου και έπρεπε να το ράψω. Ξαφνικά έλαμψε από το μυαλό μου η πιθανότητα μήπως υπήρχαν περισσότερες βλάβες εδώ και δεν τις ανακαλύψω… Γινόμουνα όλο και πιο αδύναμος και αδύναμος και το κεφάλι μου περιστρεφόταν… Κάθε 4-5 λεπτά έπρεπε να ξεκουραστώ για 20-25 δευτερόλεπτα. Τέλος, αφαίρεσα το καταραμένο εξάρτημα! Με φρίκη παρατήρησα τη σκοτεινή κηλίδα στη βάση της. Αυτό σήμαινε ότι το πολύ σε μια μέρα, θα έσκαγε… και… Στη κρισιμότερη στιγμή της αφαίρεσης της σκωληκοειδούς αποφύσεως, οι χτύποι της καρδιάς μου ελαττώθηκαν αισθητά, κι ένοιωσα τα χέρια μου σαν λάστιχο. Και τότε συνειδητοποίησα ουσιαστικά, ότι είχα σωθεί…’’.
Δορυφορική φωτογραφία της ρωσικής βάσης Novolazarevskaya στην Ανταρκτική.
Δύο εβδομάδες αργότερα, γύρισε πίσω με κανονική άδεια. Πέθανε σε ηλικία 66 ετών στην Αγία Πετρούπολη, το έτος 2000 λόγω καρκίνου του πνεύμονα. Στην Αγία Πετρούπολη σήμερα, στο Μουσείο της Αρκτικής και της Ανταρκτικής υπάρχει έκθεση των χειρουργικών εργαλείων που ο Leonid Rogozov χρησιμοποίησε σε αυτή την περιέργως …δύσκολη εγχείρηση. Είναι μια μικρή υπενθύμιση για το τι κατορθώματα μπορούν να κάνουν οι άνθρωποι, όταν οι ζωές τους βρίσκονται σε κίνδυνο. Η έκθεση που παρουσιάζεται σε αυτό το τμήμα του Μουσείου, είναι αφιερωμένη στο φυσικό περιβάλλον της έκτης ηπείρου, στην ιστορία της ανακάλυψής της, στις πιο σημαντικές αποστολές στην Ανταρκτική, καθώς επίσης και στις δραστηριότητες των σοβιετικών και ρωσικών αποστολών εκεί κάτω.
Οι Ρώσοι ναυτικοί F. Bellingshausen και M. Lazarev ήταν οι πρώτοι που αντίκρυσαν τις ακτές της Ανταρκτικής. Με τα μικρά τους σκάφη “Vostok” και “Mirny” κατάφεραν να βρουν το δρόμο τους μέσα από πάγους και αλυσίδες από γιγάντια παγόβουνα και την 28η Ιανουαρίου 1820 ανακάλυψαν μια ήπειρο που αργότερα ονομάστηκε Ανταρκτική και μάλιστα προχώρησαν και στον περίπλου της ανακαλύπτοντας ακόμα κάποια μικρά νησιά. Στη συγκεκριμένη ενότητα της έκθεσης, αφιερωμένη σε αυτή την εξαιρετικά σημαντική γεωγραφική ανακάλυψη του 19ου αιώνα, υπάρχει η πρώτη έκδοση του ‘’Άτλαντα του ταξιδιού του καπετάνιου Bellingshausen στο Νότιο Πολικό Ωκεανό και το γύρο του κόσμου το 1819, 1820, 1821’’, που εκδόθηκε στην Αγία Πετρούπολη το 1831 σε περιορισμένα αντίτυπα.
Το Μουσείο της Αρκτικής και της Ανταρκτικής στην Αγία Πετρούπολη.
Σχεδόν ταυτόχρονα με την πρώτη ρωσική αποστολή της Ανταρκτικής, μια σειρά γεωγραφικών ανακαλύψεων έγιναν από άγγλους και αμερικανούς στην περιοχή των Νοτίων Νήσων Shetland και των σημείων προσέγγισης στη χερσόνησο της Ανταρκτικής. Η πιο σημαντική συμβολή στη εξερεύνηση της Ανταρκτικής κατά την περίοδο αυτή, έγινε από αποστολές του 1837 – 1843 με επικεφαλής τον Γάλλο Dumon d’Urville, τον Αμερικανό Wilkes και τον Άγγλο Ross. Στο τέλος του 19ου αιώνα η πλειοψηφία των γεωγράφων στον κόσμο, πρόβαλαν την ιδέα να ερευνήσουν την παγωμένη ήπειρο με κοινές προσπάθειες διεθνών αποστολών, αν και μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα, κατά κύριο λόγο μόνο εθνικές αποστολές από διάφορες χώρες είχαν αποσταλεί στην Ανταρκτική. Στις 14 Δεκεμβρίου του 1911, ο R. Amundsen με τέσσερις συντρόφους του, ξεκίνησε για την Ανταρκτική, ενώ στις 17 Ιανουαρίου 1912 αγγλική αποστολή με επικεφαλής τον R. Scott φτάνει πια στο Νότιο Πόλο. Στην έκθεση μπορεί κάποιος να δει το έλκηθρο από την αποστολή του Scott το οποίο δωρίστηκε στο Μουσείο από το Ινστιτούτο Εξερεύνησης των Πόλων του Scott (Scott Polar Research Institute).
Άποψη της κεντρικής αίθουσας του μουσείου.
Μόνο στα μέσα του 20ου αιώνα μετά από προσπάθειες ερευνητών από διάφορες χώρες, έγινε κατορθωτό να ολοκληρωθεί η προκαταρκτική χαρτογράφηση των ακτών της Ανταρκτικής και έτσι δημιουργήθηκαν οι προϋποθέσεις για ολοκληρωμένη πλέον μελέτη της έκτης ηπείρου και ειδικότερα του εσωτερικού της. Την 1 του Δεκεμβρίου 1959, δώδεκα χώρες, συμπεριλαμβανομένης της ΕΣΣΔ, όπως λεγόταν τότε, υπέγραψαν τη Διεθνή Συνθήκη της Ανταρκτικής που θα εγγυάτο την ελευθερία της επιστημονικής έρευνας για το σύνολο των μελών της Συνθήκης και την υποχρέωση να χρησιμοποιούν την Ανταρκτική ζώνη μόνο για ειρηνικούς σκοπούς. Έτσι η διεθνής συνεργασία στην Ανταρκτική έχει αποδειχθεί πολύ εποικοδομητική. Στο πνεύμα των συντονισμένων αποφάσεων, αποστολές από διάφορες χώρες συνειδητοποιούν την ανάγκη της άμεσης ανταλλαγής επιστημόνων, πληροφοριών και προσφοράς οποιασδήποτε βοήθειας μεταξύ των. Επί του παρόντος, υπάρχουν πέντε ρωσικοί σταθμοί που λειτουργούν μόνιμα στην Ανταρκτική (Mirny, Novolazarevskaya, Bellingshausen, Vostok και Progress). Εκατοντάδες νέες γεωγραφικές ονομασίες έχουν εμφανιστεί έως σήμερα στο χάρτη της Ανταρκτικής. Το 1968 όμως, μια ομάδα επιστημόνων δημιούργησε τον μοναδικό στο είδος του ‘’Άτλαντα Ανταρκτικής”, ο οποίος τώρα χρησιμοποιείται ευρέως από όλους τους ερευνητές.
Βιβλιογραφία
- Rogozov L.I.: Self operation. Soviet Antarctic Expedition Information Bulletin. 1964: 223-224.
- Rogozov L.I., Bermel N.: Auto-appendectomy in the Antarctic: case report. BMJ. 2009; 10: 339:b4965.
